Rozdział 3 5 i 6 – Monia, Kasia, Aga, Marta
Rozdział 3
Wstęp – definicja:
Czynność – chodzi o czynność uczenia się, jest pojęciem szerszym od procesu uczenia się, itp., podkreśla podmiotowość uczenia się (ktoś tą czynność wykonuje) oraz celowość (czynność ma jakiś cel)
1. Teoria czynności:
· jej autorem jest Tadeusz Tomaszewski;
· czynność definiuje jako celowe zachowywanie się;
· każda czynność jest nastawiona na wyniki (np. czytanie (czynność) → przeczytanie (wynik);
· czynność jest procesem (ciągiem zdarzeń, składa się z różnych faz, np. czytanie to wybór książki, otworzenie jej, rozpoczęcie czytania, uruchomienie myślenia, itp.);
· struktura czynności jest elastyczna (różnie przebiega w zależności od warunków, np. czytanie w domu przebiega inaczej niż czytanie w tramwaju);
· czynność trwa, dopóki możliwość uzyskania wyniku jest zachowana (czytam, dopóki rozumiem co czytam, kiedy przestaje, stresuje się, rzucam książkę na bok, to uzyskanie wyniku jest już niemożliwe);
· przebieg każdej czynności zależy od warunków zewnętrznych, struktury organizmu (np. w przypadku czytania od wieku i wykształcenia osoby) i procesów samoregulacji (np. podatność na stres);
2. Wynik czynności uczenia się:
· czynność jest ukierunkowana na osiągnięcie celu, celem jest wynik;
· jest to konkretny skutek czynności;
· w edukacji: czynność: uczenie się, cel/wynik: nauczenie się, czyli zdobycie wiedzy (za Tomaszewskim);
· rozwój psychiki to uczenie się nowych czynności, które powodują zmiany (trwałe, na lepsze, planowe) w uczniu;
3. Treść kształcenia a wiedza osobista ucznia:
a) treść kształcenia:
· ogół czynności opanowanych przez uczniów;
· czynności te powinny być opanowane emocjonalnie: chęć wykonania, koncentracja, poziom aktywizacji, czerpanie radości;
· czynności te powinny być opanowane poznawczo: świadomość, organizacja, sprawność, elastyczność, skuteczność;
· między tymi dwoma aspektami musi być równowaga, aby zmiany w uczniach były trwałe, planowe, na lepsze;
b) wiedza osobista ucznia:
· to wiedza budowana na bazie treści kształcenia i wcześniejszych doświadczeń;
· jest wybiórcza, klarowna dla danej osoby, potoczna;
· od wiedzy publicznej (czyli ten obiektywnej) może się różnić, bo jest uogólniona, pozbawiona dwuznaczności, kontrowersji;
· wiedza osobista (za Klus-Stańską) to wiedza po śladzie (czyli zapamiętana, odtwórcza, nie wymagająca własnego myślenia) oraz wiedza w poszukiwaniu śladu (czyli wiedza kreująca nowe procedury, wytwarzająca nowe modele, najwyżej w hierarchii czynności);
4. Rola pracy w edukacji:
· „dydaktyka niedzielna” - osiągnięcie celu będzie lekkie i łatwe → skrytykowana;
· „dydaktyka dnia powszedniego” - codzienne zmagania również z samym sobą;
· praca jest to działanie prowadzące do pośredniego i odroczonego zaspokajania potrzeb – kluczowa w edukacji;
· Kruszewski: praca w szkole powinna być rzetelna i trudna, szkoła może być przyjazna uczniowi ale nie kosztem rzetelnej i trudnej pracy;
· Nalaskowski: szkoła jest miejscem pracy (działania), nie ma rozwoju bez pracy;
5. Szkoła jako obowiązek:
· uczenie się w szkole jest zadaniem uczniów;
· zadanie wg Tomaszewskiego to powiązanie celu z potrzebą (ze stosunkiem do świata);
· jeśli uczeń nie widzi związku celu z potrzebą – zadanie odczuwa jako narzucone;
· podział zadań wg Łukaszewskiego ( wyobrażeń pożądanego wyniku):
- kryterium lokalizacji źródła zadania (zadania obce – odbierane przez uczniów jako narzucone, słaba i zewnętrzna motywacja oraz zadania własne – odbierane jako zgodne z naszymi potrzebami, wewnętrzna obojętna lub silna motywacja);
* motywacja zewnętrzna (aby uniknąć konsekwencji, uczeń zewnątrzsterowany) przeplata się z wewnętrzną (uczę się, bo chcę się tego nauczyć, uczeń wewnątrzsterowany), celem jest uwewnętrznienie motywacji;
- kryterium precyzji wymagań, określających wykonanie celu (opisane w pkt 6);
