Dyrka_ScenariuszNiepodleglosc.pdf

Scenariusz spektaklu teatralnego – „Niepodległość”

(wg pomysłu serii red. B.Wołoszańskiego pt. Sensacje XX wieku)

Osoby:

Narrator-prowadzący

J.Piłsudski

I.Daszyński

J.Moraczewski

T.Arciszewski

G.Clemenceau

I.J.Paderewski

Z.Lubomirski

Płk. Edward Rydz-Śmigły

Poseł RP w Paryżu

Adiutant

Z off-u dobiega muzyka z programu Sensacje XX wieku. Na kurtynach powieszony

szkic wagonu kolejowego. Przed kurtynę wychodzi narrator.

Narrator:

11 listopada, w tym wagonie kolejowym w lasku Compiegne w Rethondes koło

Paryża przedstawiciele armii niemieckiej podpisali rozejm z Ententą. Skończył się największy

dotychczasowy konflikt w dziejach świata. Konflikt, który pochłonął ok. 10 mln. istnień

ludzkich nie licząc ofiar wydarzeń wynikłych z wojny np. grypa hiszpanka czy powojenny

głód. Wojna się skończyła, ale czy dla wszystkich? W Europie wschodniej szalała dalej. W tej

części starego kontynentu w ogniu walk narody wykuwały sobie granice czy wręcz gwarancję

istnienia. Także w Polsce 11 listopada jest raczej datą symboliczną gdyż walki o to, jaka

Polska będzie będą trwały jeszcze kilka lat.

W ostatnim roku wojny w obliczu pewnej już klęski państw centralnych i trwającej w

Rosji rewolucji było rzeczą oczywistą, iż niepodległość Polski jest kwestią czasu. Zanim w

Compiegne podpisano stosowne dokumenty na ziemiach polskich tworzyły się spontanicznie

lokalne ośrodki władzy. Rada Regencyjna w Warszawie, Centralny Komitet Obywatelski w

Poznaniu, w Galicji Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego a w końcu października Polska

Komisja Likwidacyjna w Krakowie. Usiłowały one zorganizować administrację i zapewnić

jakieś funkcjonowanie wolnym obszarom.

Narrator znika za kurtyna. Z off-u słychać dwie zwrotki pieśni „My pierwsza

brygada…”.

Scena I – Powstanie Tymczasowego Rządu Ludowego

(Biurko, kilka krzeseł, na ścianie biało-czerwona duża szarfa z orłem, na biurku kilka

opasłych książek)

Przy biurku siedzi Daszyński i wertuje dokumenty. Na scenę wchodzi płk Rydz-Smigły.

-Panie prezesie…Polska Organizacja Wojskowa opanowała Lublin. Miasto jest całe w

naszych rękach…

-Dziękuję Panie pułkowniku…proszę wezwać do mnie Pana Arciszewskiego i

Moraczewskiego.

-A co z ugrupowaniami endeckimi?

-Tych w Lublinie nie mamy a jeżeli są to albo nie chcą z nami rozmawiać…

Współpracowaliście z Niemcami i Austriakami…krzyczą…. A cóż Rosja carska zrobiła dla

nas w tej wojnie…? Gdyby nie Akt 5 listopada i rewolucja lutowa to nic byśmy od Cara nie

uzyskali a przynajmniej nie tak prędko….

Na scenę wchodzą Arciszewkski i Moraczewski

-Panie prezesie – obaj o wejściu skłaniają głowy…

-Panowie! Pułkownik Rydz-Śmigły powiadomił mnie o zajęciu miasta. W obliczu

kształtujących się lokalnych ośrodków władzy na ziemiach polskich zdecydowałem się na

utworzenie największego rządu w tym regionie.

Arciszewski: jak sadzę Pan prezes będzie chciał, aby w skład rządu weszły wszystkie

ugrupowania polityczne wchodzące w skład Komisji Porozumiewawczej Stronnictw

Demokratycznych

Moraczewski: Wydaje się to być niezbędne. Np. partia Witosa tj. PSL Piast ma duże poparcie

wśród gospodarzy wiejskich i ich poparcie nie jest bez znaczenia.

Daszyński: owszem uważam, że do rządu powinny wejść te ugrupowania, które tak dobrze

współpracowały ze sobą w okresie wojny. Proszę przygotować listy z propozycjami, co do

resortów rządowych…żegnam panów..

