Typ : Annelida
Polychaeta- wieloszczety
Oligohaeta- skąposzczety
Hirudyna- pijawki
- pierścienice wyraźnie rozczłonowane, o uwydatnionym odcinku głowowym
- część przedgębowa zaopatrzona w narządy zmysłów
- pierścienie tułowia zaopatrzone w przynóżki z pączkami szczecinek
- o odcinku głowowym i pozostałych segmentach mogą występować czułki, głaszczki i wąsy
- układ krwionośny zamknięty
- BUDOWA CIAŁA:
- wydłużony robakowaty kształt, niekiedy krępy lub owalny
- mleko spłaszczone grzbietowo- brzusznie
- 1mm- kilka metrów
- ciało podzielone na równe segmenty (z wyjątkiem odcinka głowowego i pierścienia odbytowego)
- głowa, tułów, segment odbytowy
- po bokach segmentów tułowia wyrostki ciała- przynóżki (na nich osadzone są pęczki szczeci)
- ubarwienie jest niekiedy bardzo żywe
- głowa:
- część przedgębowej (płytka przedgębowa lub czołowy- prostomium)
- część tylna za otworem gębowym (metastomium)
- metastomium zrasta się z pierwszym, a często i następnym pierścieniem tułowia w jedną całość – peristomium, tworząc segment gębowy
- prostomium- utworzone jest z różnej wielkości i kształtu płatowego wyrostka, mającego najważniejsze narządy zmysłów: głaszczki, czułki, oczy i często jamki rzęskowe
- jamki rzęskowe w postaci pary urzęsionych zagłębień, są w ścisłym związku ze zwojami mózgowymi
- czułki w porównaniu z głaszczkami są na ogół dłuższe, głaszczki są krótsze i na ogół bardziej krępe
- wieloszczety osiadłe– uwstecznione głaszczki
- nitkowate wyrostki – wąsy, które odchodzą od segmentu gębowego (unerwione odgałęzieniem odchodzącym od brzusznego zwoju nerwowego)
- wzrok: u osiadłych- światłoczułe dołki wzrokowe, w miarę aktywności coraz bardziej przekształcają się w oczy (jednak nie tworzą obrazu)
- najcharakterystycznejsze- parapodia u rodzaju Polygordius i niektórych innych rodzajów występują zredukowane lub brak
- parapodia- stanowią krótkie, ruchliwe uwypuklenia bocznych ścianek (różne kształty)
- pełne parapodium składa się z 2 gałązek: grzbietowej i brzusznej, odchodzących najczęściej od wspólnej nasady
- od każdej gałęzi odchodzi płatowaty „języczek”, stożkowata część gałęzi obejmuje wiązkę szczeci
- od każdej gałązki długi czułkowaty wyrostek- wąs- jeden grzbietowy i drugi brzuszny
- na przyodnóżach przydatek skrzelowy
- obydwie gałązki podparte zazwyczaj masywna szczecią
- mięśnie przyczepione do kieszonek, pozwalają na wysuwanie lub wsuwanie szczeci, zresztą w stopniu ograniczonym
- segment odbytowy zaopatrzony jest w jeden lub kilka wąsów
- WÓR POWŁOKOWO MIĘŚNIOWY:
- składa się z jednowarstwowego nabłonka, wydzielającego oskórek, oraz z warstwy mięśni
- całe ciało pokryte cienką warstwą oskórka, napotkać można miejscami nabłonek rzęskowy
- pomiędzy oporowymi komórkami nabłonka znajdują się liczne komórki gruczołowe, z których najważniejsze są wydzielające śluz- wydzielina u osiadłych krzepnie tworząc rurkę chroniąca od napaści
- nasady komórek nabłonkowych zrastają się, tworząc dość grubą błonę podstawną
- poniżej tej błony leży warstwa mięśni okrężnych
- znacznie silniej rozwinięta jest warstwa mięśni podłużnych, leżąca bezpośrednio pod warstwą mięśni okrężnych mięśnie przygrzbietowe oddzielone od siebie krezką grzbietową, a brzuszne – nerwowym pniem brzusznym
- mięśnie poprzeczne biegną skośnie przez jamę ciała
- JAMA CIAŁA:
- pierwotna jama ciała wypełniona jest perenchymą pomiędzy listkiem otrzewnej otrzewnej otaczającym jelito i listkiem wyścielającym ścianki ciała znajduje się wtórna jama ciała
- w każdym segmencie tworzą się dwa worki celomatyczne, prawy i lewy, oddzielone od siebie jelitem zawieszonym na krezkach grzbietowej i brzusznej
