Anartria
Brak rozwoju mowy, bądź utrata wcześniej nabytych umiejętności wytwarzania dźwięków mowy na wskutek uszkodzenia układu pozapiramidowego, ośrodków pnia mózgu i dróg nerwowych unerwiających narządy mowy.
Może utrzymywać się przez kilka lat przechodząc z czasem w dysartrię o bardzo złej wymowie przy prawidłowym posługiwaniu się formami gramatycznymi i bardzo dobrym zasobem słownictwa.
W dysartrii mowa jest w miarę zrozumiała, zaś w anartrii staje się bełkotliwa i niewyraźna.
UKŁAD PIRAMIDOWY - to układ dróg korowo-rdzeniowych, ośrodkowy neuron ruchowy, który przewodzi i unerwia narządy ruchu, ma on najdłuższe komórki w organizmie ludzkim. Odpowiada za powstawanie ruchów dowolnych. Jego uszkodzenie powoduje spastykę, czyli wzmożone napięcie mięśniowe (odruch scyzorykowy + współruchy patologiczne,
które w sposób mimowolny dołączają się do ruchów dowolnych).
UKŁAD POZAPIRAMIDOWY - jądra podkorowe odpowiedzialne za ruchy, układ ten bierze początek spod kory mózgowej, biegnąc przez rdzeń przedłużony do rdzenia kręgowego. Odpowiada za precyzyjne i złożone czynności ruchowe. Jego uszkodzenie powoduje nieregularne zmiany napięcia mięśniowego atetozę. Napięcie to może być obniżone (hypotomia) i wzmożone (hypertonia).
Układ piramidowy inicjuje powstawanie ruchów dowolnych, a układ pozapiramidowy te ruchy modeluje.
MUŻDŻEK - koordynuje czynności mięśniowe, jest odpowiedzialny za zachowanie równowagi ciała. Dzięki jego pracy ruchy są wykonywane płynnie, zgodnie z celem, precyzyjnie i ekonomicznie. W przypadku jego uszkodzenia występuje ataksja, czyli zaburzenie koordynacji mięśni i równowagi. Chory chodzi na tzw. sztywnej podstawie (+ oczopląs, +mowa skandowana).
Dysartria (DYSARTHRIA)
Zaburzenie mowy wynikające z uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy mowy.
W skutek tych uszkodzeń powstają zakłócenia w napięciu artykulatorów mowy biorących udział w artykulacji, następuje brak kontroli i koordynacji czynności tychże mięśni.
Jest to zespół zaburzeń oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnych spowodowanych uszkodzeniem ośrodków i dróg unerwiających aparat mówienia.
Następuje zaburzenie rezonacji zmian brzmienia dźwięków zachodzących w nasadzie,tj. w jamie ustnej, nosowej i w części jamy gardłowej. Ulega zaburzeniom dźwiękowa strona języka (aspekt fonetyczny) i ekspresja mowy, przy prawidłowo sformułowanej treści i formie tekstu.
RODZAJE DYSARTRII:
* Korowa:
zwiększone napięcie mięśniowe;
zaburzenia artykulacji, fonacji, oddechu oraz zmiany w tempie mowy, w melodii i w akcentowaniu;
chory nie ma z wypowiadaniem krótkich i prostych wyrazów, ma zaś problemy z wyrazami dłuższymi;
pola ruchowe odpowiedzialne za pracę języka, gardła, żuchwy i krtani (dolna część zakrętu przedśrodkowego w obu półkulach) - kiedy następuje jednostronne uszkodzenie tego pola, powoduje to obniżenie ruchliwości artykulatora, obustronne uszkodzenie tegoż pola powoduje całkowite porażenie danego narządu mowy;
* Piramidowa:
zwiększone napięcie mięśni aparatu mowy o charakterze spastycznym (zwanym inaczej: kurczowym, scyzorykowym), które maleje przy powtarzaniu tych samych ruchów;
przesadność i nieskoordynowaność ruchów artykulacyjnych;
mówienie jest wolne i niepłynne, wymowa wielu głosek jest zniekształcona;
następują niedowłady mięśni i artykulatorów;
współruchy (!!);
zaburzenia oddechu, tempa i melodii mówienia;
* Pozapiramidowa:
zwiększenie napięcie mięśniowe;
dzieli się na:
- HIPERTONICZNĄ:
usztywniona wymowa;
mówienie wolne i niewyraźne;
skłonności do mamrotania i nie kończenia wypowiedzi (choroba Parkinsona);
- HIPERKINETYCZNĄ:
niezorganizowane i mało precyzyjne ruchy narządów mowy;
niedokładna artykulacja;
powolne mówienie;
zaburzeniu tu ulegają:
wysokość głosu i oddech;
melodia wypowiedzi i jej rytm; (chorzy na ATETOZĘ -nieregularne zmiany napięcia mięśniowego);
* Móżdżkowa :
obniżenie napięcie mięśniowe;
mowa skandowana (zaburzona koordynacja ruchów artykulacyjnych);
nierówne tempo mowy - najczęściej zwolnione;
zaburzenia równowagi i ruchów docelowych;
niemożność zwolnienia ruchów artykulacyjnych, które są przyspieszone i niemożność szybkiej zmiany ułożenia języka;
* Opuszkowa:
wzmożone napięcie mięśniowe;
współruchy podczas artykulacji;
całkowite, bądź częściowe porażenie mięśni aparatu mowy, przy częściowym porażeniu- największe zniekształcenia występują w zakresie realizacji głosek wymagających dokładnej koordynacji i zwiększonego napięcia mięśni;
