Sposoby przygotowania paszy przed skarmianiem:
Większość pasz poddaje się zabiegom które mają na celu:
-zmniejszenie zużycia energii na żucie
-poprawienie smaku i właściwości dietetycznych
-poprawienie zdrowotności, poprzez usunięcie składników szkodliwych, zmniejszenie skutków skażenia mikrobiologicznego paszy
-poprawienie strawności, wykorzystania składników pokarmowych
-zmniejszenie wilgotności
-zmianę struktury fizycznej paszy
Zabiegi te przeprowadza się metodami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi:
1. Rozdrabnianie paszy
Pasze trzeba rozdrabniać. Siano, słoma, zielonki tnie się na sieczkę, a okopowe sieka się. Zabieg ten ułatwia pobranie i żucie, ułatwia mieszanie pasz. Pocięcie jest konieczne przy zielonkach z kukurydzy i słonecznika. Dla bydła długość sieczki 3 – 3,5cm, świnie ok 3cm, konie 2-2.5cm
2. Gniecenie
Przeprowasza się w gniotownikach walcowych lub śrutownikach tarczowych. Zgniatanie powoduje pękanie okrywy nasiennej i skruszenie ziarna.
3. Śrutowanie
To rozdrabnianie ziarna w śrutonikach. Wpływa na strawnosć, umożliwia wniknęcie do wnętrza ziarna soków trawiennych. Ważna dla trzody chlewnej, która słabo rozgniata ziarno.
4. Nawilżanie
Ma na celu przeciwdziałanie pyleniu pasz sypkich.
5. Moczenie
Stosowane w paszach silnie pęczniejących np wysłodkach buraczanych, ziarnie żyta, nasionach roślin strączkowych. Pasze te podawane na sucho mogą zwiększyć objętość i powodować wzdęcia. Wysłodki wymagają moczenia od 12-16 godzin, żyto 24h.
6. Zaparzanie pasz
Polega na niszczeniu drobnoustrojów i szkodników. Powoduje zmiękczenie paszy co ułatwia przełykanie. Pasze zalewa się gorącą wodą na 2-3 h przed skarmianie.
7. Prażenie
Niszczy drobnoustroje, bakterie, usuwa nieprzyjemny smak i zapach pasz. Praży się ziarno dla młodych prosiąt. Prażoneziarno ma przyjemny zapach.
8. Parowanie i gotowanie
Zwiększają strawność, smak i właściwości dietetyczne. Najczęściej paruje się ziemniaki dla trzody chlewnej. Po uparowaniu skrobia pęcznieje. Gorąca woda rozpuszcza solaninę. Gotowanie stosuje się dla zwierząt młodych i chorych (papki, pujło z otrębów pszennych nasion lnu).
9. Kleikowanie
Stosuje się dla zwierząt osłabionych, chorych, bardzo młodych. Drobną śrutę zbożową zalewa się gorącą wodą. Kleiki mozna sporządzać z mąki.
10. Kiełkowanie
Poddaje się ziarno zbóż w celu zwiększenia zawartości witaminy e np ziarno owsa moczy się od 10 do 24h a następnie rozkłada się na kiełkowniku w ciepłym pomiszczeniu
11. Słodowanie
Ziarno, otręby zalewa się gorącą wodą, pozostawia na 4-5 h w temp 50-60 stopni c, polepsza smak paszy i część skrobi ulega scukrzeniu.
12. Drożdżowanie
Poprawia smak paszy, wzbogaca w białko i witaminy z grupy b. Drożdżuje się słomę, otręby, śrutę zbożową. Na 100kg paszy daje się 1kg drożdży i 200l wody. W ciągu 5-6 h utrzymuje się temp 20-30stopni.
