Wykład 13
I .
Warunkowanie sprawcze Edward Lee Thorndike
*duża aktywność naukowa
* 1898 – Animal intelligence. An Experimental study of the associative processes in animals.
* badał kurczątka w labiryncie
* badał koty w labiryncie (skrzynka problemowa)
1. Trial and error learning
koneksje (połączenia) pomiędzy bodźcami i reakcjami
nie używał określenia „warunkowanie instrumentalne”
ale według niego opiera się ono na prawie efektu
2. PRAWO EFEKTU
Jeśli po skojarzeniu bodźca z reakcją wystąpi stan przyjemności, to związek ten zostanie utrwalony. Natomiast jeśli po skojarzeniu bodźca z reakcją wystąpi stan przykrości, to związek bodźca z reakcją zostanie osłabiony.
3. Dwa rozumienia WZMOCNIENIA
sens empiryczny- warunki, które istnieją w sytuacji uczenia, powodujące zmianę prawdopodobieństwa wystąpienia reakcji
sens teoretyczny- zależy od teorii: Thorndike: stan przykrości lub przyjemności; Hull- redukcja popędu
Wzmocnienie – każde zdarzenie, które zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zachowania, po którym to zdarzenie wystąpiło (bez względu na to czy będzie to pozytywne czy negatywne).
Musi być:
ü bezpośrednio po reakcji
ü mieć charakter subiektywny
rodzaje wzmocnień:
- wzmocnienie pozytywne – dodanie czegoś do sytuacji
jest to czynnik wzmacniający (błędnie nazywany nagrodą)
-wzmocnienie negatywne – usunięcie czegoś z sytuacji
jest to czynnik awersyjny (błędnie nazywany karą)
Kara:
ü zastosowanie czynnika awersyjnego
ü wycofanie wzmocnienia pozytywnego
Wzmacniamy zachowanie !!!
Nagradzamy osobę !!!
II. David Premack
skoncentrował się na wzmocnieniu (wzmacniane jest zachowanie, a nie bodziec)
W każdej sytuacji jedno zachowanie ma większe prawdopodobieństwo wystąpienia, ŚRODOWISKO determinuje sposób zachowania
Zachowania mają wartość względną. TEORIA WZGLĘDNEJ WARTOŚCI: czy dane zachowanie będzie wzmacniać inne zachowanie, musimy znać względne wartości każdego z nich
MIARA WZGLĘDNEJ WARTOŚCI ZACHOWANIA = pomiar czasu
Wzmocnienie obejmuje relacje pomiędzy dwoma reakcjami
ZASADA PREMACKA: z każdych 2 zachowań, zachowanie o wyższym prawdopodobieństwie pojawienia się będzie wzmacniać zachowanie o niższym prawdopodobieństwie.
III. Klasyczne a instrumentalne:
WZMOCNIENIE
klasyczne- bez względu na wystąpienie reakcji
instrumentalne- warunkiem podania wzmocnienia jest wystąpienie reakcji
REAKCJE
klasyczne – niewolicjonalna
instrumentalne – wolicjonalna (mięśnie szkieletowe)
Biofeedback- biologiczne sprzężenie zwrotne / procedura instrumentalna w reakcjach niewolicjonalnych
IV. Julian B. Rotter
-psychologia osobowości
- psychologia kliniczna
Social learning theory of personality
teoria społeczno-uczeniowa (teoria społecznego uczenia)
learning theory ≠ theory of learning
- Teorie dotychczasowe krytykował za:
ü nie uwzględnianie czynników poznawczych
ü nie uwzględnianie faktów
wzmocnienie nie działa w sposób automatyczny/jest skuteczne w zależności od tego co jest spostrzegane
ü badania nad uczeniem nie stosują się do sytuacji ludzkich
ü zachowanie przebiega w sytuacjach społecznych [social]
ü w większości teorii człowiek to bierny odbieracz bodźców, bez uwzględnienia jego aktywności
J.Poolard i Miller „Personality and psychotherapy”
- Podstawowe pojęcia:
ü potencjał zachowania (prawdopodobieństwo wystąpienia)
ü oczekiwanie (charakter subiektywny, problem przeceniania i niedoceniania swoich szans) Rozróżnienie na : oczekiwanie – specyficzne - uogólnione
ü wartość wzmocnienia (pojawia się gdy prawdopodobieństwo osiągnięcia kilku wzmocnień jest takie samo)
Wybór zależy od tego z czego wybieramy. Wartość wzmocnienia jest determinowane przez oczekiwana, że wartość jednego do wzmocnienia doprowadzi do innego wzmocnienia
- Lista potrzeb:
ü 1. UZNANIA, posiadania WYSOKIEGO STATUSU SPOŁECZNEGO
spostrzeganie siebie jako osoby kompetentnej, dobrej, lepszej od innych
ü 2. DOMINACJI
wpływania na innych ludzi
ü 3. NIEZALEŻNOSCI
poleganie na sobie, wyznaczanie celów bez pomocy innych
ü 4. OCHRONY I ZALEŻNOSCI
inni chronią nas przed frustracjami, dostarczają poczucia bezpieczeństwa
ü 5. POTRZEBA MIŁOSCI I AKCEPTACJI
lubienie przez innych, zainteresowanie ze strony innych ludzi
ü 6. KOMFORTU FIZYCZNEGO
i unikania bólu, przyjemnych doznań cielesnych
- Implikacje dla teorii
ü terapia to proces uczenia się w którym terapeuta pomaga osiągnąć pacjentowi planowane zmiany w zachowaniu i myśleniu
ü terapeuta tak kieruje terapią aby niewłaściwe postawy i zachowania zostały wygaszone a wzmocnione zachowania właściwe
ü szczególną wagę należy zwrócić na to w jaki sposób powstały niewłaściwe postawy i zachowania, bardzo ważne jak pacjent generalizuje wydarzenia ze swojego życia
ü terapia powinna być rozpatrywana jako forma interakcji społecznej
LOCUS OF CONTROL
Umiejscowienie źródła kontroli SKALA I-E
Internals – wewnętrzne źródło kontroli
Externals – zewnętrzne źródło kontroli
Wynik 0-23 (29 pytań, 6 pytań buforowe)
0 – wewnętrzne, „Każdy jest kowalem własnego losu:”
INTERNALS osoby:
ü rezultaty zachowań przypisują swojemu działaniu
ü tendencja do kontroli zachowania innych ludzi
ü opór przeciwko kontroli ze strony innych ludzi
ü osoby aktywnie poszukujące
ü dokładnie chcą wiedzieć
ü bardzo dbają o swoje zdrowie
ü z rodzin o ciepłej atmosferze, ale z dyscypliną zgodne postawy wychowawcze rodziców,
23 – zewnętrzne „Nic ode mnie nie zależy”
EXTERNALS
ü wierzą w szczęście, los
ü postawy konformistyczne
ü zgeneralizowane
ü nie zawsze przewidzą swoje zachowanie
wykład 14
I.
Albert Bandura *1925
a)
Rotter - wybór określonej formy zachowania w określonej sytuacji
Bandura - jak ludzie uczą się zachowań w określonych sytuacjach społecznych
zachowanie dla Bandury = łączny wynik działań zmiennych osobowościowych i środowiskowych
WCZEŚNIEJSZE UJMOWANIE RELACJI OSOBOWOWOŚĆ a ŚRODOWISKO
1) B = f (P * E)
B- zachowanie
P- osoba
E- środowisko
zachowanie jako funkcja osoby i zachowania
2) B = f ( P ←→E)
←→ interakcja
Bandura determinizm interakcyjny
b) WZMOCNIENIE
Zdaniem Bandury wzmocnienie jest ważne, wyróżnił wzmocnienie antycypowane = wzmocnieniem może być zachowanie aktualne, ale również to co może być aktualne antycypowane w wyniku przeżywania jakiegoś zachowania
c) bardzo duże znaczenie przypisywał procesom poznawczym
Główne pojęcia:
uczenie przez obserwację (ang. observational learning)
jest to uczenie czterofazowe:
ü proces uwagi (po to żeby się czegoś nauczyć, musimy to wyodrębnić)
ü proces zapamiętywania
ü naśladowanie zachowania
ü procesy motywacyjne
self-efficacy
przekonanie o skuteczności własnego zachowania
ustawicznie podejmujemy decyzje o naszych zachowaniach, przy tych decyzjach bardzo ważne jest przekonanie o skuteczności własnego zachowania:
ü jeśli nie oceniamy prawidłowo to czeka nas niepowodzenie
ü jeśli nisko oceniamy swoje możliwości to wyżej oceniamy trudność zadania, a co za tym idzie, wzrasta możliwość nieosiągnięcia celu
Badanie A.Bandury, E.B. Blanchard, B. Ritter
1. grupa kontrolna
2. systematyczna desensytyzacja
3. symboliczne modelowanie - osoba badana ogląda film gdzie dochodziło do bliskiego kontaktu ludzi z wężami
4. rzeczywiste modelowanie - osoba za szybą ogląda jak osoba zbliża się do węża
pomiar początkowy:
- stopień fobii
- stopień lęku przed wężami
2,3 - znaczny spadek lęku
4 - największy spadek lęku
II.
Skinner (1904-1990)
behawioryzm radykalny
radix (łac.) - korzeń
Najważniejsze dzieła:
1) The behavior of organisms. The experimental analysis 1938/1995
2) Walden Two 1947 !
3) Science and human behavior 1953 podręcznik
4) Verbal behavior 1957
5) Beyond freedom and dignity 1971
Poza wolnością i godnością 1978
6) Notebooks 1980
7) Enjoy old age 1983
“Przyjemnej starości”
Autobiografia
1. Particulars of my life 1976
2. The shaping of a behaviorist 1979
3. A matter of consequences 1984
Verbal behavior - 1959 recenzja Naoma Chomskiego
Nauka o zachowaniu
ü da się sformułować jako zbiór reguł o funkcjonalnych związkach między zachowaniem a środowiskiem
ü aby te funkcjonalne związki między były ważne trzeba je odkryć
ü reguły funkcjonalne muszą mieć charakter danych psychologicznych
ü !! wyjaśnienia fikcyjne - rzeczą zbędną jest wyjaśnianie tego co znajduje sie wewnątrz organizmu (są to pseudo wyjaśnienia, wyjaśnienia fikcyjne)
ü najogólniejsze zasady zachowania są uniwersalne
ü praktyczna użyteczność psychologii (jeśli powstanie prawdziwa nauka o zachowaniu to musi być ona praktyczna)
Zachowanie
· reaktywne - w warunkowaniu klasycznym
· sprawcze (instrumentalne, emitowane)- zachowanie wolicjonalne zależne od woli zachowującego się, Skinner badał jak te zachowania się zmieniają gdy zmieniamy warunki środowiskowe
Wzmocnienie - zawsze zwiększa prawdopodobieństwo zachowania
· wzmocnienie pozytywne - czynnik wzmacniający dodany
· wzmocnienie negatywne - odebrany czynnik awersyjny
Kara ma na celu kontrolę zachowania
· zastosowanie bodźca awersyjnego
· wycofanie wzmocnienia pozytywnego
Konsekwencje karania
...
psychologia-UJ