-Panie prezesie… (obaj wychodzą)

Narrator

Niestety ukonstytuowanie się rządu I.Daszyńskiego nie oznaczało końca problemów.

Wprawdzie weszły w jego skład praktycznie wszystkie liczące się partie lewicowe na

ziemiach polskich takie jak: PPS, PSL Wyzwolenie, PPSD, jak również przedstawiciele

organizacji wojskowych, ale brak było poparcia dla tego rządu środowisk prawicowych z

R.Dmowskim z endecja na czele. Poza tym od wschodu szła do Polski ideologia

komunistyczna, która natrafiała tutaj na bardzo podatny grunt. Na ziemiach polskich

powszechny był głód, bieda, brak opału i surowców niezbędnych do produkcji przemysłowej.

Rosło bezrobocie, spekulacja, powszechne były kartki na żywność, w sklepach brakowało

odzieży, a podstawowym modelem obuwia były chodaki. Brakowało lekarstw a to oznaczało

choroby i śmierć. Taka sytuacja zawsze prowadziła do buntów i zaburzeń społecznych.

Powstawały Rady Delegatów takie jak w Lublinie w Zagłębiu czy nawet Republika

komunistów Tarnobrzegu. Sytuacja rządu Daszyńskiego była o tyle trudna, że za wschodnią

granicą trwała rewolucja komunistyczna, nastroje rewolucyjne były potęgowane przez

uchodźców z Rosji oraz demobilizowanych żołnierzy niemieckich, którzy sami ideami

komunistycznymi szeroko je w Polsce propagowali. To było niebezpieczne dla bytu nowo-

odrodzonej RP. Bolszewicy mimo trwającej wojny domowej chętnie widzieliby zwycięstwo

w Polsce. Daszyński wiedział, żer należy wykonać jakiś ruch, który zneutralizuje wpływy

komunistów. I dnia 7 listopada wydał manifest, który miał załatwić sprawę.

Scena 2- Manifest Rządu Ludowego

Ta sama scenografia…. Na scenie Daszyński, Moraczewski i Arciszewski stoją nad biurkiem

pochyleni nad dokumentami

Daszyński: Panowie… sytuacja w kraju jest napięta. W całej południowej Polsce wzrastają

wpływy komunistów.

Arciszewski: Panie prezesie ..ludzie są zdesperowani…wszędzie naokoło głód, bieda i

bezrobocie…brak poczucia bezpieczeństwa.

Moraczewski: W mieście jest dużo sierot, brak żywności…komuniści to wykorzystują. W

Zagłębiu Dąbrowskim już działają Rady Delegatów... . Mówi się nawet o utworzeniu państwa

komunistycznego

Daszyński: Ma Pan spóźnione informacje Panie ministrze…to państwo już jest w

Tarnobrzegu.

Moraczewski: A więc jednak… Republika Tarnobrzeska jest faktem

Arciszewski: Na razie jeszcze bardzo słaba i bez szerokiego poparcia społecznego, ale za

kilka tygodni…jeżeli nasze władze czegoś nie zrobią… to kto wie…

Moraczewski: Ze wschodu idą dezerterzy i też niosą ze sobą hasła październikowe…

Arciszewski: Rada Regencyjna nic nie robi w Warszawie…

Moraczewski (wybucha): A czego się Pan spodziewa po tej klice arystokracji i

przemysłowców? Przecież wiadomo, ze są potrzebne radykalne reformy społeczno-

ekonomiczne.

Arciszewski: Radykalne? Obawiam się, czy zbytnio radykalne reformy nie zniechęca do nas

ugrupowań konserwatystów… Na radykalizmie oni zawsze tracą najwięcej.

Daszyński: Trudno..będą się musieli poświęcić na ołtarzu ojczyzny…Inaczej mogą jej za jakiś

czas nie posiadać wcale….

Arciszewski: Co Pan proponuje?