- od przodu i tyłu worki celomatyczne odgraniczone są przegrodami poprzecznymi
- każdy z worków podzielony jest mięśniami na dwa nierównej długości odcinki: obszerniejszy grzbietowy i mniejszy brzuszny
- przez przegrody przebijają się: jelito, główne naczynie krwionośne, przewody wydalnicze oraz brzuszny pień nerwowy
- ostatni segment pozbawiony jamy ciała
- worki celomatyczne każdego segmentu mogą częściowo przechodzić do następnego
- jama ciała wypełniona jest bezbarwnym, limfatycznym płynem, zawierającym zmiennokształtne amebocyty, limfocyty, krwinki białe, komórki chloragogenowe
- płyn nadaje turgoru, a równocześnie bierze udział w rozprowadzaniu tlenu
- UKŁAD POKARMOWY:
- jelito przednie- ektodermalne
- jelito środkowe- entodermalne
- jelito proste- ektodermalne
- otwór gębowy, leżącym na brzusznej stronie pierścienia gębowego, jama gębowa, gardziel
- za jamą gębową mięsisty brzuszny worek gardzielowy- wysuwanie gardzieli na podobieństwo języka
- do gardzieli otwierają się często tzw. gruczoły ślinowe
- przełyk: u osobników zaopatrzonych w ryjek tworzy dość długą cewkę stanowiącą przejście do właściwego jelita, stosunki bardziej złożone i przełyk prowadzi do mięsistego żołądka
- jelito środkowe: na granicach segmentów przewęża się
- krótkie jelito proste: otwiera się u większości końcowo i tylko u nielicznych gatunków po stronie grzbietowej
- UKŁAD WYDALNICZY:
- występuje parami we wszystkich pierścieniach – narządy odcinkowe
- u pierścienic typowymi narządami wydalniczymi są narządy otwarte od strony jamy ciała, zwane metanefrydiami
- ponadto zmodyfikowane protonefrydia- solenocyty
- tego rodzaju typ narządów składa się ze ślepo zakończonego przewodu wydalniczego oraz osadzonych na ślepym końcu buławkowatych komórek, czyli właściwych solenocytów, odpowiadających komórkom płomykowym płazińców
- charakterystyczne dla wszystkich pierścienic metanefrydia – powstały przez odrzucenie solenocytów i otwarcie ślepego przewodu wydalniczego – mało prawdopod.
- najprostsze metanefrydia – parzyste, esowate rurki parami we wszystkich segmentach, z wyjątkiem pierwszego i ostatniego
- uchodzą na zewnątrz z boku ciał otworem wydalniczym ( u gatunku z rodzaju Protodrilus)
- UKŁAD KRĄŻENIA:
- nieliczne nie maja układu naczyniowego
- schemat:
- 2 główne naczynia- grzbietowe biegnące od tylnego końca ciała ku przodowi, brzuszne- od przedniego końca ciała ku tyłowi
- obydwa naczynia połączone końcami rozwidlonymi w przedniej i tylnej okolicy ciała, widełki przednie obejmują gardziel
- naczynie grzbietowe tłoczy krew od tyłu ku przodowi ciał, natomiast w odwrotnym kierunku naczynie brzuszne
- krew niekiedy bezbarwna, zawiera często substancję pokrewną hemoglobinie- chlorokruozynę (zielonkawe zabarwienie)
- u Nereid, Tunice krew zabarwiona na czerwono
- UKŁAD ODDECHOWY:
- brak narządów oddechowych
- zaopatrzone w skrzela- wyrostki na przynóżkach
- najczęściej skrzela powstają z przekształconych wąsów parapodiów
- nabłonek skrzeli jest urzęsiony i unaczyniony
- skrzela występują tylko na ograniczonych odcinkach
- w skrzela mogą przekształcić się także głaszczki
- UKŁAD NERWOWY:
- ośrodkowy układ nerwowy- zwój mózgowy, łańcuch brzuszny
- u form wyższych widać stopniowe odrywanie się tego układu od nabłonka
- parzysty zwój nadgardzielowy- „mózg”, znajduje się w pierścieniu gębowym, na stronie grzbietowej
- u licznych wieloszczetów różnicują się ciałka szypułkowe, stanowiące najważniejszy ośrodek skojarzeniowy
- od zwoju mózgowego odchodzą po obu stronach gardzieli dwa podłużne spoidła, łączące mózg z parzystym zwojem podgardzielowym