JĘCZMIEŃ
daje wysokie plony; skarmia się ozimy i jary; ozimy uboższy skrobię, bogatszy w białko niż jary; ziarno oplewione; ma ^ wartość E od owsa, niższą od pszenicy i kukurydzy; skarmia się w postaci śruty: SU-drobna, BO -grubsza, OV-bez śrutowania, prosiaki-całe ziarno podgrzane/opieczone; w dużych ilościach dla BO i jagniąt i SU, SU-b.chętnie, dobre przyrosty, twarda i jędrna słonina; BO-w żwaczu dużo kw. propionowego, mniej octowego- ^ przyrosty dzienne; EQ-w formie gniecionej/śrutowanej i zwilżony; AV-podstawowe zboże dla niosek, kurcząt hodowlanych i brojlerów (niezbyt dużo-niekorzystne wyniki produkcji); dużo plewek i beta-glukanów obniża wykorzystanie składników pokarmowych, wartość E; zwiększanie dawki przez częściowe/ całkowite obłuszczanie- ^ strawność i wartość składników; ziarno o większej zawartości białka-jedyna pasza dla świń w 2 okresie tuczu + lizyna syntetyczna, skł. mineralne i wit.-można ograniczyć emisję N do środowiska.
OWIES
Małe znaczenie w żywieniu zw.; niska strawność i wartość E; duża zawartość włókna, ^ ilość tłuszczu; ^ udział plewek, dużo białka (Liz,Arg),wit.E i B1; zboże smaczne, zdrowe i chętnie zjadane przez zw.; EQ-hodowlane i robocze; robocze-z sieczką żytnią/ pszenną, zwilżony; w zal. od pracy 2-4 kg, do 8 kg i więcej; ziarno całe dla EQ, nie wolno podawać owsa świeżego (schorzenia przewodu pok.);nie dawać EQ spoconym, dopiero po ochłodzeniu i napojeniu; dla innych zw.-śrutowane/ gniecione; dobra pasza w żywieniu rozpłodników; 1 pasza treściwa dla źrebiąt i cieląt-drobno zmielona śruta i odsianie plew; dla BO mlecznych 2-3 kg/dz.; też dla OV i SU prośnych; dla SU zastosowanie ograniczone bo dużo włókna; nie dla brojlerów, ale dla gęsi.
ŻYTO
Zboże chlebowe; w żywieniu zw.-poślady żytnie i ziarna uszkodzone; skład podobny do pszenicy-mało włókna, mało tłuszczu, dużo węglowodanów, mniej białka, ale ma ^ wartość odżywczą (Liz), ale niską strawność; mało smaczne; w dużych ilościach- zaburzenia w trawieniu, objawy zatruć-dużo polisacharydów nieskrobiowych-(pentozanów); SU-nie więcej niż 25% w 1 okresie tuczu i 35%-w 2 okresie; nie dawać
maciorom wysoko prośnym i karmiącym i prosiętom, dawać maciorom luźnym i nisko prośnym; EQ-robocze nie więcej niż 3-4kg/dz.-rozdrobnić na grubą śrutę i wymieszać z innymi paszami treściwymi, sparzone wrzątkiem; młodym i zarodowym lepiej nie dawać; BO mlecznym w postaci śruty do 2kg, opasom do 3kg/dz.; w nadmiernych ilościach-zła jakość masła; OV-chętnie jedzą; w tuczu jagniąt-całe/ześrubowane; AV nie dobra pasza-biegunki, depresja wzrostu, lepkie odchody powodują zlepianie dzioba, palców, skrzydeł; nie może być skarmiane po zbiorze-silne zaburzenia w trawieniu, b. niebezpieczne dla EQ-kolka (morzysko-choroba żołądka i jelit, nawet śmierć);skarmiać ok. 6-8 tyg. po zbiorze; może być sporysz-zatrucia zw.