Daszyński wyciąga papier z projektem reform i czyta tekst dekretów

(można się posłużyć publikacją Wiek XX w źródłach, oprac. Melania Sobańska-Bondaruk,

Stanisław Bogusław Lenard; wyd. PWN)

Na scenie dłuższa cisza…

Moraczewski: No nie ukrywam panie prezesie..że pojęcie radykalne jest dość szerokie…, ale

nie ma, co ukrywać, że jest to jedyny sposób, aby powstrzymać popularność komunizmu…

Proponuję, aby do manifestu dodać równouprawnienie dla kobiet wraz z pełnią praw

wyborczych

Arciszewski: Widzę, że z kolegi ministra to obrońca kobiet

Moraczewski: Raczej pragmatyk…to kilka milionów potencjalnych wyborców…

Daszyński: Proponuje, aby zapoznać resztę gabinetu z naszymi propozycjami

Narrator

To było znakomite posunięcie. Wpływy bolszewików w Polsce zmalały a walka o

kształt ustrojowy RP przenosił z ulic do sal przyszłego parlamentu. Jednakże rząd Ignacego

Daszyńskiego nie miał silnej pozycji i nie porządził długo. Obok niego funkcjonowała Rada

Regencyjna oraz Polska Komisja Likwidacyjna. Już 10 listopada wrócił z Magdeburga Józef

Piłsudski i było jasne, że tylko ten człowiek jest w stanie poprowadzić Polskę ku wspaniałej

przyszłości. Temu wielkiemu autorytetowi bardzo szybko podporządkowały się zarówno

Rada Regencyjna jak i rząd lubelski, który po rozmowach z Piłsudskim złożył dymisję.,

Scena 3 – Przekazanie władzy Piłsudskiemu

Scenografia ta sama. Na scenie Daszyński i Moraczewski

Obaj zawzięcie dyskutują…Na scenę wchodzi Arciszewski:

Arciszewski: Panowie…wczoraj do Warszawy wrócił Józef Piłsudski. Dzisiaj rano Rada

regencyjna przekazała mu naczelne dowództwo na polskim wojskiem…W Warszawie zaczęto

akcję rozbrojenia żołnierzy niemieckich…

Daszyński (wolno i z namaszczeniem): Warszawa wolna… Po blisko 100 latach znowu nad

Warszawą powiewa polska flaga…

Arciszewski:Panie prezesie wrócił człowiek, z którym wiąże pana bardzo bliska i serdeczna

przyjaźń.

Daszyński: Jakie zamiary ma Pan Piłsudski?

Arciszewski: na razie wiadomo tyle, że Rada Regencyjna zamierza mu się podporządkować i

podobno oddaje się do dyspozycji Piłsudskiego… Jego otoczenie domaga się, aby ją

rozwiązano.

Moraczewski: Nic dziwnego skompromitowała się służalczością wobec zaborcy

Daszyński: Tak, ale nie należy zapominać, że faktycznie była jedyna władza polska na tych

ziemiach w ostatnich dwóch latach

Moraczewski (do Arciszewskiego):Jak Pan sądzi, jakie zamiary ma Pan Piłsudski wobec

rządu w Lublinie?..

Na scenę wchodzi płk Rydz-Smigły

Płk.: Panowie… Niemcy podpisały zawieszenie broni…dostaliśmy wiadomość z

Paryża…koniec wojny…

Wszyscy sobie gratulują…

Moraczewski: A więc Polska jest wolna…

Płk.: Pan Piłsudski objął komendę nad wojskiem w Warszawie…

Daszyński: Proszę przekazać Panu, Piłsudskiemu, że oddajemy się z całym rządem lubelskim

do jego dyspozycji…

Narrator

Piłsudski chciał zostawić władzy w rękach Daszyńskiego, jednakże manifest rządu

lubelskiego, który dał pewne społeczne odprężenie miał też swoje skutki negatywne. Wiedział

o tym marszałek i powierzył misje tworzenia rządu swojemu przyjacielowi Jędrzejowi

Moraczewskiemu. Niestety nowy rząd i stare problemy. W dalszym ciągu ferment siali

komuniści, którzy wykorzystywali niepokoje wywoływane przez skrajną lewicę w

Niemczech, czy na południu na Węgrzech, gdzie komuniści również dążyli do władzy. Rząd

Moraczewskiego miał tez inne problemy. Nie miał szerokiego poparcia w kraju i opierał się

tylko na środowiskach lewicowych. Nie udzieliły mu swego poparcia środowiska endeckie i

PSL Piast z Witosem na czele. Ponadto nie miał poparcia za granicą. Uznawała go tylko

Republika Weimarska, której wysłannikiem jedynym dyplomatą europejskim w Polsce był

hrabia Kessler. Dla uspokojenia sytuacji wewnętrznej powtórzył on manifest Daszyńskiego i

w zasadzie tym samym ograniczył wpływy komunistów do minimum. Jednocześnie 22

listopada wraz z Piłsudskim wydał dekret stwierdził, że Polska jest republiką a do zwołania

sejmu ustawodawczego najwyższym organem władzy jest Tymczasowy Naczelnik Państwa,

którym został J.Piłsudski.

