Flaga Cesarstwa Bizantyńskiego
Godło Cesarstwa Bizantyńskiego
Cesarstwo Bizantyńskie (w literaturze można też spotkać formę Cesarstwo Bizantyjskie) – termin historiograficzny używany od XIX wieku na określenie greckojęzycznego, średniowiecznego cesarstwa rzymskiego ze stolicą w Konstantynopolu.
Używane zamiennie określenie Cesarstwo Wschodniorzymskie jest bardziej popularne w odniesieniu do okresu poprzedzającego upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego.
Ze względu na dominację greckiej kultury, języka oraz ludności, Bizancjum było w wielu ówczesnych krajach Europy Zachodniej nazywane "Cesarstwem Greków", podczas gdy dla jego mieszkańców było to po prostu Cesarstwo Rzymskie (łac. Imperium Romanum, gr. Βασίλειον Ῥωμαίων), a jego cesarze kontynuowali nieprzerwaną sukcesję cesarzy rzymskich. Świat islamu znał Bizancjum pod nazwą Rûm (ar. روم, "ziemia Rzymian").
Historycy nie są zgodni co do dokładnej daty rozpoczęcia bizantyńskiego okresu historii Rzymu. Wielu uważa za pierwszego "cesarza bizantyńskiego" Konstantyna I (panował w latach 306 - 337), który w 324 przeniósł stolicę cesarstwa z Nikomedii do Bizancjum, zwanego odtąd Konstantynopolem lub Nova Roma ("Nowy Rzym").
Miasto Rzym przestało być stolicą już za rządów Dioklecjana (284-305).
Niektórzy początków Bizancjum upatrują w okresie panowania Teodozjusza I (379 - 395), gdy chrześcijaństwo ostatecznie zajęło miejsce politeistycznej religii starożytnego Rzymu, lub w latach tuż po jego śmierci w 395, kiedy to utrwalił się polityczny podział na Wschód i Zachód.
Jeszcze inni umiejscawiają początek cesarstwa później, w 476, i łączą go z ustąpieniem ostatniego cesarza zachodniego cesarstwa, Romulusa Augustulusa, i pozostawieniem władzy cesarskiej jedynie w rękach władcy greckiego Wschodu. Pod uwagę brany jest również czas reorganizacji cesarstwa za panowania Herakliusza (ok. 620), kiedy łacińskie tytuły i zwroty zostały oficjalnie zastąpione przez ich greckie odpowiedniki.
W rzeczywistości przemiany te zachodziły stopniowo i w 330, gdy Konstantyn ustanawiał nową stolicę, procesy hellenizacji i postępującej chrystianizacji trwały już od dłuższego czasu.
Koniec cesarstwa utożsamiany jest generalnie z upadkiem Konstantynopola i początkiem Imperium Osmańskiego w 1453, chociaż niektórzy uczeni uważają zań datę zdobycia Konstantynopola podczas IV krucjaty w 1204 lub moment upadku greckich królestw sukcesyjnych: Mistry w 1460, Trapezuntu w 1461 i Monemwazji w 1471.
Termin cesarstwo bizantyjskie został stworzony przez nowożytnych historyków i nigdy nie był używany podczas istnienia imperium.
W języku greckim nazwa cesarstwa brzmiała Basileia tōn Rōmaiōn (Βασιλεία των Ρωμαίων) - "Cesarstwo Rzymian" (co było przekładem łacińskiej nazwy cesarstwa rzymskiego - "Imperium Romanōrum") albo po prostu Rōmania (Ρωμανια).
Określanie Cesarstwa jako "bizantyjskiego" rozpoczęło się w Europie Zachodniej w 1557, kiedy niemiecki historyk Hieronymus Wolf opublikował swoją pracę Corpus Historiæ Byzantinæ, która była zbiorem bizantyjskich źródeł.
Publikacja w 1648 Byzantine du Louvre (Corpus Scriptorum Historiæ Byzantinæ) i w roku 1680 Historia Byzantina Du Cangego spopularyzowały użycie określenia "bizantyjski" pośród autorów francuskich, takich jak Monteskiusz.
