Kompetencje są to cechy podmiotu działania zrelatywizowane do sprawnego wykonywania określonego czynu. Oznacza to więc spełnianie funkcji w organizacji (T. Pszczołowski).
"Nowy słownik pedagogiczny" W. Okonia podaje, iż w „(…) pedagogice jako zdolność do osobistej samorealizacji kompetencja jest podstawowym warunkiem wychowania; jako zdolność dookreślonych obszarów zadań kompetencja jest uważana za rezultat procesu uczenia się”.
E. Goźlińska pisze, iż: „Kompetencja to zakres wiedzy, umiejętności i odpowiedzialności; zakres pełnomocnictw i uprawnień do działania. Kompetencja jest (potencjalną) umiejętnością, ujawniającą się w chwili wykonywania danego zadania lub predyspozycją do jego wykonania”.Kompetencje zawodowe nauczycieli są ściśle związane zarówno z filozofią wychowania, przyrostem wiedzy i środków informacji oraz celami edukacji, jak i są konsekwencją zmian zachodzących w otoczeniu szkoły jako instytucji. Jest to zbiór zawodowych umiejętności i dyspozycji, w jakie powinien być pedagog wyposażony, aby mógł efektywnie wykonywać swoja pracę.Nauczyciele powinni umieć:1. wybierać metody sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów stosownie do decyzji dydaktycznych, jakie mają być podjęte.2. tworzyć metody sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów stosownie do decyzji dydaktycznych, jakie mają być podjęte.3. tworzyć metody sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów oraz punktować i interpretować wyniki stosowania tych metod.4. wykorzystać wyniki sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów do podejmowania decyzji zarówno o pojedynczych uczniach, jak i programie kształcenia, doborze metod itd.5. wykorzystać wyniki sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów do budowania trafnych procedur stawiania stopni szkolnych uczniom.6. komunikować wyniki sprawdzania i oceniania zarówno uczniom, jak ich rodzicom, innym pedagogom.7. rozpoznawać nieetyczne i niewłaściwe metody zdobywania i wykorzystywania informacji o osiągnięciach uczniów (B. Niemierko).
Komitet Nauk Pedagogicznych PAN w dniu 13 listopada 1997 r. na posiedzeniu poświęconym wymaganiom w zakresie wykształcenia zawodowego nauczycieli przyjęto projekt zestawu standardów kompetencji zawodowych. Tworzą go standardy: - prakseologiczne – wyrażają się skutecznością nauczyciela w planowaniu, organizowaniu, kontroli i oceny procesów edukacyjnych. - komunikacyjne – kompetencje komunikacyjne nauczyciela wyrażają się skutecznością zachowań językowych w sytuacjach edukacyjnych. - kompetencje współdziałania manifestują się skutecznością zachowań prospołecznych i sprawnością działań integracyjnych nauczyciela. - nauczyciel, który legitymuje się kompetencjami kreatywnymi wyróżnia się innowacyjnością i niestandardowością działań. - kompetencje informatyczne wyrażają się sprawnym korzystaniem z nowoczesnych źródeł informacji. - o nauczycielu mówimy, że nie są mu obce kompetencje moralne wówczas, gdy: posiada zdolność do pogłębionej refleksji moralnej przy ocenie dowolnego czynu etycznego;
Zdaniem A. Pacławskiej w literaturze ostatnich lat dominują dwa podejścia do kompetencji. Mogą być one traktowane jako:- element nowo wyodrębnionej struktury opisu procesu edukacyjnego- dynamiczna forma samowiedzy nauczyciela, która mediuje między potrzebami dostosowawczymi, jakie perspektywa zmiany społecznej projektuje dla ucznia, a odpowiednią, funkcjonalną zdolnością nauczyciela do kształtowania umiejętności, kreacji wartości i norm, które regulują zarówno sytuację szkolną, edukacyjną, jak i społeczną W skład wyróżnionej przez R. Ossowskiego struktury kompetencji zawodowych nauczyciela wchodzą kompetencje:- przedmiotowe;- metodyczne;- wychowawcze
Zdaniem W. Strykowskiego kompetencje nauczycielskie można podzielić na trzy grupy:- merytoryczne - dotyczące treści nauczanego przedmiotu- dydaktyczno-metodyczne - koncentrujące się na warsztacie pracy nauczyciela i ucznia- wychowawcze - dotyczące różnych sposobów oddziaływania na uczniów
S. Dylak analizując kompetencje nauczycieli wskazuje na trzy podstawowe grupy, które są pochodną traktowania pedagoga jako animatora procesu kształcenia, osoby kreatywnej: - bazowe - pozwalające nauczycielowi na porozumienie się z dziećmi i współpracownikami- konieczne - konieczne, bez których nauczyciel nie mógłby pracować konstruktywnie; należą do nich kompetencje interpretacyjne, autokreacyjne oraz realizacyjne- pożądane - pożądane, które mogą, lecz nie muszą znajdować się w profilu zawodowym danego nauczyciela; należą do nich zainteresowania i umiejętności związane ze sportem, sztuką itp.
moniapepa