przepisy prawa.doc

JĘZYKOWY KSZTAŁT NORMY PRAWNEJ

1.      „Nakazuje/zakazuje się, aby A w warunkach W zachował się w sposób Z”

2.      postać zdania z okresem warunkowym „Jeżeli A znajdzie się w warunkach W, to nakazane/zakazane mu jest zachować się w sposób Z”

3.      jeżeli adresat A ma wpływ na powstanie okoliczności W – np. przez dokonanie czynności prawnej C i/lub czynności faktycznej F, to może spowodować po swojej stronie lub po stronie podmiotu B obowiązek zachowania się Z – postać słowna normy prawnej ulega skomplikowaniu

„Jeżeli adresat A lub podmiot B poprzez dokonanie czynności prawnej C lub F spowoduje powstanie okoliczności W, a okoliczności W rodzą ze względu na normę prawna N powinność zachowania się w sposób Z, to wówczas adresatowi A nakazane/zakazane będzie zachować się w sposób Z”.

WYRAŻENIE NORMY W ZDANIU POJEDYNCZYM

Zdanie tekstu prawnego, w którym zakodowano normę prawną, powinno zawierać cztery elementy syntaktyczne:

- określenie adresata – podmiot prawa

- określenie okoliczności – sytuacje, w których znajduje się podmiot (grupa podmiotu)

-nakaz/zakaz/kompetencja/uprawnienie

-- określenie zachowania.

Podmiot w zdaniu wyrażającym normę:

1/ podmiot zaimkowy: „kto”, „ktokolwiek”, „każdy”, „nikt”, „żaden”, „nikogo”

„Nikt nie powinien być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny” – art. 32 ust.2 Konstytucji RP

„Nikogo nie można zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje”

„Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych” – art. 53 ust. 6 Konstytucji RP

2/ adresat normy: „Akcjonariusz, wspólnik, członek zarządu albo rady nadzorczej spółki kapitałowej może żądać, aby spółka ...” podmiot szeregowy

3/ osoba przejmująca obowiązki: „Komornikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie prowizyjne w wysokości 40 % opłat pobranych przez niego stosownie do przepisów o taksie za czynności komorników”

WYRAŻENIE NORMY PRAWNEJ W ZDANIU ZŁOŻONYM

I.                   zdania złożone współrzędnie:

1.      Koniunkcja: „i”, „oraz”, „a także”, „zarówno..., jak i...”; „zarówno..., jak też...) użycie enumeracyjne: „Pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody”.

Wyrażenie z osobna nakazu dokonania dwóch czynności; „Pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika” oraz „Pracodawca jest obowiązany wykazać wysokość powstałej szkody”

Wyrażenie zakazu – jeżeli zakazane jest A i B, i C – oznacza to sytuację, w której zakaz dotyczy zarazem każdego poszczególnego działania adresata wyrażonego w zdaniu A, każdego poszczególnego działania wyrażonego w zdaniu B i każdego poszczególnego działania wyrażonego w zdaniu C.

2.      Alternatywa zwykła – wyrażenie nakazu tylko w sytuacji, gdy norma zobowiązuje adresata do realizacji przynajmniej jednego z działań wskazanych w zdaniach składowych, a nie wyklucza realizacji wszystkich wskazanych działań.

„Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone ustnie do protokołu”

wyrażenie zakazu – wystarczającym warunkiem do objęcia sankcją działania adresata jest popełnienie przez niego choćby jednego z czynów „Kto przemocą lub groźbą bezprawną wywiera wpływ”

3.      Alternatywa rozłączna – „albo..., albo”; „bądź..., bądź”

Nakaz – tylko realizacja jednego ze wskazanych działań, wykluczenie realizacji obu oraz wykluczenie sytuacji braku zrealizowania obu działań.

Błędne użycie „albo”: „Kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, zobowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło, chyba, że ani on, ani osoba, za którą ponosi odpowiedzialność, nie ponoszą winy” art. 431§ 1 k.c.

Pozornie regulacja nie obejmuje osoby, która zwierzę chowa i zarazem się nim posługuje.

Zakaz – tylko do sytuacji, gdy zakaz dotyczy czynów przeciwstawnych:

„Kto dopuszcza się zabójstwa albo powoduje ciężki uszczerbek zdrowia...”

TECHNIKI UMIESZCZANIA NORM PRAWNYCH W TEKŚCIE PRAWNYM

1.      KONDENSACJA NORM – wyrażenie w jednym przepisie prawa wielu norm prawnych

Art. 22 § 6 Ordynacji Podatkowej: „Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, właściwość rzeczową organów podatkowych...” elementy normy kompetencyjnej i norma ius cogens.

2.      ROZCZŁONKOWANIE NORMY

- SYNTAKTYCZNE

sytuacja A – przepis prawa jest zupełny art. 106 k.p.a. „W toku postępowania organ administracji państwowej wydaje postanowienia”

sytuacja B – przepis prawa jest niezupełny art. 53 § 1 Ordynacji Podatkowej: „ Od zaległości podatkowych, z zastrzeżeniem art. 54, naliczane są odsetki podatkowe”.