PSZENICA
Gł. pokarm dlla HO; niezbędny skł. mieszanek treściwych dla AV i prosiąt; duża zawartość i ^ koncentracja E, mało tłuszczu, dużo skrobi; pasza smaczna i łatwo strawna, niska zawartość włókna sur.; SU-dla wszystkich grup produkcyjnych, w tuczu b.dobre przyrosty, cenny skł. mieszanek treściwych, niekiedy przetłuszczenie, podawać w postaci grubej śruty, śruta-niezbędny skł.mieszanek dla prosiąt i SU karmiących; AV-podstawowy skł. mieszanek, podawać w formie granulowanej-unika się sklejających właściwości-brak deformacji i oblepiania dziobów; AV wodne-mieszanki granulowane suche/sypkie mokre; BO-śruta grubo zmielona, podawac z innymi zbożami; OV-podawana w opasie, w żywieniu stada reprodukcyjnego, mieszać z innymi zbożami w całości bez rozdrabniania; EQ-grubo zmieloną i zmieszaną z paszami włóknistymi, aby zapobiec kolce, podawać do 3kg, źrebakom lepiej nie. PSZENŻYTO
Podstawowy skł.-węglowodany(gł.skrobia) i białko; charakteryzuje się większą zmiennością w składzie niż pozostałe zboża, też wygląd nasion, białko bogate w Liz, zawartość tłuszczu i skł. mineralnych podobnie jak w życie i pszenicy, zawiera mniej substancji antyodżywczych niż żyto, ^ strawność skł. pokarmowych, można podawać zw. w większych ilościach niż żyto; dobre wyniki w tuczu SU; przy bilansowaniu dawek brać pod uwagę zmieniający się skład chemiczny i duże wachania zawartości zw. antyodżywczych, stosować niewielkie ilości; AV- w mieszankach dla starszych kurcząt, kur niosek do 30-40%, dla brojlerów do 20%; BO-zastępować inne zboża bez ograniczeń.
KUKURYDZA
Pasza wybitnie węglowodanowa, dość dużo tłuszczu, mało włókna, najwyższa wartość E ze wszystkich uprawianych w kraju zbóż; mało białka-niższa wartość biologiczna (mało Liz i Trp,nadmiar Leu), w tłuszczu dużo tokoferolu (20mg/kg), ksantofili (17mg/kg)-intensywne zabarwienie żółtka, żółta skóra u brojlerów; dużo NKT-tuczniki efekt żółtawej i miękkiej słoniny; prawie nie zawiera substancji antyodżywczych; smaczna, chętnie jedzona, dobrze trawiona; dobre efekty produkcyjne w żywieniu kur niosek, brojlerów i tuczników; ziarno jest twarde i wymaga śrutowania.
GROCH
komponent pasz dla AV, SU;
białko zapasowe: głównie globuliny(61-80%),albuminy (21-35%),gluteiny (ok.12%); białko bogate w Liz (6-7,9%) ubogie w aminokwasy siarkowe (Met, Cys) i Trp; gł.węglowodan-skrobia-nasiona pomarszczone mają jej miej niż gładkie; okrywa nasienna zbud. gł. z celulozy; oligocukry: sacharoza (30-38%) i galaktocukry=alfa-galaktozydy; mało tłuszczu;
NKT: gł.kw.linolowy, kw. linolenowy (50-70%); subst. antyodżywcze: inhibitory proteaz, lektyny,galaktocukry- niewielkie ilości; ^ zawartość tanin obniża wartość pokarm.; ^ wartość pokarmowa; dobra strawność skł. pokarmowych; SU-w mieszankach dla prośnych nie przekraczać 15%, dla karmiących 25%; AV- mieszanki dla kurcząt brojlerów-25-30%, dla niosek 15-20%; BO-mleczne pasza uzupełniająca-do 6.5kg/szt/dz. grubo ześrubowanych, opasy- 2-2.5kg/dz.
