Marek Kucia, Wstęp do socjologii
Wykład 8: Świadomość społeczna. Opinia publiczna.
Zagadnienia
¡ Świadomość społeczna a kultura
¡ Język – instrument idei
¡ Świadomość indywidualna a świadomość społeczna
¡ Odmiany świadomości społecznej
¡ Patologia świadomości społecznej
¡ Opinia publiczna – rozumienie potoczne
¡ Opinia publiczna – ujęcie socjologiczne
Świadomość społeczna a kultura
Kultura jako system aksjo-normatywny:
¡ reguły działania
¡ idee kształtujące myślenie
Idee – kultura idealna – świadomość społeczna
segment kultury zawierający podzielane w zbiorowości, zewnętrzne wobec jednostki i narzucające się jej idee [Sztompka, s. 289]
Świadomość indywidualna a świadomość społeczna
¡ przekonania prywatne
¡ przekonania podzielane
Pojęcie faktu społecznego
„wszelki sposób postępowania [też: bycia, myślenia i czucia], utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu; albo inaczej: taki, który jest w danym społeczeństwie powszechny, mający jednak własną egzystencję, niezależną od jednostkowych manifestacji.”
Émile Durkheim, Zasady metody socjologicznej ([1901], 1968, s. 41)
Język – instrument idei
¡ znaki
¡ symbole
l przedmioty materialne
l kolory
l gesty
l piktogramy
l słowa
Język – instrument idei (cd)
¡ funkcje języka
l rejestracja
l komunikacja
l tworzenie solidarności i tożsamości grupowej
l realizacja dążeń prospołecznych
Odmiany świadomości społecznej
¡ myślenie potoczne
¡ wyobrażenia na temat świata naturalnego i spraw ostatecznych – sfera sacrum i sfera profanum
l mit, magia, religia
¡ ideologie
¡ opinia publiczna
¡ wiedza naukowa
¡ sztuka, literatura, muzyka
Patologia świadomości społecznej
1. Stereotypy
uproszczone, jednostronne, skrajnie wyjaskrawione obrazy pewnej zbiorowości, traktujące wszystkich jej członków w sposób niezróżnicowany, niezależnie od cech indywidualnych
2. Przesądy
negatywny stereotyp, mocno zabarwiony emocjonalnie
3. Segregacja
prawnie lub zwyczajowo zagwarantowana izolacja jednostek należących do grup, których dotyczą przesądy i negatywne stereotypy
4. Dyskryminacja
ograniczanie szans dostępu do wykształcenia, zawodu, majątku, praw politycznych, prestiżu i innych cennych dóbr, z tej tylko racji, że ktoś jest członkiem grupy będącej przedmiotem przesądów czy negatywnych stereotypów i bez uwzględniania jego indywidualnych kwalifikacji czy zasług
5. Prześladowanie
6. Eksterminacja
[zob. Sztompka, Diagram 14, Skala odrzucenia społecznego, s. 302]
Opinia publiczna – rozumienie potoczne
¡ „wielu ludzi”, „większość” – funkcja perswazyjna
¡ vox populi w polityce
¡ „rozstrzygająca większość”
¡ ditta di borsa – opinia giełdy
¡ Jacques Necker (XVIII w.)
Opinia publiczna – ujęcie socjologiczne
(a) atrybutowe: o.p. - cecha publiczności
(b) rzeczowe: o.p. = publiczność
opinia publiczna danej społeczności:
¡ zbiór dominujących w niej opinii
¡ w kwestiach publicznych
¡ ważnych dla niej
¡ w danym czasie
[S. Nowotny, s. 18]
(A) agregatowe
społeczeństwo to suma jednostek, o.p. to suma opinii, general public (publiczność)
(B) kolektywistyczne
społeczeństwo to byt realny, kulturowo-instytucjonalny, o.p. to opinie jednostek plus procesy komunikowania i wzajemnego wpływu [Cooley]
2
goffu