-TREŚCIOWE – w tekście aktu prawnego zostaje wprowadzona modyfikacja treści normy prawnej wysłowionej w przepisie podstawowym (zrębowym)

przepis podstawowy powyższy art. 53, przepis modyfikujący art. 54 „Odsetek za zwłokę nie nalicza się...”

art. 148 § 1 k.k. „Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności” – przepis podstawowy

art. 148 § 2 k.k. „Kto zabija człowieka:

1/ ze szczególnym okrucieństwem,

2/ w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,

3/ w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,

4/ z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych,

podlega karze 25 lat pozbawienia wolności  albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

Odróżnia się pojęcia „przepis prawa” i „norma prawna” (patrz § 6 ZTP: Przepisy ustawy redaguje się tak, aby dokładnie i w sposób zrozumiały dla adresatów zawartych w nich norm wyrażały intencje prawodawcy.

REKONSTRUKCJA NORMY PRAWNEJ Z PRZEPISÓW PRAWA

I.                   Rekonstrukcja normy sankcjonowanej.

Struktura normy sankcjonowanej: H + D

1/ należy znaleźć przepis prawa materialnego (przepis podstawowy) – patrz § 25 ust.1 ZTP: Przepis prawa materialnego powinien możliwie bezpośrednio i wyraźnie wskazywać kto, w jakich okolicznościach i jak powinien się zachować (przepis podstawowy).

Art. 148 § 1 k.k.  Kto zabija człowieka,

podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

Przepis ten zawiera konieczne elementy normy prawnej sankcjonowanej, która ma być zrekonstruowana celem jej zastosowania:

1/ adresat – „kto”

2/ okoliczności = zakres zastosowania normy

3/ wskazanie, jak powinien się zachować = zakres normowania normy

Art. 5 k.k. Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej.

Art. 10 § 1 k.k. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat.

§ 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art.197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

2/ następnie należy odszukać przepis modyfikujący, który może być umieszczony w przepisach szczegółowych:

Art. 148 § 4 k.k. Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia uzasadnionego okolicznościami,

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Albo

Art. 149 k.k. Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Przepis modyfikujący może być umieszczony także w przepisach ogólnych danej ustawy.

Art. 25 § 1 k.k. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.

§ 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, są może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

czy też

Art. 31  § 1 k.k. Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swym postępowaniem.

II. Po zrekonstruowaniu normy sankcjonowanej należy zrekonstruować normę sankcjonującą.

Struktura normy sankcjonującej: H + D

Art. 25 § 1 k.p.k. Sąd okręgowy orzeka w pierwszej instancji w sprawach o następujące przestępstwa:

1/ o zbrodnie określone w Kodeksie karnym oraz w ustawach szczegółowych;

2/ o występki określone w rozdziałach XVI i XVII oraz w art. 140 – 142, 148 § 4, art. 149, art. 150 §1, art. 151 – 154, art. 156 § 3, art. 163 § 3 i 4, art. 165 § 1, 3 i 4, art. 166 §1, art. 173 § 3 i 4, art. 185 § 2, art. 210 § 2, art. 252 oraz art. 253 § 2 Kodeksu karnego.

Konieczne jest także, w tym przypadku, sięgnięcie do przepisów Kodeksu karnego, które określają, kiedy przestępstwo jest zbrodnią, a kiedy występkiem.

Art. 7 k.k. 

§ 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem.

§ 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

§ 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

Przykład 2

I. Rekonstrukcja  (zdekodowanie) normy sankcjonowanej

1. Przepis podstawowy (zrębowy w znaczeniu semantycznym) prawa materialnego

Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

2. Poszukujemy przepisu modyfikującego

Art. 425. § 1. Osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkodę w tym stanie wyrządzoną.

§ 2. Jednakże kto uległ zakłóceniu czynności psychicznych wskutek użycia napojów odurzających albo innych podobnych środków, ten obowiązany jest do naprawienia szkody, chyba że stan zakłócenia został wywołany bez jego winy.

Art. 426. Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę.

Art. 427. Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można.

II. Rekonstrukcja (zdekodowanie) normy sankcjonującej

Art. 16. Sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów okręgowych.

Art. 17. Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:

              1)              o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o unieważnienie uznania dziecka oraz o rozwiązanie przysposobienia,

              2)              o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych,

              3)              o roszczenia wynikające z Prawa prasowego,

              4)              o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, a w postępowaniu w sprawach gospodarczych sto tysięcy złotych, oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania i o zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami oraz spraw o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,

41)              o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni.

              42)              o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną,

43)              o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji.

Art. 19. § 1. W sprawach o roszczenia pieniężne, zgłoszone choćby w zamian innego przedmiotu, podana kwota pieniężna stanowi wartość przedmiotu sporu.

Art. 27. § 1. Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania.

§ 2. Miejsce zamieszkania określa się według przepisów kodeksu cywilnego.

Art. 28. Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce - według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce.

7