BOBIK
Subst. antyodżywcze: tanina-w okrywie nasiennej odmian kolorowych; czynnik antytrypsynowy, lektyny, wicyna, konwicyna; AV-ze wzgl. na te subst. nie stosować w mieszankach dla niosek, dla młodych kurcząt do 5%, dla kurcząt rzeźnych do 10%; białko-gł.albuminy, globuliny, Liz 6.5-7.5%, niedobór aminokw. siarkowych i Trp; strawność białka nie wysoka-70%; skrobia-gł.amylopektyny (55-66%), amylozy (34-55%); węglowodany nieskobiowe- 18% (gł.celuloza, sacharoza, alfa-galaktozydy); tłuszczu mało-kw.linolowy, kw. palmitynowy; SU-rosnące do 20%, nie dla loch i knurów hodowlanych; BO-nie dla ^mlecznych, dla cieląt pow. 12 tyg. i opasów do 10%.
ŁUBINY
Biały, wąskolistny, żółty; na paszę nasiona odmian słodkich o niskiej zawartości alkaloidów; skład aminokwasowi białka mało zróżnicowany- mało Liz, ubogie w Met i Trp; żółty- mniej Tre, więcej Cys niż w białku pozostałych łubinów; zawartość Cys większa niż potrzebują SU i AV; białko dobrze trawione przez SU i AV, intensywny rozkład w żwaczu; niemal całkowity brak skrobi, dużo węglowodanów nieskorobio –wych: glukoza, galaktoza, kw.uronowe, arabinoza, ksyloza; AV grzebiące nie trawią ich, ulegają rozkładowi bakteryjnemu u SU; alfa-galaktozydy 6-10%; wysoka zawartość włókna sur. (gł. okrywa nasienna) strawność włókna u SU wysoka bo dużo celulozy, mało ligniny; biały-kw.tłuszczowe jedno-nienasycone, pozostałe kw. wielonienasycone; subst. antyodżywcze: biały i wąskolistny alkaloidy chinolizydowe, alfa-galaktozydy, żółty alkaloid indolowy- bramina, alfa-galaktozydy; SU-dawki uzależnione od zawartości alkaloidów, biały dla tuczników do 5% w 1 okresie tuczu i 10% w 2; wąskolistny i żółty- do 10% i do 20%; AV czynnik ograniczający- niska wartość E i skład aminokwasowy, do 10% w 1, do 25% w 2; dla AV i młodych SU można zwiększyć usuwając łupinę nasienną; RU-nie ma ograniczeń, dla opasów 1,8 kg/szt./dz.=15%; dobra pasza dla opasanych jagniąt- 1/3 masy dawki.
RZEPAK
Nasiona zawierają w SM 21-24%bo i 44-50 tłuszcz. EM dla drobiu i SU wynosi ok.20MJ/kg SM.W oleju rzep. 88% NKT. Nasiona gorzkich odmian nie dobre jako pasza (zawierają glukozynolany 120-160u mol. Te zaś pod wpływem mirozynazyny przekształcają się w zw. toksyczne: izotiocyjaniny, tiocyjaniny, rodanki, nitryle. to wpływa na zaburzenia met.jodu, powiększenie tarczycy i wątr, obniżenie spożycia paszy, zaburzenia w mm.sercowym. Obecnie wykorzystuje się odmiany z kw. oleinowym. Przed włączeniem do mieszanek nasiona muszą być rozdrobnione, najlepiej mieszać je z nasionami zbóż, lub roślin strączkowych.. Podajemy cielętom, lecz nie więcej niż 12 %.U BO po podaniu zwiększa się ilość kw. propionowego. Mleko i masło czasem nieprzyjemny smak i zapach, pojawiają się produkty rozpadu glukozylanów, dawka nie więcej niż 1,5-2kg /szt./dz. Wprowadzenie do tuczu: poprawia jakość mięsa BO rzeźnego,+ na przyrost m.c.i jakość wełny, obniża się zawartość cholesterolu w mięśniach. U kurcząt, kaczek, indyków 10-15%.U kur działanie niekorzystne na nieśność jaj; synapina. Nasiona zaw. dużo P+kwas fitynowy (nieprzyswajalne dla kur, ale też tworzą połączenia chelatowe z Zn, Mg, Ca obniżają w ten sposób przyswajalność tych pierw.)Skład łuski: lignina 38%, celuloza 30%, hemicelulozy.