6. Jasność wymagań:
· wymagania dydaktyczne – wymagane osiągnięcia uczniów:
- wyraźne (zrozumienie) lub niejasne (chwiejne, różnie interpretowane, intuicyjne), a to samo wymaganie może być dla jednego ucznia jasne, a dla innego nie (korygować możemy to pogadankami o wymaganiach);
· wymagania programowe – wymagane osiągnięcia w ramach programu (narzucone przez oświatę i autorskiego programu nauczyciela);
7. Wykonywanie zadań:
· jest uzależnione od źródła zadania i precyzji wymagań;
· uczeń niechętnie wykonujący zadania szkolne: A przejawia strategie obronne, zgodny z metaforą Rogersa (szkoła jako więzienie, gdzie nauczyciele-strażnicy są mniej lub bardziej ludzcy, a zadanie polega na odliczaniu czasu do wolności – końca szkoły) lub B uczeń dobrze wypadający na egzaminach, ale nie uczący się systematycznie (szkoła jako wędrówka, przygoda) – brak chęci do nauki, rola nauczyciela: zaciekawienie uczniów (ciekawość → motywacja wewnętrzna);
· uczeń chętnie wykonujący zadania szkolne: C niepewny wiedzy, niewierzący w swoje możliwości, chętnie uczący się, oddalony od towarzystwa (szkoła jako klasztor: najbardziej pasowałaby mu nauka w samotności) lub D uczeń czwórkowy, wypełniający solidnie wszystkie zadania, lubiany ( szkoła jako fabryka: znane wymagania, wydajna praca), rola nauczycie: uczyć życia we wspólnocie i podejmowania wyższych wyzwań (nauka szkolna → szkoła jako wspólnota, instytucja, nastawiona na wynik);
8. Radość uczenia się:
· wymagania szkolne mogą być wyraźne lub niejasne, własne oraz obce;
· przedstawiono to na przykładzie robotników, od robotnika skarżącego się i nierozumiejącego wymagań szefa, do robotnika chętnie wykonującego pracę;
· na płaszczyźnie edukacji mamy cztery typy stosunków do zadań:
- obce, niejasne: czego oni chcą ode mnie?! A
- obce, wyraźne: szkoła zmusza mnie do nauki! B
- własne, niejasne: duża część lekcji to czas stracony... C
- własne, jasne: nasza klasa robi postępy :) D
· aby uzyskać radość z uczenia się należy: koncentrować się na działaniu, pobudzać własną motywację;
9. Cele uczenia się a cele kształcenia:
· kształcenie: kierowanie uczeniem się;
· cele uczenia: pierwotne wobec celów kształcenia, bez uczenia nie ma kształcenia;
· uczenie się: świadoma wola, chęć, własne działanie;
· kształcenie: zorganizowane, np. w szkole;
· cele uczenia: właściwości jakie uczniowie chcą osiągnąć, luźno powiązane z programem;
· cele kształcenia: właściwości, jakie uczniowie osiągnął, realizują program kształcenia;
· heterogonia celów: rodzenie się jednych celów, na bazie pierwotnie nauczonych;
10. Praca młodzieży nad sobą:
· niewielki procent pracuje nad sobą efektywnie;
· praca nad sobą to sięganie dalej, a nie unikanie porażek;
· brak pracy nad sobą – trudność dla nauczyciela;
· problem pracy nad sobą: brak wzorów osobowych, przede wszystkim wśród przyjaciół.
11. Cele emocjonalne uczenia się:
- cele emocjonalne dotyczą uczuć
A) taksonomia celów kształcenia dziedziny motywacyjnej:
a) uczestnictwo w działaniu – czyli uważne wykonywanie określonych czynności w ramach wyznaczonej roli, na ogół poprawnie, ale bez wykazywania inicjatywy
b) podejmowanie działania – czyli samorzutne rozpoczynanie wybranych czynności i chętne angażowanie się w działalność pod wpływem bodźców zewnętrznych
c) nastawienie na działanie – czyli konsekwentne wykonywanie danego rodzaju czynności na skutek trwałej potrzeby wewnętrznej i dodatniej oceny uzyskiwanych wyników
d) system działań – czyli integracja danego rodzaju czynności z głównymi cechami osobowości ich wykonawcy, wyrażająca się niezawodnością i swoistością stylu działań
- wpływ na edukację ma koncepcja inteligencji emocjonalnej (Goleman), obejmującej rozumienie własnych i cudzych emocji oraz zdolność skutecznego kierowania nimi. Mieści się w niej zdolność motywowania się, a więc w istocie zdolność do trwałej pracy.