Przedtem cesarstwo było nazywane przez zachodnich Europejczyków Imperium Graecorum (cesarstwo Greków). Bizantyjskie pretensje do rzymskiego dziedzictwa były w sposób świadomy odrzucane co najmniej od koronacji Karola Wielkiego na cesarza (Imperator Augustus) przez papieża Leona III w roku 800.
Zawsze kiedy papieże lub zachodni władcy chcieli użyć terminu rzymski w odniesieniu do cesarzy bizantyjskich preferowali termin Imperator Romaniæ zamiast Imperator Romanorum, tytułu zarezerwowanego tylko dla Karola i jego następców.
Sam termin "bizantyjski" pochodzi od "Bizancjum", nazwy Konstantynopola zanim stał się on stolicą Konstantyna.
Kalendarium
667 p. n. e. Założenie antycznego miasta Bizancjum (przyszły Konstantynopol a później Istambuł).
27 p. n. e. Powstanie cesarstwa rzymskiego.
ok. 235 - 284 Kryzys wieku III
292 Reformy Dioklecjana (tetrarchia).
330 Konstantyn Wielki przenosi swoją siedzibę do Nova Roma i zmienia jej nazwę na Konstantynopol. Zaraz po tym umiera
(337). Miasto staje się stolicą Bizancjum na długie wieki.
395 Teodozjusz Wielki trwale dzieli cesarstwo pomiędzy synów na dwie części - wschodnią i zachodnią.
527 Justynian Wielki zostaje cesarzem.
7 kwietnia, 529 Ogłoszenie kodeksu Justyniana.
532 Powstanie Nika.
532–537 Justynian buduje kościół Hagia Sofia.
533–554 Belizariusz zbrojnie odzyskuje Afrykę Północną i Italię od Wandalów i Ostrogotów. W nagrodę zostaje konsulem.
568 Longobardowie zajmują większość posiadłości w Italii.
634–641 Arabowie zdobywają Wschód i Egipt. W następnych dekadach zajmują resztę Afryki Północnej i Sycylię.
ok. 680 Przybycie Bułgarów na Bałkany.
697 Zdobycie Kartaginy w Afryce północnej przez Arabów.
730–787 Spory dotyczące kwestii Ikonoklazmu.
813–843 Utrata większości terytoriów w Italii za wyjątkiem fragmentu Mezzogiorno.
867–1025 Na tronie cesarskim zasiadają przedstawiciele dynastii Macedońskiej i imperium przeżywa wojskowe i terytorialne odrodzenie. Bizantyjscy uczeni przepisują i zachowują wiele z zachowanych greckich i łacińskich tekstów.
960–1042 Cesarstwo Bizantyjskie odnosi szereg zwycięstw nad siłami kalifatu Abbasydów i Fatymidów, odbijając cześć uprzednio utraconych terytoriów w Mezopotamii, Syrii i Palestynie.
1002–1018 Cesarz Bazyli II przeprowadza szereg kampanii przeciwko Bułgarom, mając na celu podbój ich państwa.
1014 Bazyli II Bułgarobójca rozbija Bułgarów pod Biełasicą.
1018 Przyłączenie Bułgarii do cesarstwa bizantyjskiego.
1025 Ze śmiercią Bazylego II rozpoczyna się długotrwały upadek znaczenia państwa.
1054 Początek Wielkiej Schizmy Wschodniej.
1071 Cesarz Roman IV Diogenes zostaje pokonany przez Turków seldżuckich w bitwie pod Manzikertem. Utrata Azji Mniejszej. W tym samym roku utrata ostatnich posiadłości włoskich na rzecz Normanów.
1081 Na tron wstępuje pierwszy przedstawiciel dynastii Komnenów, Aleksy I. Bizancjum zostaje wplątane w krucjaty. Rozkwit ekonomiczny, rozwój literatury i sztuk pięknych. W Anatolii osiedlają się Turcy.
1091 Aleksy I Komnen pokonuje Pieczyngów w Bitwie u podnóża góry Lebunion.
1097 Bizantyjczycy i wojska I krucjaty odbijają z rąk Turków Niceę.
1097-1176 Armia Bizancjum odbija wybrzeże Azji Mniejszej i spycha Turków do centralnej Anatolii. ...
madzia.1majka2