Scena 4 – utworzenie rządu Moraczewskiego i dekrety listopadowe

Scenografia j/w. Na scenie: Piłsudski, Arciszewski, Daszyński, Lubomirski

Piłsudski. Pan wie panie prezesie Daszyński, że nie ma pan poparcia całego społeczeństwa.

Manifest rządowy był bardzo potrzebny, ale doprowadził do zadrażnień z prawicą i

ziemiaństwem polskim. Rozważałem pozostawienie prezesury w pańskim ręku, ale w obecnej

sytuacji to chyba raczej wykluczone. Brak nam poparcia w Europie.

Arciszewski- No.. jest w Warszawie hrabia Kessler

Piłsudski: Niech pan nie żartuje. Hrabia Kessler jest tu tylko po to, aby dopilnować

ewakuacji wojsk niemieckich z naszych ziem.

Daszyński: Zdaję sobie z tego sprawę panie marszałku. Przedstawiciele ziemiaństwa dawali

do zrozumienia, że nasze projekty reformy rolnej są dla nich nie do przyjęcia a endecja na

samo słowo socjalizm dostaje dreszczy. . Ale jestem gotowy oddać się do dyspozycji pana

marszałka.

Piłsudski: Proponowałbym, aby tekę premiera objął pan Moraczewski.

Lubomirski: To socjalista, więc co to zmienia?

Piłsudski do adiutanta:

-Proszę wprowadzić pana Moraczewskiego

Wchodzi Moraczewski

Piłsudski: Zdecydowaliśmy się na powierzenie Panu teki premiera, ale najpierw chcemy

zasięgną o pańską zgodę.

Moraczewski: Jeżeli taka jest decyzja pana marszałka

Piłsudski: Proszę panom przedstawić projekt Dekretu o najwyższych władzach państwowych

Moarczewski wyjmuje projekt i go omawia

(tekst źródłowy j.w.)

Po przeczytaniu dokumentu zapada dłuższa cisza

Lubomirski: Ten projekt oddaje Panu panie marszałku wielka władzę

Arciszewski- W tej sytuacji jest to jedyne słuszne stanowisko, potrzebujemy osobowości

silnej i z autorytetem w społeczeństwie.

Lubomirski- Znamy inne autorytety…

Daszyński: Niestety są za granicą... (zgryźliwie)

Lubomirski- Przepraszam pana prezesa, ale pan Dmowski stara się wywalczyć dla nas jak

najlepszą pozycje u sojuszników

Zwraca się do Moraczewskiego

-A, co pan proponuje w kwestii społecznej i ekonomicznej?

Moraczewski: Uważamy, że w tej sytuacji, jakie znajduje się Polska jedynym wyjściem może

być powielenie manifestu prezesa Daszyńskiego

Lubomirski: Pan żartuje. Przecież ziemiaństwo się na to nie zgodzi. Jak pan chce ich zjednać?

Zabierając im majątki?

Arciszewski: Nie zabieramy to jest konieczność chwili. Albo zrobimy to odgórnie droga

parlamentarna albo zrobią to komuniści, kiedy przejmą władze a Pan nawet nie będzie mógł

sobie pozwiedzać swoich pałaców jak je uspołecznią

Lubomirski- Niestety musze z przykrością stwierdzić, ze nasze ugrupowania nie wejdą do

tego rządu

Piłsudski: Przykro mi sądziłem, że dojdziemy do jakiegoś kompromisu, jak widać jest to

trudne. Dziękuje panom z a rozmowę.

Narrator

Brak szerokiego poparcia społecznego w Polsce to tylko część problemu rządu

Moraczewskiego. Większym być może problemem był brak uznania za granicą. Londyn i

Paryż nie uznawały rządu lewicowego. Zwłaszcza po tak radykalnych reformach społeczno-

ekonomicznych, które były jakby żywcem wyjęte z programów komunistów. Nacjonalizacja,

uspołecznienie to przecież sztandarowe hasła programów partii marksistowskich. Poza tym

rząd Moraczewskiego był utworzony przez Piłsudskiego a temu nie zapomniano blisko

trzyletniego udziału w wojnie po stronie Niemiec i Austro-Wegier. Zresztą sam Piłsudski był

socjalista. Przerażeni bolszewizmem w Rosji zachodni politycy niechętni wszelkim władzom

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: