Zagadnienia_-_Prawo_Administracyjne.doc

Zestaw pytań na egzamin Prawo administracyjne

Katedra Prawa Administracyjnego

1. Pojęcie i normy prawa administracyjnego.

I.

a) Prawo Administracyjne: jest to zespół norm regulujących działalność administracyjną ( w sensie przedmiotowym), a szerzej jest to prawo, które normuje administrację publiczną.

b) Prawo administracyjne dzieli się na prawo ustrojowe, prawo procesowe i prawo materialne.

II.

a) Norma prawa administracyjnego: zbiór przepisów regulujących zakres działania, kompetencje i obowiązki organu administracyjnego.

b) Normy prawe zaliczane d oprawa administracyjnego dzielą się z punktu widzenia regulowanego przedmiotu na:

- normy ustrojowe: adresatami normy są wyłącznie podmioty administracji publicznej (czyli działają do wewnątrz). Określają one status prawny poszczególnych organów administracji i wzajemne powiązania między tymi organami.

- normy materialne: adresatami normy są zazwyczaj podmioty znajdujące się poza administracją publiczną (czyli działają na zewnątrz). Określają one treść ich uprawnień i obowiązków.  

- normy procesowe: wspomagają wydanie aktu administracyjnego, poprzez wprowadzenie sformalizowanych reguł w tym zakresie i dając adresatowi aktu, możliwość obrony.

2. Rodzaje przepisów prawa administracyjnego (materialne, ustrojowe i procesowe).

I.

a) ustrojowe prawo administracyjne – normy bezpośrednio dotyczące organizacji aparatu państwowego. W poczet tej grupy wyróżnia się normy:

1. normy określające właściwości: umożliwiają przypisanie organowi lub jednostce organizacyjnej, względnie osobie fizycznej uprawnienia lub obowiązku. Normy te opierają się na różnych przepisach prawnych , określających: czas i miejsce działania, rodzaje spraw, status prawny podmiotu, jego strukturę organizacyjną, obsadę personalną.

2. normy ustanawiające zadania: określają kierunki działania administracji  oraz wskazują na wartości, którymi winna się ona zajmować.

3. normy reguluje prawne formy działania i wskazuję na kompetencje: zezwalają podmiotom administracji publicznej na zastosowanie określonej w prawie formy działania. Normy wskazujące na kompetencje organów umożliwiają realizację norm materialnych, ustrojowych lub proceduralnych

4. normy reguluję organizację administracji: mają na celu wyznaczenie stosunków zależności między organami.

b) procesowe prawo administracyjne – normy dotyczące toku działania organów administracyjnych. W poczet tej grupy wyróżnia się normy:

1. merytoryczne: nakazuję lub zakazuję określonym adresatom normy zachować się w     pewnych okolicznościach w określony sposób.

2. blankietowe: wskazują jedynie sposób, w jaki mogą być podjęte czynności organu , nie                           określają natomiast ich treści. Odgrywają one ważną rolę w prawie administracyjnym. Umożliwiają one bowiem organowi uwzględnienie wartości i interesów celowo nie zdefiniowanych w przepisach prawnych.

3. generalne: nie mają indywidualnie wyznaczonego adresata

4. abstrakcyjne: nie określają konkretnej okoliczności od których zależy uprawienie lub obowiązek adresata.

c) materialne prawo administracyjne – normy dotyczące konkretnych działów administracji publicznej. W poczet tej grupy wyróżnia się normy:

1. normy postępowania administracyjnego: określają czynności podmiotów postępowania   administracyjnego

2. normy postępowania sądowo-administracyjnego: normy zdeterminowane przepisami regulującymi postępowanie przed sądami administracyjnymi (prawa i obowiązki sądu i podmiotów postępowania.)

3. normy postępowania skargowo-wnioskowego: ich celem jest dokonanie urzędowej oceny stanu faktycznego wskazanego w skardze lub we wniosku  i skonfrontowaniem ich z aktualnym systemem prawa.

4. normy postępowania kontrolnego: określają one jedynie zachowanie się  podmiotu uprawnionego do kontroli, oraz prawa i obowiązki kontrolowanych. 

II.

Podział ze względu na stosunek łączący organ administracyjny i adresata normy:

-         Normy dotyczące sfery zewnętrznej – regulują stosunki między organami i innymi podmiotami administracji, a obywatelami i osobami prawnymi.

-         Normy dotyczące sfery wewnętrznej – normy regulujące stosunki między organami i instytucjami wzajemnie

3. Relacje prawa administracyjnego i prawa cywilnego.

4. Zasada legalności działań administracji publicznej.

a) Zasada legalności wyrażona w art. 7 Konstytucji RP: Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. Oznacza to że każde działanie organu administracji publicznej powinno mieć oparcie w normie prawnej rangi ustawowej, która polega na istnieniu ustawowego upoważnienia:

- podjęcia działania, lub działania w określonej formie,

- podjęcie działania w określonych warunkach.

b) Wszystkie organy mają działać tylko w granicach przyznanych im kompetencji. Ten wymóg nakłada na organ administracji publicznej obowiązek przestrzegania prawa w procesie stanowienia praw i procesie stosowania prawa:

              - wymóg legalności w procesie stanowienia prawa: oznacza uznanie Konstytucji RP jako ustawy zasadniczej i prymatu ustawy w systemie źródeł prawa. Wszystkie akty prawotwórcze muszą być zgodne z konstytucją i ustawami oraz powinny być wydane na podstawie normy ustawowej z wyraźnie określoną podstawą prawną. Wymóg ten oznacza istnienie skutecznych środków kontroli zgodności aktów normatywnych z konstytucją i ustawami.

              - wymóg legalności w procesie stosowania prawa: polega na obowiązku przestrzegania przez organ administracji przepisów prawa ustrojowego, materialnego i procesowego, także przestrzegania przez organ jego właściwości miejscowych, rzeczowych i instancyjnych. Organ administracyjny powinien podejmować tylko takie działania do których został upoważniony.

c) Formy gwarancji praworządności administracji:  należą do nich kontrola administracji publicznej przez: Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, Naczelny Sąd Administracyjny (i WSA), sądy powszechne, Rzecznika Praw Obywatelskich i Najwyższą Izbę Kontroli.

5. Zakres związania administracji publicznej prawem.

Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa i w granicach zakreślonych przepisami prawa. Oznacza to, że każde działanie administracji publicznej musi mieć uzasadnienie w postaci wskazania aktualnej podstawy prawnej. Nawet  przy stosowaniu tzw. uznania administracyjnego, działanie organu administracyjnego jest przeprowadzane w kontekście wyboru przedstawionego przez akty prawne.

6. Zakaz retroakcji w prawie administracyjnym i wyjątki od tego zakazu.

              Zasada lex retro non agit oznacza, że nie należy stosować norm prawnych nakazujących stosowanie nowo ustanowionych norm do zdarzeń zaistniałych przed wejściem w życie tych nowych norm, z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych, przewidzianych prze te normy.

              W wyjątkach od tej reguły stosuje się zasadę nie stosowania surowszego prawa wstecz. Norma retroaktywna nie jest wtedy surowsza, a może być korzystniejsza dla jej adresata. Drugim wyjątkiem jest sytuacja kiedy wymagają zaniechania tej zasady względy sprawiedliwości społecznej.

7. Realizacja zasady podziału władz publicznych w prawie administracyjnym

a)       Podział miejscowy: administracja publiczna działa w ramach rozbudowanej struktury, na różnych poziomach (krajowym, regionalnym i lokalnym) i szczeblach. Według tego podziału wyróżniamy podział m.in. na:

- Administracja państwowa, administracja rządowa i administracja samorządowa.

- Administracja centralna, terenowa, terytorialna i specjalna

- Gminy, powiaty i województwa.

b)       Skomplikowany jest także system powiązań łączących poszczególne podmioty wykonujące administracje:

- mogą to być powiązania natury organizatorskiej (uwzględniające hierarchiczne

podporządkowanie – np. centralizacja i decentralizacja, koncentracje i dekoncentracje),tj:

c)       W administracji znalazła się także zasada dwuinstancyjności. Oznacza to, że od decyzji (aktu prawnego) każdego organu administracyjnego (a także od organów sądu administracyjnego) można odwołać się do wyższej instancji. 

8. Zasada współmierności w prawie administracyjnym.

              1. Jest to zasada o charakterze niedookreślonym i postulatywnym, niewyrażona expresis verbis w tekstach  normatywnych. Chodzi o to by państwo i organy administracji publicznej ingerowały w prawa obywateli w sposób rozsądny i racjonalny i nie nadużywały przysługujących im środków i kompetencji, szkodząc w ten sposób obywatelowi.

              2. Chodzi także o to, aby były zachowane odpowiednie proporcje między celami działania administracji, a ostrością używanych do tych celach środków.

9. Decentralizacja administracji publicznej.

a) Centralizacja (układ scentralizowany): polega na hierarchicznym podporządkowaniu organu lub organów administracyjnych innemu organowi lub organom administracyjnym. Zależność ta ma swój aspekt służbowy, polegający na obowiązku wykonania wiążących poleceń służbowych, wydanych przez organ nadrzędny.

b1) Decentralizacja: ma fundamentalne znaczenia w demokratycznym państwie prawnym, ponieważ stanowi podstawę działania administracji publicznej. Polega na zagwarantowanej prawnie, względnej samodzielności i niezależności jednych organów (lub podmiotów) administracji publicznej od innych organów administracji publicznej. Owa samodzielność dotyczy w zasadzie całości kompetencji danego organu. (a więc nie tyle stanowienia prawa co jego wykonywania <stosowania>. Chodzi o wyposażenie organów w samodzielność w zakresie wykonywania prawa)

b2) Decentralizację należy odróżnić od autonomii. Autonomia oznacza przyznanie organom zarządzającym określoną częścią terytorium kompetencji do stanowienia przepisów rangi ustawowej.

c) Wyróżnia się osobno decentralizacje :

- zadań, odpowiedzialności, kompetencji  interesu publicznego.

d) Sposób wprowadzenia: decentralizacja jest układem wprowadzanym przez prawo a specjalny sposób, który  polega na wyraźnym wyznaczeniu poszczególnym kategoriom organów administracji publicznej obszaru ich samodzielności i niezależności poprzez:

-  ustawowe określenie ram nadzoru, jaki będzie sprawowany przez organ nadrzędny w stosunku do organu podrzędnego. Niemniej organ zdecentralizowany może kwestionować konkretną ingerencję nadzorczą poprzez m.in. skargę do sądu. 

              e) Zalety decentralizacji:

1. powstrzymanie przeciążenia naczelnego kierownictwa, które uwolnione od podejmowania decyzji operacyjnych może poświęcić więcej czasu i środków działaniom strategicznym

2.   przyśpieszenie podejmowania decyzji operacyjnych, możliwość lepszego reagowania na zachodzące zmiany, a także wzmocnienie inicjatywy i zaangażowania pracowników

        3.   większą przejrzystość, która prowadzi do szybszego i lepszego poznania wad

4.       zwiększenie poczucia odpowiedzialności

10. Formy decentralizacji – zakład administracyjny – przedsiębiorstwo użyteczności publicznej – upoważniony przedsiębiorca lub organizacja społ. – samorząd.

a)  Formy decentralizacji: Decentralizacja administracji publicznej nie polega jednak tylko na wyposażaniu organów administracji  w samodzielność i niezależność, ale również na różnych formach przekazywania funkcji  i zadań administracyjnych innym podmiotom. W tym sensie można wyróżnić:

- decentralizacje przez samorząd:

     * podział na gminy, powiaty i województwa,

- decentralizacje przez zakłady administracyjne:

     * podział na samorządy zawodowe, gospodarcze i wyznaniowe.

- decentralizację przez  przekazanie funkcji i zadań organizacjom społecznym i in. 

b1)               Zakład administracyjny: jest to wyodrębniona jednostka organizacyjna, która otrzymuje do wykonania określone zestawy zadań publicznych od podmiotu administracji publicznej, który ją tworzy i która z tego powodu pozostaje pod stałym wpływem (nadzorem) tego podmiotu. Różni się tym od korporacji przedewszystkim tym, że nie jest prowadzony przez członków, a może mieć tylko użytkowników. 

b2)               Rodzaje zakładów publicznych:

- zakłady tworzone w drodze ustawy

- zakłady na podstawie aktów administracji rządowej lub samorządowej

- zakłady tworzone przez osoby fizyczne i prawne.

b3)              Podział zakładów publicznych ze względu na dostępność:

- zakłady administracyjne zamknięte.

- zakłady o ograniczonym zasięgu

- zakłady otwarte

b4)               Władztwo zakładowe: jest w nie wyposażony zakład administracyjny (chociaż stosowanie jego nie należy do głównych celów działania zakła...