- brzuszny łańcuch nerwowy odchodzi od zwoju podgardzielowego
- komórki nerwowe skupiają się w zwoje w każdym pierścieniu, co uwydatnia ich budowę metameryczną
- obydwa pnie w brzusznym łańcuchu nerwowy biegną równolegle do siebie, zwoje obu pni połączone są poprzecznymi spoidłami- układ drabinkowy
- obwodowy układ nerwowy nierozwinięty u Polygordiidae i Protodrilidae, zaznaczony jest najczęściej w wieloszczetów przez 3 pary nerwów odchodzących od każdego zwoju brzusznego łańcucha nerwowego
- układ współczulny różnie rozwinięty, składa się z nerwów odchodzących od tylnej krawędzi „mózgu”, rozgałęziających się następnie na ściankach gardzieli lub całego przewodu pokarmowego
- NARZĄDY ZMYSŁÓW:
- silniej rozwinięte u wieloszczetów pełzających
- narządy zmysłów umieszczone są na płacie podgębowym
- u gatunków pierwotnych występują tylko czułki, brak głaszczek, wąsów
- narządy dotyku rozproszone po całym ciele- wolne zakończenia nerwów czuciowych i szczecinek czuciowych (największe skupienie na głaszczkach, czułkach i wąsach)
- narządy chemorecepcyjne skupiają się w postaci wolnych zakończeń nerwowych na brzegach otworu gębowego i na głaszczkach
- jamki rzęskowate- na tylnej krawędzi prostomium, rola narządów chemorecepcyj-nych
- narządy wzroku rozwinięte w różnym stopniu: zwykłe plamki oczne, oczy
- oczy występują w postaci jednej lub dwóch par na grzbietowej powierzchni prostomium, mogą być jeszcze umieszczone w różnych okolicach ciała, nawet na pierścieniu odbytowym
- u w. osiadłych spotykamy przyoczka na promieniach wieńca czułkowego i to niekiedy w liczbie dochodzącej do dwustu
- narządy światłoczułe wieloszczetów, w najprostszej postaci, składają się z kielichowatego wpuklenia skóry, z komórek siatkówki i komórek pigmentowych – wyróżniamy tu oczy proste i odwrócone (zależnie od ułożenia k. siatkówki względem do źródła światła)
- w oczach inwertowanych komórki siatkówki leżą w nabłonku lub pod nabłonkiem – taki układ właściwy jest przyoczkom
- w oczach leżących ponad zwojem mózgowym siatkówka wyściela dno kielichowatego wgłębienia, promienie światła przechodząc przez otwór, załamują się w szklistej masie wypełniającej wgłębienie i odgrywające tu rolę soczewki
- dalsza ewolucja oka polega na zupełnym zamknięciu wgłębienia oka, przezroczysty nabłonek odgrywa rolę rogówki, oprócz ciałka szklistego, różnicuje się dwuwypukła soczewka
- UKŁAD ROZRODCZY:
- prosta budowa anatomiczna narządów wydalniczych znacznie się komplikuje przez zespolenie nefrydiów z przewodami płciowymi- narządy zwane nefromiksjami
- u większości wieloszczetów przewody płciowe tracą zdolność bezpośredniego wydalania produktów płciowych, gonady posługują się w tym celu przewodami wydalniczymi (dotyczy to proto- i metanefrydiów)
- połączenie z metanefrydiami następuje zwykle w okolicy nefrostomu
- u Hesione zachowany jest wyraźnie drobny lejek wydalniczy oraz leżący nad nim wielki dwuskrzydłowy lejek płciowy – jednak u większości lejek wydalniczy zastąpiony jest przez obszerny lejek płciowy
- nowsza teoria: metanefrydia powstały na drodze zrośnięcia się przewodu protonegrydialnego z lejkiem płciowym , w przypadkach gdzie obydwa narządy występują równocześnie, lejek płciowy byłby tworem wtórnym
- ROZMNAŻANIE:
- rozdzielnopłciowe
- rzadko obojnacze (gonady męskie i żeńskie rozwijają się w różnych segmentach)
- dymorfizm niezmiernie rzadki
- gonady tworzą się dopiero w okresie dojrzałości płciowej we wszystkich segmentach, z wyjątkiem gębowego i odbytowego lub też ograniczone są do pewnych tylko odcinków
- gonady zakładane są w śródbłonku wyścielającym jamę ciała