trudności w żuciu i połykaniu;
czasami może występować ATROFIA mięśni (języka i mięśnia okrężnego ust) oraz drżenie języka;
zaburzenie mowy:
nieprawidłowe artykułowanie głosek;
zmiany tempa mowy, melodii i akcentowania;
zaburzenia oddechu i fonacji;
PODZIAŁ DYSARTRII WG KRYTERIUM OBJAWOWEGO:
W dysartrii występują zaburzenia artykulacji;
Samogłoski są lepiej realizowane niż spółgłoski;
Występuje niedowład warg - trudności z tworzeniem spółgłosek wargowych (P,B,W,F);
Niedowład podniebienia(k,g,ch);
Niedowład języka - zaburzenia w wymowie: D, T, R, S;
Częste substytucje, elizje, deformacje głosek;
Mowa dysartryczna jest zamazana, niewyraźna, powolna, cicha (afoniczna) i bardzo często nosowa (w wyniku opadnięcia podniebienia miękkiego);
Występują zaburzenia w realizacji: prawidłowego tempa, rytmu, melodii, akcentowania i wytwarzania głosu (probl. fonacyjne i oddechowe - brak regulacji oddechu);
* DYSARTRIA SPASTYCZNA:
wzmożone napięcie mięśni fonacyjnych i oddechowych;
zaburzenie płynności mowy;
skurcze powodują, że akt mowy przypomina jąkanie;
* DYSARTRIA ATETOTYCZNA:
duże zaburzenia oddychania, fonacji i artykulacji;
mimowolne ruchy w obrębie narządów artykulacyjnych, przez co artykulacja bywa bardzo zniekształcona;
skurcze mięśni twarzy, gardła i krtani, które utrudniają mówienie;
przejściowy rezonans nosowy (przy głoskach ustnych) spowodowany atetocznymi (powolnymi, wężowymi) ruchami podniebienia miękkiego;
powolna mowa;
zaburzenia w wysokości głosu, melodii i rytmu mowy;
ATETOZA (athethozis) - nieregularne zmiany napięcia mięśniowego, objawiają się m.in. powolnymi, wężowymi ruchami, najczęściej palców, szyi, kończyn tułowia, wywołane skurczami mięśni.
* DYSARTRIA MÓŻDŻKOWA = ATAKTYCZNA:
ATAKSJA (ataxia) - bezwład ruchowy, dyskoordynacja i wadliwa kolejność ruchów, brak płynności mowy i mowa skandowana;
Zaburzenia równowagi i nierówność wykonywania ruchów docelowych;
* DYSARTRIA Z OBJAWAMI MIESZANYMI (np. SM):
Prócz tego określenia, można ją nazywać także:
- DYSARTRIĄ WIOTKĄ:
Uszkodzenie neuronu ruchowego lub nerwów obwodowych, zwiotczenie mięśni: żuchwy, warg, policzków, podniebienia miękkiego, gardła i języka. Odczuwanie duszności podczas mówienia, nosowe zabarwienie głosu, hipotonia, drżenie, nieprawidłowe ruchy.
- DYSARTRIĄ ATAKTYCZNĄ:
Uszkodzenie móżdżku i/lub dróg móżdżkowych, co powoduje zaburzenie koordynacji ruchów oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych. Hipotonia, brak prawidłowego akcentowania, nieregularne przerwy w artykulacji, przeciąganie fonemów, zwolnione i nierytmiczne tempo mowy, zaburzenia płynności mowy, chaotyczność ruchów, brak kontroli kierunków ruchów i czasu ich trwania.
- DYSARTRIĄ HIPOKINETYCZNĄ:
Uszkodzenie układu pozapiramidowego (choroba Parkinsona), zredukowany ruch, jednostajność melodyki, zaburzone akcentowanie, jednakowa głośność, krótkie, przyspieszone frazy, zwolnienie tempa mówienia i zatrzymanie procesu nadawania mowy (chwile ciszy), powtarzanie głosek i sylab, szybkie, ale ograniczone ruchy języka i warg (głoski są wymawiane nieprecyzyjnie).
- DYSARTRIĄ HIPERKINETYCZNĄ:
Uszkodzenie układu pozapiramidowego w wyniku następstwa przykładowych chorób: pląsawicy, atetozy, dystomii; kloniczne skurcze mięśni gardłowo - krtaniowo-podniebiennych, ograniczone drżenie głosu.
PRZYCZYNY DYSARTRII U DOROSŁYCH:
Uszkodzenie ośrodków ruchowych kory mózgowej;
Uszkodzenie dróg piramidowych (korowo-jądrowych);
Uszkodzenie układu pozapiramidowego;
Uszkodzenie móżdżku;
Uszkodzenie obwodowego neuronu ruchowego;
Uszkodzenie w obrębie mózgu, pnia mózgu, móżdżku, nerwów obwodowych, złącza nerwowo-mięśniowego oraz samych mięśni;
Choroby naczyniowe, guzy mózgu i pnia mózgu, chorobą Parkinsona, choroby móżdżku, neuropatie, zapalenia mięśni, miastenia, różne choroby układu ruchu;
MIOPATIE = choroby mięśni, gdzie następuje uszkodzenie dolnego motoneutronu (dysartria opuszkowa), nadmierna męczliwość mięśni może prowadzić do narastania bełkotliwości podczas mówienia, bądź całkowitego bezgłosu.
HIPERTONIA = zbyt duże napięcie nerwowe, które występuje podczas uszkodzenia układu piramidowego (napięcie o spastycznym charakterze) oraz w wyniku uszkodzenia układu pozapiramidowego (napięcie o charakterze plastycznym).
HIPOTONIA = zbyt małe napięcie mięśni, które można zaobserwować w momencie uszkodzenia móżdżku.
attimo