- wg Golemana takie cechy jak wytrwałość, zdolność motywacji, można nazywać charakterem człowieka
Charakter ma dwa czynniki:
a) Cz. instrumentalny: Stałość woli (postępowanie wg zasad), siła woli, przedsiębiorczość i praktyczność w działaniu
b) Cz. kierunkowy: Skierowanie na cele wartościowe, postępowanie w zgodzie z zasadami moralnymi
12. Cele praktyczne uczenia się:
- głębsze poznawanie rzeczywistości
Taksonomia celów kształcenia dziedziny poznawczej:
· Zapamiętywanie wiadomości – czyli gotowość przypomnienia sobie określonej informacji, bez zniekształceń, ale i bez własnej interpretacji
· Zrozumienie wiadomości – przedstawianie ich w nowej formie, podporządkowanie, streszczanie i wykorzystywanie do prostego wnioskowania
· Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych – czyli praktyczne posługiwanie się wiadomościami w zadaniach nieodbiegających od podanego wzoru
· Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych – czyli posługiwanie się wzorem badań naukowych: formułowanie problemu, analiza i synteza danych, sprawdzanie hipotez, krytyka rozwiązania.
· Powtarzanie wiadomości: odtwarzanie ich w niezmienionej formie
· Systematyzowanie wiadomości: układanie ich w logiczne całości przez powtarzanie wiadomości dokonuje się ich utrwalenie, a przez ich usystematyzowanie (kodowanie) wytwarza się wiedza
· Wiedza deklaratywna: dająca wyjaśnienie rzeczywistości
· Wiedza proceduralna: powiązana z celem działań, pozwala szybko uzyskać wynik
· Teoretyzowanie: nadawanie zagadnieniom postaci formalnej i tworzenie ogólnych modeli rzeczywistości
13. Dydaktyka tradycyjna:
· dydaktyka zorientowana na przyswajanie informacji przez uczniów;
· czynności charakterystyczne: odbieranie, porządkowanie, przyswajanie informacji;
stopnie formalne uczenia się i nauczania wg Herbarta:
a) jasność – przedstawienie, wyodrębnienie obiektu; (psych. poznawcza: przedstawienie)
b) kojarzenie – porównywanie, łączenie elementów; (psych. poznawcza: masa apercepcyjna)
c) system – kojarzenie nowej wiedzy z wiedzą wcześniej zdobytą; (psych. poznawcza: asocjacjonizm)
d) metoda – wykorzystywanie systemów, utrwalanie; (psych. poznawcza: ekspert)
14. Dydaktyka współczesna:
· odkrywanie, przeżywanie, własna aktywność uczniów;
· wg Okonia jest to poszerzenie dydaktyki tradycyjnej:
kształcenie wielostronne i jego cztery formy:
a) przyswajanie: tą drogą głównie opisy rzeczywistości;
b) odkrywanie: wyjaśnienia prawidłowości zjawisk;
c) przeżywanie: ocenianie wartości;
d) działanie: umiejętności praktyczne;
· za Dewey'em: aktywizm, działanie praktyczne:
- stopień myślenia – nauczanie problemowe:
* odczucie trudności → wyodrębnienie sytuacji problemowej;
* wykrycie trudności i jej określenie → formułowanie problemu;
* nasuwanie się możliwego rozwiązania → formułowanie hipotez;
* wybór rozwiązania i wyciągnięcie z niego wniosków → analiza hipotez;
* obserwacja i eksperymenty sprawdzające wniosek → sprawdzanie hipotez i sformułowanie odpowiedzi;
15. Cele praktyczne uczenia się:
· Dziedzina praktyczna: odmiana dziedziny poznawczej, opanowywana w większym stopniu przez ćwiczenie i kontrolę wpływu na otoczenie niż przez zastosowanie wiedzy teoretycznej
· Nazywana jest też psychometryczną, gdyż obejmuje głównie koordynację czynności ruchowych
Taksonomia celów kształcenia dziedziny praktycznej:
- Naśladowanie działania – czyli etapowe wykonywanie złożonych czynności i systematyczne porównywanie ich przebiegu z dostarczonym wzorem
- Odtwarzanie działania - czyli wykonywanie złożonych czynności samodzielnie i w całości, ale z ograniczoną płynnością i swobodą
- Sprawność działania w stałych warunkach – czyli dokładne i skuteczne wykonywanie złożonych czynności w sytuacjach, w których były ćwiczone
- Sprawność działania w zmiennych warunkach – czyli automatyzacja czynności składowych, pozwalająca na szybkie modyfikacje złożonej czynności, wykonywanej z oszczędnym nakładem energii.
klejarka