SCHIZOFRENIA I ZABURZENIA UROJENIOWE
è DSM-IV podaje kryteria diagnostyczne dla schizofrenii traktując ją jako osobną jednostkę chorobową. Istnieje przekonanie, że schizofrenia może być wspólnym etapem końcowym kilku chorób o różnej etiologii, różnym przebiegu i skutku à Prawdopodobnie, kryteria te są manifestacjami nieznanej liczby zaburzeń, złączonych „wspólnym etapem końcowym” – uderzającą i niepowtarzalną utratą z rzeczywistością, nazywaną często psychozą.
è WYZNACZNIKI SCHIZOFRENII
· Zerwanie relacji ze światem
· Brak integracji psychicznej i komunikacji ze społecznym otoczeniem np. twierdzenie, że jest się Napoleonem
· Obcość, nieprzewidywalność, wzbudzenie przerażenia u innych (w ostrej fazie)
è WYZNACZNIKI ZABURZEŃ UROJENIOWYCH
· Przekonania większości ludzi na temat rzeczywistości są dla osób zaburzonych absurdem i fałszerstwem
· Możliwość zupełnie normalnego zachowania
· Brak całkowitego rozregulowania kontaktu ze światem
· Całkowita degradacja zachowania zdarza się rzadko
1. SCHIZOFRENIA
Jako pierwszy terminu schizofrenia (rozszczepienie umysłu) użył w 1911 r. E. Bleuer. Uważał, że patologia ta charakteryzuje się dezorganizacją procesu myślowego, brakiem więzi między myślami a emocjami, zwróceniem do wewnątrz i oderwaniem od rzeczywistości.
a) Zachorowalność i początki choroby
Wg DSM-IV zachorowalność punktowa oceniana jest na 0,2-2% ogółu populacji
Na przestrzeni całego życia objawy schizofrenii zdarzają się u 0,7% populacji niehospitalizowanej. Częstość pojawienia się nowych przypadków choroby może wynosić nawet 0,2% rocznie.
W ostatnich latach prawie 40% pacjentów przyjętych do szpitali psychiatrycznych stanowili schizofrenicy.
Może zaczynać się w dzieciństwie, jednak w 75% przypadków występuje między 15 a 45 r.ż., brak różnic w częstotliwości pojawiania się choroby ze względu na płeć. U mężczyzn pojawia się w pierwszej połowie 3 dekady życia, a u kobiet w drugiej połowie.
Ze względu na nieprawidłowości w strukturze mózgu przebieg choroby jest poważniejszy u mężczyzn.
b) Obraz kliniczny schizofrenii
· Objawy pozytywne schizofrenii: halucynacje, urojenia, błędne skojarzenia, dziwaczne zachowanie, niewielkie upośledzenie poznawcze, gwałtowny początek, zmienny przebieg
Podobne rozróżnienie z większym naciskiem na czynniki biologiczne i tempo pojawienia się choroby dotyczy odpowiednio schizofrenii typu I à wszystkie objawy pozytywne + dobra reakcja na leki, nieprawidłowości układu limbicznego, normalne komory mózgu.
· Objawy negatywnej schizofrenii: spłycenie afektu, ubóstwo języka, aspołeczność, apatia, znaczące upośledzenie poznawcze, stopniowy i podstępny rozwój, charakter przewlekły
Schizofrenia typu II à powyższe objawy + niepewna reakcja na leki, nieprawidłowości płatu czołowego, powiększone komory mózgu.
Rozróżnienie na zespół pozytywny i negatywny należy traktować, jako dwa oddzielne i niezależne kontinua, obydwa widoczne w zachowaniu schizofrenika.
· Schizofrenia o postaci zdezorganizowanej (schizofrenia hebefreniczna)
Charakteryzuje się chaotyczną, pozornie bezcelową mową i zachowaniem. Kiedyś zaliczana do zespołu negatywnego.
· Dolphus dodatkowo wyróżnił typ schizofrenii mieszanej.
Kryteria diagnostyczne schizofrenii wg DSM-IV tabela 12.2 str. 689
c) Zaburzenia kojarzenia - zwane są zaburzeniami myślenia formalnego, „ślizgawka myślowa”, „wykolejenie”, „rozluźnienie skojarzeń”, „niespójność”.
è Polega na braku sensownej mowy, ale przestrzeganiu semantycznych i syntaktycznych zasad rządzących komunikacją językową.
d) Zaburzenia treści myśli - obejmują pewne typowe rodzaje urojeń i błędnych przekonań.
è Wiara schizofrenika, że jego myśli, uczucia i działania są kontrolowane przez siłę zewnętrzną; że jego najskrytsze myśli są przekazywane innym; że jakaś tajemnicza moc obrabowała go z jego myśli. Zewnętrzne wydarzenia np. billboard są adresowane bezpośrednio do niego (jest to tzw. idea odniesienia)
e) Zaburzenia percepcji
è Nieumiejętność segregowania i przetwarzania ogromnej liczby informacji, które ciągle napływają do chorego.
Słowa schizofrenika: „myśli ciągle napływają, krążą w mojej głowie, rozlatują się na kawałki”
è Halucynacje mają najczęściej charakter słuchowy (typowa sytuacja, gdy jakiś głos wciąż komentuje zachowania), ale występują też wzrokowe i węchowe. Przyczyną halucynacji jest złe funkcjonowanie połączeń nerwowych między różnymi obszarami mózgu.
f) Zaburzenia emocjonalne
è Zaburzenia afektu, anhedonia (niezdolność doznawania radości lub przyjemności, w wypadkach ciężkich i przewlekłych), płytkość lub stępienie afektu- jego małej intensywności lub niewyrazistości (dotyczy jedynie wyrazów zewnętrznych, a nie samych uczuć),
è Najbardziej dramatyczne wydarzenie może wywołać tylko odruch rozpoznania sytuacji i dlatego może postrzegany jako osoba pozbawiona emocji
è reakcje emocjonalne bardzo silne, ale niezgodne z sytuacją.
g) Zaburzenia poczucia tożsamości
è Zatracenie subiektywnego poczucia Ja, własnej odrębności, pojawienie się innej tożsamości np. Jezusa, niepewność różnych aspektów własnego ciała (np. płci) albo granic między nim a resztą świata (np. „kosmiczne uczucie sekretnej więzi” z diabłem itp.)
h) Zaburzenia woli
è Zakłócenie dziedzin życia codziennego tj. pracy, stosunków z innymi, higieny. Lekceważenie swojego bezpieczeństwa i zdrowia; przyczyną destrukcji działań celowych jest upośledzenie funkcjonowania przedczołowych obszarów kory mózgowej.
i) Ucieczka do własnego świata
è Ograniczenie kontaktów z innymi, rozwinięcie nielogicznych i fantastycznych pomysłów, powołanie do życia dziwnych stworów, z którymi nawiązuje różne związki.
j) Zaburzenia motoryczne
è Formy zaburzeń motorycznych: Pobudzenie, nadaktywność, ograniczenie ruchliwości, nieporadność, formy sztywnej postawy, mutyzm, zachowania rytualne, dziwaczne grymasy.
2. KLASYCZNE POSTACIE SCHIZOFRENII
1) Postać niezróżnicowana
· „kosz na śmieci” – występują tu zazwyczaj wszystkie kryteria tj. urojenia, halucynacje, zaburzenia toku myśli, dziwaczne zachowania
· Ta postać choroby występuje często w ostrej, wczesnej fazie schizofrenii, a także w okresie przechodzenia z jednej postaci w drugą.
· Wybucha gwałtownie, zazwyczaj po okresie dużego stresu, ale brak związku z dramatycznymi wydarzeniami
· OBJAWY: zagubienie, przejawy zamętu, huśtawka emocjonalna, pobudzenie, autyzm, urojenia ksobne, depresja, lęk
· Atak ustępuje po kilku dniach, najdalej kilku miesiącach
· Przy braku leczenia na pewno nastąpią nawroty choroby
· Kryteria diagnostyczne DSM-IV nie pozwalają na stwierdzenie schizofrenii, o ile objawy nie utrzymują się przez co najmniej 6 miesięcy.
· Leczenie może nie przynosić efektu i w konsekwencji ten typ schizofrenii może przechodzić w fazę bardziej przewlekłą, przyjmując inną postać i przynosząc poważniejsze konsekwencje.
2) Postać katatoniczna
· OBJAWY: nadmierne pobudzenie, bądź znieruchomienie; automatyczne wykonywanie rozkazów; naśladowanie czynności (echopraksja) lub słów (echolalia) innych; opieranie się zmianom swojej pozycji; częste milknięcie; niesłuchanie poleceń; niekontrolowanie potrzeb fizjologicznych; pusty wyraz twarzy; woskowa skóra; niereagowanie na groźby, ani ból;
Stupor może przechodzić do wielkiego pobudzenia (i wtedy trudno tą postać odróżnić od zaburzenia dwubiegunowego) z czym wiążą się kolejne objawy: mówienie/ krzyczenie bez sensu, chodzenie szybko w tę i z powrotem; otwarte wykonywanie czynności seksualnych; okaleczanie się; próby samobójcze; gotowość do zabicia i atakowania innych;
· Stupor wynika z coraz mniejszej zdolności filtrowania informacji i coraz większej wrażliwości na bodźce, oraz daje poczucie, przynajmniej pewnego panowania nad bodźcami zewnętrznymi (niekoniecznie nad wewnętrznymi).