- w miarę dojrzewania otrzewna otaczająca gonadę pęka, po czym produkty płciowe wysypują się do jamy ciała
- rozpowszechniony mechanizm usuwania produkty płciowe do otaczającego środowiska jest wydalanie ich przez przewody wydalnicze
- ROZRÓD BEZPŁCIOWY:
- polega na poprezcnym podziale osobnika, połączony jest epitokią
- epitokia- zjawisko, w którym część segmentów wieloszczeta (część tylna) zawierająca dojrzewające produkty płciowe, ulega dużym zmianom zewnętrznym
- segmenty epitokalne zawiraja produkty płciowe, odrywają się i wypływają na powierzchnię wody, przez pękające ściany segmentów wydostają się plemniki i w ten sam sposób jaja
- najbardziej znany przykład epitokii- jest tzw. robak palolo z Oceanu Spokojnego
- eplitokalna część po uwolnieniu produktów płciowych ginie, część przednia- regeneruje utracone segmenty tylne
- ROZWÓJ:
- każdy elastomer potencjalnie zdolny jest do wytwarzania wytworzenia określonej z góry grupy komórek, a 2 płaszczyzna podziału wyznacza przyszłe elementy robaka
- jaja większości zawierają dużo żółtka- w wyniku podziału odkładają się nierówne pod względem wielkości elastomery
- bruzdkowanie zupełne i przebiega według typu spiralno- promienistego
- przy każdym bruzdkowaniu oś podziału jest nieco odchylona od osi pionowej, przy czym przy każdy podziale oś odchylona jest raz w prawo, raz w lewo
- to bruzdkowanie trwa do stadium 64- komórkowego
- w dalszych okresach typ podziału spiralnego zaczyna się zacierać
- larwa- zaopatrzona w rzęski, opuszcza w tym stadium otoczkę jajową, ulegając dalszym przemianom już jako wolno pływająca larwa
- pragęba blastuli, pierwotnie kształtu pierścienia, przesuwa się na stronę brzuszną, przybierając kształt wydłużonej w kierunku głównej osi ciała szczeliny
- w późniejszym okresie brzegi szczeliny częściowo zrastają się, pozostawiając na przednim końcu larwalny otwór gębowy, na tylnym zaś otwór odbytowy
- wolnopływająca gastrula, w wyniku zachodzących przeobrażeń, przeobraża się wreszcie w larwę- trochoforę
- najbardziej typowa trochofora u Polygordius:
- kształt nieco spłaszczony, jak gdyby złożony z dwóch złączonych postawkami niskich stożków
- górny stożek: episfera- ograniczony u podstawy wieńcem rzęskowym, przedgębowym, złożonych z długich rzęsek, na wierzchołku płytka ciemieniowa ze sterczącym pęczkiem rzęsek
- dolny stożek: hyposfera- otoczony w pobliżu podstawy, słabiej jednak rozwiniętym wieńcem rzęskowym podgębowym
- pomiędzy obu wieńcami leży po stronie brzusznej otwór gębowy
- na końcu dolnego stożka otoczony pączkiem rzęsek otwór odbytowy
- rureczki protonefrydialne przechodzą w późniejszym etapie w solenocyty
- brak typowego wora powłokowo- mięśniowego
- przeobrażenie larwy zaczyna się gdy hyposfera zaczyna rosnąć i wydłużać się
- kiedy wykształcają się przynóżki, w tym czasie zanikają również wieńce rzęskowe, larwa opuszcza się na dno przechodząc z trybu życia pelagicznego do dennego
- larwa ulega modyfikacjom
- RUCH:- wiosłowanie (wyginanie wężykowate, po wypukłej stronie powstałego łuku poruszają się przynóżki ku przodowi)
- ODŻYWIANIE:
- formy pełzające jedzą częściej- pokarm zwierzęcy
- formy osiadłe roślinny
- limivora- pożerają muł wraz z okrzemkami i pierwotniakami
- TRAWIENIE:- z udziałem soków wydzielanych przez gruczołowe komórki jelita środkowego
- WYDALANIE:
- przez narządy zaopatrzone w przewody wyprowadzające – solenocyty i matanefrydia
- ODDYCHANIE:
- drobne oddychają całą powierzchnią ciała
- większość obficie unaczynione skrzela
- jako pomocniczy narząd służyć może jelito
- FOSFORESCENCJA:
- niektóre mają organy fosforyzujące w postaci gruczołów rozproszonych po całej powierzchni ciała
- REGENERACJA:
- łatwość regeneracji
- EKOLOGIA:
- fauna morska, niewiele do wód słonawych
- ogromna większość należy do fauny dennej
- często żyją jako komensale na gąbkach lub w ich jamie chłonnej, na polipach, skorupkach mięczaków
- Conger conger przyczepia się do skóry ryb lub płetw
- pierścienice o równomiernej segmentacji
- brak przynóżek
- szczecie umieszczone bezpośrednio na fałdach ciała, z krótkim peristomium i słabo rozwiniętym prostomium, pozbawionym czułków i wąsów
- kształt wydłużony walcowaty
- 0,5 cm- 2m
- podczas dojrzewania płciowego pewna liczba pierścieni, w pobliżu otworów płciowych, ulega pogrubieniu, tworząc tzw. siodełko (clitellum) obficie zaopatrzone w gruczoły skórne
- segmenty na zewnątrz oddzielone są przewężeniami
- na 1 segment przypadać może kilka zewnętrznych pierścieni
- cefalizacja objawia się zrastaniem się workóa celomatycznych w kilku pierwszych segmentach
- głowa słabo wyodrębniona od reszty ciała
- płat przedgębowy pozbawiony jest czułków i wąsów
- brak oczu
- krótki segment gębowy jest zawsze pozbawiony szczeci
- wąsy lub przyssawki występują na ostatnim członie tylko wyjątkowo
- szczeci osadzone bezpośredni ona skórze- są pomocnicze w poruszaniu się, w rytych korytarzach, w unoszeniu się w wodzie lub pływaniu najbardziej pierwotnie jest ustawienie szczeci w 4 pęczkach:
2 grzbietowych i 2 brzusznych
- różni się bardzo niewiele od wieloszczetów
- w nabłonku liczniejsze gruczoły komórkowe wydzielające śluz
- pomiędzy nasada nabłonka znajdują się liczne drobne komórki klinowatego kształtu- zastępują zużyte komórki nabłonka
- u niektórych słabo rozwinięta warstwa mięśni skośnych
- obszerna, podzielona poprzecznymi przegrodami, jest wysłana otrzewną
- w odróżnieniu od wieloszczetów, krezka grzbietowa ulega zmarnieniu, krezka brzuszna jest słabo rozwinięta
- część otrzewnej zbudowana z dużych, kulistych komórek, wypełnionych brunatnym lub żółtozielonymi konkrementami- komórki chloragogenne
- jama ciała wypełniona bezbarwną cieczą, komunikuje się ze środowiskiem otaczającym skąposzczta za pomocą otworów grzbietowych [przez nie przesącza się na zewnątrz pewna ilość płynu z jamy ciła, zwilżając w ten sposób, w razie potrzeby, wyschniętą skórę]
- otwór gębowy po stronie brzusznej, poprzedzony krótkim płatem przedgebowym, prowadzi do jamy gębowej
- gardziel- krótka cewka, rozszerzająca się w tylnej części i zaopatrzona w silniejszą muskulaturę
- do gardzieli otwierają się jednokomórko-we gruczoły ślinowe- chromofilne
- przełyk
- żołądek mięsisty- niekiedy składa się z 3 komór, bardzo silnie umięśniony
- za żołądkiem tworzyć się mogą kieszonki o charakterze gruczołowym Morena lub wapiennymi (ułatwiają przekazywaniu mleczka pokarmowego do krwi, przeważa pogląd, że regulują równowagę pomiędzy jonami w środowisku wewnętrznym)
- jelito środkowe u niektórych gatunków jelito tworzy w przedniej części rozszerzenie- wole
- jelito proste- ujście w otworze odbytowym
- narządy wydalnicze- metanefrydia
- budowa złożonego metanefrydium dżdżownicy:
- część leżąca przed przegroda segmentalną- otwarty urzęsiony lejek z krótką szyjką, przebijają się przez przegrodę i przechodz-ącą do tylnego segmentu, gdzie przetwarza się w skomplikowany przewód wydalniczy
- przewód składa się:
1. długa, wąska, bezrzęskowa rurka rozgałęzionym światłem
2.część szerzej urzęsiona
3. bardzo długa bezrzęskowa rurka natury gruczołowej z przednią strona rozszerzoną na bańkę
4. rozszerzonej części przewodu wyprowadzającego