MLEKO
skład mleka zależy od rasy zw. i od żywienia samic. Skład pasz—wpływ na zawartość tłuszczu i karotenów w mleku. Pełne odtłuszczone suszone:3 gr. białek mleka- kazeina (stanowi 80% zw. azotowych), albuminy i globuliny (16% całej ilości azotu), zw. azotowe niebiałkowe (ok.4% N w mleku). Białko mleka-bdb skł. aminokwasowy, wysoka strawność. Gł. skł.tłuszczu mleka- triacyloglicerole (98%), tłuszcz jest w postaci emulgowanej- b.wysoka jego strawność. Laktoza –wpływ na wartość E.AV nie ma laktazy- biegunki.
Dużo skł min.:zwł Ca (1.2g),P,K,Na,S,Mg,Cu, Zn,Fe,Mn,Co. Dla młodych szybko rosnących Fe za malo.Nie żywić samym mlekiem; u młodych SU, OV, BO okres krytyczny po 3-4tyg; Fe uzupełniane mieszankami miner., pastami doust/SU inj.;długo samym mlekiem- anemia (cielęta na białe mięso), dużo wit z gr B,w odtłuszczonym mało rozp. w tłuszczach. .Różnice w skł.chem.-niewskazane żywienie mlekiem innego gat; po okresie ssania stosowane odtłuszczone BO. Świeże w żywieniu cieląt i SU :cielęta siara> pełne> odtłuszczone-w zamian preparaty zastępcze; SU odtłuszczone (dla karmiących, warchlaki, tuczniki); źrebięta-rozcieńczone H2O- 2:1 + węglowodany. Podawanie: świeże/kwaśne(+HCl/kw. mlekowy/ocet) nie nadkwaszone-zaburzenia w trawieniu; suszone + w proszku (odtłuszczone) do mieszanek dla SU i AV, do prep.mlekozastępczych.
PRZEMYSŁ BROWARNICZY
Młóto (wysłodziny, słodziny)
części nierozpuszczone w trakcie hydrolizy enzym. Do młóta przechodzi świeże młóto – jak kasza, nietrwałe (70-85% wody i skł. fermentacyjne) Nadaje się do suszenia i kiszenia
22% SM 6%B 1-2%T 5%Wł 9%BAW. B to gł. Białko własciwe, bo reszta sie rozpuściła. Baw – skrobia, pentozany, zw. pektynowe
Świeże skarmiać szybko, jeszcze ciepłe; wartościowa pasza dla Ru i monogastr. Dużo-biegunki BO-10-20kg (dobre mleko)
opas 5kg/100kg m.c.; mało E – dodawać śruty zbożowej; młode BO do 8kg; SU-rzadko, bo mało E; lochom niskoprośnym 5-6kg, opasom do 3kg;
Młóto kiszone tak jak swieże. Młóto suszone do 10% wody, BO mleczne 2-3kg, opasy 3-4kg, EQ 3kg, SU 0,5kg 23%B 16%wł 7%tł , 5,3 NEL
Kiełki słodowe
powst. w trakcie suszenia i oczyszczania skiełkowanego jęczmienia;kiełki, korzonki, połamane cz.ziarna, plewy
jasne do ciemnobrunatnych; jasne –lepszy zapach, smak, wart.pokarm, straw.białka 92%SM 28%B, 13%W
Bo 5,6 NEL, Su 9,4 MJ EM
drobna struktura fiz. i dużo węglowod. Łatwo rozpuszczalnych; B z niebiałkowych (asparagina, betanina, cholina);BAW z cukrów i kw.org. i subst.gorzkie; świeże-dobra, smaczna pasza; BO 2-3kg, SU 0,5-1kg; wysoko cielnym, wysoko prośnym, karmiącym nie podawać, podawać namoczone (pylenie)
Gęstwa drożdżowa
to płynne drożdże z osadu z kadzi fermentacyjnej; podawać po pasteryzacji/gotowaniu
dodawać kw.propionowego (zabija drożdże, lepsza strawność);dobra dla RU i SU; BO mleczne 10-15kg, opasy 2kg/100kg m.c.; SU do 2kg 15%sm 9%B 0,8%T brak Wł
Drożdże piwne suszone
większa trwałość i wyższa zaw. skł. pok.;B równe zwierzęcemu; B to białko właściwe; SU 0,25-0,5kg, BO mleczne do1kg 90%sm 45%B 1,7%T i W BO 6,3MJ NEL, SU 13 MJ EM po naświetleniu prom.UV więcej wit.D – dobre dla młodych przeciw krzywicy
Przemysł fermentacyjny
Wywary
po oddestylowaniu spirytusu z przefermentowanego zacieru
wywar zbożowy
8%sm 1,7%B 0,5%T 0,7%W 4%BAW
wywar ziemniaczany
5%sm 1%B 0,1%T 0,5W 2,7%BAW
B gł.właściwe o ^ wart.biol.;
BAW: cukry, dekstryny, pentozany, zw.pektynowe; wit.Bcompl; mało skł.min.
wywar jaśniejszy ma więcej białka str. niż ciemny
wywar pomelasowy
ma 50% K (przeczyszczenia, poronienia, niewydolność serca), rzadko stosowany
wywar zbożowy lepszy od ziemniaczanego; wywary mogą powodować grudę wywarową (rubor, tumor, cutis, pęcherze z wysiękiem)podawać ciepły,bo zimny jest szkodliwy; pasza mlekopędna ok.30kg dla BO,wysoko cielnym nie powinno się podawać; wywar żytni lepszy dodawać pasz obj.suchych
słabo zaspokaja potrzeby energ. i na białko. Stosuje się także wywar suszony, kiszony, wywar z jabłek i in.owoców (dużo cukrów prostych) i odcierki podrożdżowe
Przemysł ziemniaczany
Wycierka ziemniaczana
Produkt uboczny przy produkcji skrobi z ziemniaków
Świeża 85% wody Uboga w białko 0,7% i tłuszcz 0,1% Włókno 1,6% BAW 11.1% Szybko gnije i pleśnieje.Mało soli min. Można zakiszać i suszyć. SU parowana lub gotowana, bo surowa skrobia nie służy SU, 2-8kg; można dodać soli pastewnej dla smaku; BO 20-25kg, opasy do 30kg; cenna dla BO w okresie żywienia zielonkami, bo ma mało B; suszona ulega skleikowaniu – dobra dla SU
Hydrol
Powstaje przy produkcji glukozy z syropu skrobiowego;
syropowata ciecz, ciemno-brunatna, 63% SM, 5% popiołu sur., Baw 58%. 0,1%B brak T i W; strawność subst.org. BO 93%, SU 60 używa się do produkcji mieszanek paszowych dla BO, SU, EQ roboczych
Przemysł młynarski
Otręby
Część okrywowa ziarna wraz z zarodkiem, obielmem, częścią bielma. Dużo wit. B (tiamina, ryboflawina, niacyna), wit.E, białka, tłuszczu.
Otręby pszenne
Niejednorodne.Grube drobne lub mieszane.
Sm 87%, popiół 4,%, B 14%,T 4% W 7% BAW 58%
Mała wartość energetyczna; Białka NEL 5,3, SU 10MJ/EM
Pasza dietetyczna;Lekko rozwalnia (z paszami zatwardzającymi stos.); Mlekopędna; BO mleczne stos. w mieszankach. Jako PÓJŁO po ocieleniu.Tak samo u macior i klaczy.Młodzież, ciężarne, chore. BO 1-3kg, w mieszankach do 30%, SU 10-20%, drób do 10%.
Otręby żytnie
S.m. 88%, 5% popiół, B 14%, T 3%, W 6%, Baw 60%;Często zaniec...
agroturystyka