· „nie chciałem się ruszać, bo wtedy wszystko dookoła by się zmieniło i bardzo mnie przestraszyło, pozostałem więc bez ruchu, aby mieć poczucie stałości”.
· Charakteryzuje się przemiennością okresów skrajnego zamknięcia i skrajnego pobudzenia, choć w niektórych wypadkach może dominować tylko jedno z tych form aktywności.
3) Postać zdezorganizowana
· Pojawia się w młodszym wieku; prowadzi do większej dezintegracji osobowości.
· Dziwne zachowania pojawiają się często już przed ujawnieniem choroby np. przesadna drobiazgowość w mało ważnych sprawach, zainteresowanie problemami religijnymi i filozoficznymi, częsta zaduma nad skutkami masturbacji i drobnych wykroczeń, zamykanie się w sobie i swoich fantazjach
· Charakterystyczne OBJAWY choroby: obojętność emocjonalna, infantylność, głupawy uśmiech, płytki śmiech bez powodu, niespójna mowa zawierająca gaworzenie i chichoty, wielokrotne powtarzanie podobnie brzmiących słów i rozluźnienie toku myśli („wykolejenie”), tworzenie neologizmów, mowa może być całkowicie nieznana, pojawienie się halucynacji głównie słuchowych, w których głosy oskarżają pacjentów o niemoralne praktyki i obrzucają wyzwiskami
· Urojenia (głównie słuchowe) dotyczą seksu, religii, zdrowia, prześladowań; są płynne, niesystematyczne, fantastyczne.
· Objawy występujące tylko w niektórych przypadkach: agresywność, specyficzne manieryzmy, dziwaczne zachowania tj. grymasy, mówienie i gestykulowanie do siebie, nagły i niezrozumiały śmiech lub płacz, nienaturalne zainteresowanie moczem i kałem, różnego rodzaju zachowania obsceniczne, brak poczucia wstydu, możliwość napadu szału lub wściekłości związku ze swoimi fantazjami, ale zachowanie obojętności wobec realnych sytuacji życiowych
· Złe rokowania dotyczące leczenia, możliwa najwyżej lekka poprawa.
4) Postać paranoidalna
· OBJAWY: wysoka podejrzliwość, poważne kłopoty w związkach z innymi ludźmi, utrata zdolności krytycznej oceny, bycie zupełnie nieprzewidywalnym, możliwe akty agresji (z powodu rozkazów od jakiegoś „głosu”), nie występuje kategoryczne odcięcie się od świata i nie zachowują się nazbyt dziwacznie (przez co rzadziej kieruje ich się do zakładów zamkniętych), zaburzenia logicznego myślenia
à urojenia prześladowcze – przyjmują postać niezwykłych myśli i intryg fabularnych np. podejrzewanie krewnych o śledzenie, trucie, obmawianie
à urojenia wielkościowe – twierdzenie, że jest się kimś ponadprzeciętnym np. największym na świecie ekonomistą; towarzyszą im różnego rodzaju halucynacje
· Zachowanie chorego skupia się na wątkach prześladowczych, czy wielkościowych lub obu naraz, dając patologiczną „konstrukcją paranoidalną”, która zapewnia choremu poczucie tożsamości znaczenia.
5) Postać rezydualna
Występuje u ludzi, którzy mieli atak choroby, ale wyzdrowieli i nie mają objawów psychotycznych; choroba pozostawiła pewne ślady – dziwaczne przekonania, spłycenie afektu lub ekscentryczne zachowania
6) Zaburzenie schizoafektywne (postać dwubiegunowa lub depresyjna)
Dotyczy ludzi, którzy mają jednocześnie objawy schizofrenii i ciężkich zaburzeń afektywnych
* DSM-IV nie uznaje tej choroby za postać schizofrenii ale daje jej kod numeryczny schizofrenii
7) Zaburzenie o postaci schizofrenii
Jest to psychoza przypominająca schizofrenię, ale trwająca krócej niż 6 miesięcy. Najczęściej przybiera postać niezróżnicowaną.
Krótkie stany psychotyczne nie muszą wiązać się z późniejszymi chorobami psychicznymi.
Obecnie pierwszy atak prawdziwej schizofrenii musi najpierw być zakwalifikowany jako zaburzenie o postaci schizofrenii.
...
psychologia-UJ