HISTORIA ADWOKATURY WARSZAWSKIEJ- SKRYPT
Adwokatura - tak stara jak Polska
- Była jest i będzie zawsze
- To wszyscy adwokacji i aplikanci
- to Konkretni Ludzie
1016- pierwszy zapis dotyczący polskiej adwokatury w „Rocznikach czyli kronikach sławnego królestwa polskiego” Jana Długosza. Król Bolesław Chrobry wydał polecenie zapewnienia wdowom, małym sierotom oraz ludziom ubogiego stanu prawa do obrony z urzędu płatnej ze Skarbu Państwa.
Istniała już adwokatura, gdyż byli ludzie, którzy wykonywali funkcje obrończe przed sądami- np. Jadwiga Trzebicka – pierwszy obrońca
( Jadwiga Trzebicka – żona księciego Henryka Brodatego )
Regulacje prawne dotyczące adwokatury przyszły później:
Statuty Wiślickie (1347- 1370); - Kazimierz Wielki
- konieczność utrzymania instytucji obrońcy
Przywileje Nieszawskie (1454- 1496) – Kazimierz Jagiellończyk
- nie używano w tym czasie obecnego nazewnictwa: adwokat.
Czasy Saskie – smutny zły okres dla adwokatury. Nie wniesiono nic do prawa Okres rozpadu Rzeczypospolitej – Przekupstwo – zle działa adwokatura – zle działało sądownictwo.
Koniec XVIII stulecia:
W Warszawie urzęduje ambasador rosyjski Mikołaj Repnin. Na jego polecenie wywieziono w głąb Rosji biskupów: Kajetana Sołtyka i Józefa Andrzeja Załuskiego, hetmana polnego Wacława Rzewuskiego i jego syna Seweryna. Młody poseł, adwokat Józef Wybicki na posiedzeniu Sejmu w dn. 26 lutego 1768r. zaprotestował (autor hymnu narodowego i przyszły oficer napoleoński).
„Królu czy ty jesteś królem wolnego państwa kiedy na oczach całego narodu wywozi się na Sybir ma rozkaz obcego ambasadora.”
W okresie konfederacji barskiej J. Wybicki znajdował się wśród działaczy nadających określony kierunek polityczny sprzysiężeniu, pisał patriotyczne książki. J. Wybickiemu powierzono ostateczną redakcję Kodeksu Praw Polskich, którego opracowanie zlecił Sejm Andrzejowi Zamoyskiemu. Zawierał on przepisy dotyczące adwokatury. W czasie trwania Powstania Kościuszkowskiego był blisko T. Kościuszki, który darzył go dużym zaufaniem; członek Wydziału Woskowego Rady Zastępczej Tymczasowej (uratował H. Dąbrowskiego). W stopniu generała wyszedł wojska.
Powstanie Kościuszkowskie (1794):
adw. Franciszek Barss,
adw. Adam Mędrzycki,
adw. Józef Wybicki,
adw. Michał Swinarski,
adw. Michał Wulfers,
adw. Walenty Lelewicz.
Adw. Franciszek Barss- wywodził się z mieszczańskiej rodziny, uchwałą Sejmu przyznano mu szlachectwo. Zasługi przy opracowywaniu projektu nowego prawa o miastach oraz w przygotowaniu aktu oskarżenia przeciwko zdrajcy Adamowi Ponińskiemu. W czasie Powstania Kościuszkowskiego dyplomatyczny przedstawiciel do Paryża, osobisty list do Robespierre’a. Po upadku powstania organizował akcje charytatywne na rzecz emigrantów z Polski. Organizował także formacje legionowe. Jako żołnierz wziął udział w wyprawie Napoleona na Moskwę i z tej wyprawy żywy już nie wrócił.
Pod zaborami.
Po III rozbiorze stolicę Polski zajęli Prusacy, wprowadzono niemiecką procedurę karną.
KSIĘSTWO WARSZAWSKIE (1807- 1815)
1807- Drezno, Konstytucja Księstwa Warszawskiego z władcą Fryderykiem Augustem Wettinom. Wprowadził on w 1808r. francuską procedurę cywilną. Prawnik Feliks Łubieński min. sprawiedliwości; przystąpił do reformy sądownictwa z Radą Stanu jako Sądem Kasacyjnym. Językiem urzędowym był język polski; ustawa o ustroju sądownictwa: sądownictwo jest niepodległe. Minister podjął się reformy adwokatury, kra do tej pory nie miała samorządu. Wprowadził trzystopniową organizację adwokatury:
- patroni (przed sądami I- instancji: trybunałami)
- adwokaci (przed sądami II- instancji: apelacyjnymi)
- mecenasi (przed sądem kasacyjnym)=> obrońca przy Warszawskich Departamentach Stanu.
Patronów i adwokatów nominował min. sprawiedliwości, mecenasów król.
Projekt powołania izb adwokackich w Warszawie i Płocku, odrzucony przez Sejm (autorem Łubieński).
Królestwo Polskie: ten system organizacji adwokatury istniał do 1876r., czyli do wprowadzenia rosyjskiej ustawy sądowej z 1864r.
Szkoła Prawa i Administracji: patroni i adwokaci musieli zdawać egzamin kwalifikacyjny przed uzyskaniem wpisu na listę.
limity ilościowe: zawód adwokata w Warszawie mogło wykonywać tylko 200 Polaków, przed wpisem na listę egzamin przed rosyjską komisją.
Powstanie listopadowe (1830r.):
adw. Ksawery Bronikowski
adw. Józef Kozłowski
adw. Jan Olrych Szaniecki (minister sprawiedliwości w rządzie powstańczym Bonawentury Niemojewskiego; organizator spółdzielni rolniczych i chłopskich towarzystw oświatowych; po upadku powstania wyemigrował na Zachód).
Powstanie styczniowe (1863r.):
skład rządów powstańczych
adw. Henryk Krajewski
adw. Piotr Kobylański
adw. Oskar Awejde
adw. Henryk Bąkowski
misje zagraniczne:
adw. Wincenty Majewski
adw. Antoni Wronowski
adw. Józef Kiciński
akcje wojskowe:
adw. Dominik Anc
adw. Aleksander Kraushar
adw. Tomasz Burzyński
adw. Adolf Pepłowski
Henryk Krajewski: prowodyr patriotycznego ruchu młodzieżowego. Aresztowany (na czele carskiej policji Jołszyn), 3-letnie śledztwo, dwukrotnie próbował popełnić samobójstwo. Skazany na 8 lat syberyjskiej katorgi, drogę tam odbył pieszo, liczyła ona 270 etapów. Po powrocie ciągle działa w podziemnej strukturze niepodległościowej. Ponownie wysłany na Sybir. Wrócił do kraju w r. 1862. 1863- wybuch powstania styczniowego. W końcowej fazie wszedł w skład grupy kierującej. W rządach powstańczych Karola Majewskiego i R. Traugutta pełnił funkcję dyrektora wydziału spraw zagranicznych. Adwokat Krajewski nie był sądzony w tzw. procesie Traugutta. W osobnym procesie został skazany na trzyletnią zsyłkę na Sybir. Po powrocie intensywna działalność adwokacka: najwybitniejszy adwokat tamtych czasów. Opracował projekt ustroju adwokatury przewidujący powołanie do życia samorządu adwokackiego. Majątek na cele społeczne w testamencie. Swój portret pędzla Jana Matejki dla muzeum jako portret nieznanego mężczyzny. Powołał też do życia instytut charytatywną, której dał nawę „Charitas”. Zmarł w Warszawie 9 czerwca 1897r. Znakomity mówca, obrona w sprawie karnej Stanisława Hiszpańskiego.
1876- Komisja Obrończa przy Sądzie Okręgowym w Warszawie, rozwiązana po kilku latach działalności.
Kasa Pomocy Adwokatów Przysięgłych
1900- Koło Młodych Prawników
1903- Ogólna Kasa Pomocy dla Więźniów Politycznych
1905- (inicjatywa adw. A. Pepłowskiego i K. Kunina) Konsultacja Adwokatów Przysięgłych, później Towarzystwo Prawnicze (379 adwokatów).
Związek Adwokatów Polskich
Adolf Suligowski- przyjaciel B. Prusa (jeden z wykonawców jego testamentu). W 1875r. został patronem, 2 lata później adwokatem; znany cywilista. 1886- „Kwestionariusz do etyki obrończej” (plus S. Bełza, J. Benzef, A. Preis), opublikowany w „ Gazecie Sądowej Warszawskiej”. Miał to być wstęp do opracowania zbioru zasad etyki adwokackiej. Tzw. piątki u Suligowskiego, surogat samorządu adwokackiego. Delegat na I zjazd adwokatury, z powodu choroby nieobecny. Referat pt. „ O potrzebie wydawnictw poświęconych zawodowi obrończemu”. Opracował „ Bibliografię Prawniczą Polską”. Wydalony z adwokatury za obronę języka polskiego. Dopiero po odzyskaniu niepodległości uzyskał ponowny wpis na listę. Działał w samorządzie, członek NRA. Poseł do pierwszego Sejmu Ustawodawczego. Przewodniczący komisji ds. miejskich, powołanej z jego inicjatywy. Interesował się samorządem miejskim. Był specjalistą z zakresu prawa miejskiego, prowadził wykłady z tej dziedziny na Uniwersytecie Warszawskim, honorowy profesor tej uczelni. Ojciec samorządu miejskiego. Współtwórca „Zbioru zasad etyki adwokackiej”.
5 zjazdów adwokatów i ekonomistów trzech zaborów:
1887- Kraków,
1889- Lwów,
1893- Poznań,
1906- Kraków,
1912- Lwów.
1911- Związek Adwokatów Polskich we Lwowie (adwokaci z trzech zaborów). I zjazd w 1914r. we Lwowie. Przewodniczyli:
Franciszek Nowodworski (Kongresówka)
Władysław Mieczkowski (z. pruski)
Mikołaj Koj (Galicja)
1915- Delegacja Adwokatury Warszawskiej, która od pierwszej chwili zaczęła spełniać funkcje nieistniejącego samorządu adwokackiego. Posiadała Wydział Wykonawczy Delegatury, który wyłonił komisję mającą za zadanie opracowanie projektu ustawy o ustroju adwokatury. W skład komisji weszli:
adw. Dominik Anc (przewodniczący)
sędzia Bolesław Pohorecki
adw. Cezary Ponikowski
adw. Stanisław Car
adw. Antoni Chmurski
W styczniu 1917 r. w „Gazecie Sądowej Warszawskiej” opublikowano projekt ustawy- Prawo o adwokaturze, który przyjął Departament Sprawiedliwości Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego.
W skład Wydziału Wykonawczego weszli:
adw. Stanisław Bukowiecki
adw. Józef Higerserger
adw. Henryk Konic
adw. Jan Jakub Litauer
adw. Eugeniusz Śmiarowski
W momencie wkroczenia do Warszawy wojsk pruskich w czasie trwania I wojny światowej warszawscy adwokaci samorzutnie organizowali polskie sądy obywatelskie. Na stanowiska sędziów obywatelskich powołano przeważnie adwokatów. Rozporządzeniem z dnia 2 września 1915r. władze okupacyjne zawiesiły działalność sądów obywatelskich. W dniu 11 września 1915r. warszawscy adwokaci zorganizowali zebranie, w czasie którego podjęto uchwałę odmawiającą wzięcia udziału w organizowanym przez Niemców sądownictwie. Zaczęła się walka adwokatury warszawskiej o niezawisłe polskie sądownictwo. Powołana do życia Delegacja Adwokatury Warszawskiej upoważniona została do reprezentowania środowiska adwokackiego w rozmowach z niemieckimi władzami. Stronę polską reprezentowali adwokaci: Józef Higersberger, Henryk Konic, Eugeniusz Śmiarowski. Po rozmowach z władzami pruskimi Delegacja zwołała ogólne zebranie polskiej warszawskie adwokatury, w czasie którego adw. Stanisław Nowodworski zakomunikował zebranym uchwałę Delegacji Adwokatury Warszawskiej stwierdzającą, że polscy adwokaci mogą występować przed zaborczymi sądami tylko wtedy, gdy będą mieli prawo do posługiwania się polskim językiem. Używanie języka niemieckiego w sądzie narusza zasady etyki i godności polskiej adwokatury. Zebrani jednogłośnie zaakceptowali to stanowisko. Przyjęto tez zasadę, że polscy adwokaci nie będą przyjmować nominacji na stanowiska sędziów w sądach niemieckich. Identyczna uchwałę podjął Zjazd Adwokatów Polskich z zaboru austriackiego, który odbył się w dniu 17 października 1915r.
1916- Tymczasowa Rada Stanu, na 16 członków Departamentu Sprawiedliwości tejże Rady 14 było warszawskimi adwokatami.
Adw. Stanisław Bukowiecki był dyrektorem Departamentu Sprawiedliwości.
Adw. Wacław Makowski był wicedyrektorem Departamentu Sprawiedliwości.
W dniu pierwszego września 1917 r. w Warszawie miało miejsce uroczyste otwarcie sądów polskich. W tym dniu wręczono nominacje na sędziów wszystkich instancji. Na 47 nominacji aż 34 przypadło warszawskim adwokatom.
Październik 1917- utworzona w Warszawie Rada Regencyjna powołała do życia polski rząd.
II RZECZPOSPOLITA (1917- 1939)
Po wprowadzeniu przez Rosjan reformy sądowej z 1864r., tj. po roku 1876 nastąpiła całkowita rusyfikacja sądownictwa na terenie Kongresówki. W wyższych sądach warszawskich nie było ani jednego Polaka, w niższych pracowało zaledwie 9- ciu sędziów Polaków, czyli 4,2 % ogółu sędziów. Adwokatura natomiast zachowała polski charakter. W 1905r. w Warszawie zawód wykonywało 399 adwokatów i 268 aplikantów.
Dzięki intensywnej pracy wykonanej przez komisję powołaną do opracowania projektu ustawy o ustroju adwokatury już 30 grudnia 1918r. ukazał się Dekret Naczelnika Państwa zawierający Tymczasowy Statutu Palestry Państwa Polskiego. Został ogłoszony w nr 22 Dziennika Praw Państwa Polskiego. Wszedł w życie 1.1.1919. Autorami tekstu byli warszawscy adwokaci, członkowie komisji wyłonionej przez Delegację:
1. Dominik Anc (przewodniczący)
2. s. Bolesław Podhorecki
3. adw. Cezary Ponikowski
4. adw. Stanisław Car
5. adw. Antoni Chmurski
Statut był najbardziej nowoczesnym i demokratycznym ze wszystkich obowiązujących w tamtym czasie w Europie ustaw regulujących ustrój adwokatury. Po raz pierwszy powstał prawdziwie niezawisły samorząd adwokacki. Powołane do życia zostały izby adwokackie (adwokaci + aplikanci adwokaccy mający siedzibę w okręgu jednego sądu apelacyjnego).
Adwokaci wybierali spośród siebie radę adwokacką drogą tajnego głosowania. Każdy adwokat uczestniczący w zgromadzeniu mógł zgłosić kandydata do rady, sądu dyscyplinarnego, komisji rewizyjnej. Rada adwokacka decydowała o:
- wpisie na listę
- skreśleniu z listy
- zarządzaniu funduszami izby
- czuwaniu nad etyką
- kształceniu aplikantów
- zwoływaniu walnych zgromadzeń itp.
Zwierzchnim organem była Naczelna Rada Adwokacka. W jej skład wchodzili delegaci wybierani na walnych zgromadzeniach izb. Funkcje wykonawcze w NRA sprawował Wydział Wykonawczy.
Adwokatura otrzymała własne, niezależne, dwuinstancyjne sądownictwo dyscyplinarne. Drugą instancją był Senat urzędujący przy Sądzie Najwyższym (składający się po połowie z sędziów SN i adwokatów). Uprawnienia nadzorcze Ministra Sprawiedliwości: prawo zniesienia sprzecznej z prawem uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej. Rada Ministrów mogła w wyjątkowych wypadkach rozwiązać radę adwokacką lub Naczelną Radę Adwokacką. Przeciwko zarządzeniom MS i RM służyło zażalenie do Sądu Najwyższego, które rozpatrywano w składzie Izb Połączonych.
Późniejsze regulacje prawne: 1932 i 1938.
1.01.1919r.- powstanie Warszawskiej Izby Adwokackiej (386 adwokatów), 1937- 2047.
Premierzy adwokaci:
1. Jan Kucharzewski,
2. Jan Kanty Steczkowski
Ministrowie sprawiedliwości adwokaci: Bukowiecki, Higersberger, Hebdzyński, Supiński, Sobolewski, Piechocki, Makowski, St. Nowodworski, Michałowski, Car, Morawski.
Marszałkowie Sejmu adwokaci:
1. Wojciech Trąmpczyński
2. Stanisław Car
3. Wacław Makowski
Marszałkowie Senatu adwokaci:
2. Władysław Raczkiewicz (późniejszy Prezydent RP w Londynie)
Pierwszym prezesem Sądu Najwyższego adwokaci:
1. Stanisław Srzednicki
2. Franciszek Nowodworski
3. Władysław Seyda
4. Leon Supiński
W. Kiernik- minister spraw wewnętrznych i rolnych,
Franciszek Bardel- minister rolnictwa,
Stanisław Patek- minister spraw zagranicznych,
Jan Piłsudski- minister skarbu,
Cyryl Ratajski, Władysław Raczkiewicz, Władysław Sołtan- minister spraw wewnętrznych.
Komisja Kodyfikacyjna- 1919r., powołana przez Sejm na wniosek krakowskiego adwokata Zygmunta Marka.
Prezydent Komisji: Ksawery Fierich (rektor UJ, były adwokat, przewodniczący sekcji procedury cywilnej)
Bolesław Podhorecki (od 1928r., dot. prezes Najwyższego Trybunału Administracyjnego)
Wiceprezydenci Komisji: Ernest Till (były adwokat)
Stanisław Bukowiecki (wówczas prezes Prokuratorii Generalnej)
Lud...
madzia.1majka2