Zygmunt Bauman i krytyka nowoczesności
1. Zygmunt Bauman i jego rola we współczesnej Socjologii: emigrant 68 roku, później wieloletni profesor Uniwersytetu w Leeds, obecnie także profesor Uniwersytetu Warszawskiego, najbardziej znany współczesny, polski socjolog, autor wielu uznanych na świecie prac. Sławnym uczyniła go książka: Modernity and the Holocaust, w której twierdzi, że przyczyną zagłady Żydów była pośrednio nowoczesność w postaci zimnej, zracjonalizowanej i maksymalnie zbiurokratyzowanej machiny nazistowskiej.
2. Ponowoczesność: wyzwanie teoretyczne.
a. Ponowoczesność jako zerwanie z nowoczesnością („Prawodawcy i tłumacze”) Bauman twierdzi, że ponowoczesność jest radykalnym zerwaniem z nowoczesnością, co odróżnia go od wielu innych socjologów, którzy wolą mówić o późnej nowoczesności (m.in. Giddens, Lash, Beck). Podstawowe idee ponowoczesności sprowadzić można do następujących: (a) wszelka wiedza jest w ostatecznej instancji oparta na zasadniczo irracjonalnych, arbitralnie przyjętych założeniach, pozostających w deterministycznej lub tylko przypadkowej zależności od częściowo zamkniętych w sobie systemów tradycji i doświadczeń historycznych, (b) nowymi zadaniami filozofii i nauk społecznych powinno być zadanie interpretowania świata, poszukiwania znaczenia i czynienia „innych” rozumianymi i czynienia samych siebie zrozumiałymi, (c) odrzucenie tradycji kartezjańsko-locke’owsko-kantowskiej jako rezultatu niefortunnego zbiegu historycznych okoliczności, a tym samym odrzucenie poszukiwania uniwersalnych i niezachwianych prawd za z gruntu błędne.
3. Społeczeństwo ponowoczesne – cechy charakterystyczne: Zdaniem Baumana współczesne społeczeństwo wkracza w nieznaną wcześniej fazę historycznego rozwoju, której szczególnymi cechami są: konsumpcja; informacja; koczowniczy tryb życia; kultura masowa i rola mass-mediów; władza utajona, rozproszona, uwodząca; koniec wieku ideologii; brak jednolitego kanonu kultury – nieusuwalny pluralizm kultur, gustów; kryzys tożsamości i tradycyjnych autorytetów oraz grup odniesienia: klas, społeczności lokalnych, państw narodowych, Kościoła; utrata statusu całości, raczej cechy agregatu.
4. Ponowoczesny styl życia i jego kulturowe manifestacje. Przemiany strukturalne a tożsamość ponowoczesna (zakwestionowanie ciągłości i odrębności tożsamości osoby we współczesnej kulturze, epizodyczność i niekonsekwencja przeżyć jednostki we współczesnym świecie). Ponowoczesne wzory osobowe:
5. Socjologia ponowożytności („Socjologia i ponowożytność”). Współczesna sztuka jako paradygmat ponowoczesności. Ponowożytna kultura jako po-kultura. Ponowożytny światopogląd i zmierzch wielkich narracji. Ponowożytna socjologia: niezdolność do ujęcia przedmiotu refleksji socjologicznej. Konieczność odrębnego paradygmatu: zasada przyjemności realizowanej poprzez konsumpcję, władza jako uwodzenie – oto nowe cechy systemu społecznego, które wymagają stworzenia adekwatnego paradygmatu. Już nie ponowożytna socjologia a socjologia ponowożytności, czyli socjologia społeczeństwa ponowożytnego jako systemu o swych własnych prawach.
Literatura zalecana do wykładu:
J. Turner, „Struktura teorii socjologicznej”, Warszawa 2006, s. 712-713.
Z. Bauman, „Czy istnieje postmodernistyczna socjologia?” [w:] A. Jasińska-Kania, L. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (wybór i opracowanie) Współczesne teorie socjologiczne, s. 789-802, Warszawa 2006.
Literatura uzupełniająca do wykładu (oprócz lektur zadanych na ćwiczenia):
Z. Bauman, „Wolność”, Kraków 1988
Z. Bauman, „Prawodawcy i tłumacze”, Warszawa 1998
Inne źródła wykorzystane w przygotowaniu wykładu:
Z. Bauman, „Płynna nowoczesność”, Kraków 2006.
Z. Bauman, „Ponowoczesność jako źródło cierpień”, Warszawa 2000.
Z. Bauman, „Nowoczesność i zagłada”. Warszawa 1992.
goffu