- tego rodzaju „nerki” otoczone są nabłonkiem otrzewnej oraz siecią naczyń krwionośnych
- meronefrydia- powstają poprzez rozpadnięcia się typowych metanefrydiów na mniejsze, ich liczba może dochodzić do kilkuset u jednego robaka (występuje głownie u Megascolecina)
- mają kształt kosmyków, wewnątrz których przebiega śródkomórkowo, zwinięty często w kłębek, przewód wydalniczy
- meronefrydia mogą otwierać się od strony jamy ciała, lub też pozostawać zamknięte
- meronefrydia mogą także otwierać się do gębowej lub gardzieli- peptonephyrydia
- układ zbudowany u pierwotniejszych skąposzczetów według planu opisanego u wieloszczetów
- wzdłuż strony grzbietowej jelita biegnie częściowo pulsujące naczynie krwionośne, które rozwidlając się na przednim końcu, przechodzi w naczynie podjelitowe brzuszne
- krew- zatoka okołojelitowa- naczynie grzbietowe (pulsacyjne)- naczynie brzuszne- zatoka okołojelitowa
- u wielu skąposzczetów grzbietowe naczynie przebiega nad przednia częścią przewodu pokarmowego, w tylnej części przechodzi w rynienkę grzbietową
- u wszystkich skąposzczetów połączenie miedzy naczyniem grzbietowym i brzusznym utworzone jest przez naczynia pierścieniowe [niektóre z nich są pulsujące- zwane bocznymi sercami]-5 u dżdżownicy
- pojawienie się nowych naczyń podłużnych- nadjelitowego, odchodzącego najczęściej w połowie długości ciała od zatoki okołojelitowej i biegnącego bezpośrednio nad jelitem, oraz naczynia ciągnącego się wzdłuż ciała pod pniem nerwowym
- krew bezbarwna, żółtawa lub czerwonawa
- niezmiernie rzadko narządy oddechowe
- wypukliny wszystkich warstw ścianki ciała, odpowiednio unaczynione
- zasadniczo według planu budowy wieloszczetów
- składa się z parzystego zwoju mózgowego i przesuniętego u wyższych form ku tyłowi, oraz brzusznego pnia nerwowego, połączonego ze zwojem mózgowym dwoma spoidłami
- pień nerwowy zaopatrzony jest w zwoje nerwowe metameryczne rozmieszczone w poszczególnych pierścieniach
- nerwy boczne odchodzą od zwoju mózgowego i unerwiają linie boczne
- narządy czuciowe na całej powierzchni ciała, skupione najczęściej w płacie przedgębowym
- włoski dotykowe, połączone delikatna gładką nerwową z obwodowym układem nerwowym
- jako narządy chemopercepcyjne- rynienki rzęskowe niektórych wodnych s.
- narządy równowagi – kopułkowate komórki hypodermy, w których zawarty jest kulisty otolit otoczony wodniczką
- oczy opisano u niektórych Naididae i Acanthobdella, budowa bardzo prosta, kielichowate wgłębienia wysłane barwnikiem
- obojnaki, w odróżnieniu od pijawek jądra umieszczone są zawsze przed jajnikami
- umiejscowienie gonad zawsze stałe dla danego gatunku
- np. u dżdżownicy:
- jądra w liczbie dwóch par w X i XI segm.- tworzące się w nich plemniki zbierają się w obszernym sześciopłatowym worku, pęcherzu nasiennym zawartym pomiędzy IX a XIII segmentem
- pod każdym jądrem, leży urzęsiony lejek, od którego odchodzący przewód łączy się po każdej stronie ciała z przewodem leżącym poniżej w jeden nasieniowód
- nasieniowód otwiera się na XV segm.
- jedna para jajników umieszczona jest w XIII segmencie
- dojrzewające jaja wpadają do lejkowatego rozszerzenia jajowodów, otwierających się na zewnątrz na brzusznej powierzchni XIV segmentu
- do żeńskiego układu rozrodczego należy zaliczyć 2 pary zbiorników nasiennych
- obojnaki
- kopulacja znacznie poprzedza właściwe zapłodnienie i składanie jaja
- kopulacja zawsze krzyżowa
- 2 osobniki przylegają do siebie stronami brzusznymi, głowami w przeciwnych kierunkach w ten sposób, że siodełko każdego osobnika znajduje się pod otworami zbiorników nasiennych drugiego
- sluz wydzielany przez gruczo...
morcys1