MASS MEDIA - historia
W końcu XX wieku widać najwyraźniej, że uświadomienie sobie przemian sposobów i technologii komunikowania się ludzi - jednostek z jednostkami, jednostek z grupami społecznymi i grup społecznych z innymi grupami - pozwala zrozumieć niemal wszystkie drogi, jakimi postępował rozwój cywilizacyjny człowieka. To przecież zdolność komunikowania się przy pomocy symboli jest jedną z zasadniczych cech odróżniających nas od reszty świata zwierzęcego. Bez takiej zdolności: przekazywania, utrwalania i przenoszenia myśli, emocji, wartości nie powstałyby największe systemy religijne, filozoficzne, ideologiczne. Nie byłoby także sztuki, której związki z mediami - czyli technologicznymi i instytucjonalnymi środkami służącymi komunikacji w czasie i przestrzeni - w wieku XIX i XX okazały się wyjątkowo silne. I to niezależnie od poglądów, które sferę komunikacji medialnej chcą starannie oddzielić od komunikacji "wyższej", przede wszystkim artystycznej.
Rozwojowi technologii komunikowania sprzyjały niejednokrotnie wynalazki niesłychanie od potrzeb komunikacyjnych odległe. Wynalazek prasy do wina okazał się zasadniczy dla Johannesa Gutenberga; odkrycie zjawisk związanych z elektrycznością (indukcji elektrycznej, elektromagnetyzmu, wszelkiego rodzaju elektrycznych źródeł światła - od łuku elektrycznego i żarówki Edisona po laser - a także zjawiska półprzewodnictwa itd.) uruchomiło w końcu XIX wieku istną lawinę wynalazków w sferze mediów.
Technologie medialne potrafiły także sprzyjać lub wręcz wywoływać zjawiska społeczne, polityczne, religijne: wynalazek druku niewątpliwie przyśpieszył ujawnienie się i błyskawiczny rozwój Reformacji, zaś o roli radia czy filmu w okresie I i II wojny światowej wiedzą prawie wszyscy. Niesłychanie zaawansowane techniki komunikacji w końcu XX wieku zmieniły oblicze świata tak dalece, że dziś trudno nawet znaleźć granice między realnością, a realnością taką, jaką widzą media. Dlatego m.in. współcześni teoretycy komunikowania mówią, że znaleźliśmy się w epoce "symulacji" świata.
Prezentowana tu chronologia rozwoju mediów nie ocenia i nie wydaje wyroków. Pozwala jednak - dzięki zastosowaniu technik dostępnych jedynie w Internecie - pokazać m.in. współzależność tendencji ewolucyjnych w technikach medialnych: od pisma, poprzez media audialne i wizualne - po te, które wykorzystują "cyfrowe" widzenie rzeczywistości. Mariaż informatyki z mediami okazał się bowiem najlepszym z możliwych. Stworzył ludzkości takie pola możliwości, jakich wcześniej nie znała. Stworzył także i takie zagrożenia, z jakimi się wcześniej nie stykała.
Wykorzystanie technologii internetowych pozwoli mi stronę tę doskonalić i rozwijać, a także - co równie ważne - udoskonalać, poszerzając o nowe fakty i nowe jakości (w przyszłości: ilustracje, może fragmenty nagrań czy sekwencje wideo). Internet pozwala także - w odróżnieniu od edycji książkowej (niniejsza chronologia będzie, być może częścią szerszej publikacji o historii mediów przygotowywanej przeze mnie z prof. dr hab. Tomaszem Gobanem - Klasem) na natychmiastowe powiązanie niniejszej chronologii z rozmaitymi ważnymi inicjatywami, mającymi na celu kształcenie nie tylko dziennikarzy, ale także - i może przede wszystkim - nauczycieli. W przyszłości staną oni przed zadaniem rozwijania w Polsce edukacji medialnej - tego typu nauczania, jakiego w kraju należącym do systemu totalitarnego po prostu nie można było rozwijać.
1827 - 1899
1827
W Londynie Wheatstone prezentuje pierwszy mikrofon (pojemnościowy)
1857
We Francji Leon Scott de Martinville buduje aparat zwany fonoautografem, w którym elastyczna membrana za pośrednictwem rysika zapisuje w miękkim wałku drgania powietrza wywołane przez dźwięk - jest to poprzednik fonografu Edisona
1877
Amerykanin Thomas A. Edison (1847 - 1931) podejmuje pierwsze próby zapisu i odtwarzania dźwięku metodą sygnałów telegraficznych - konstruuje fonograf, pierwsze funkcjonujące urządzenie do zapisywania i odtwarzania dźwięku (podobną konstrukcję wykonał we Francji Charles Cross). Początkowo Edison myśli o stosowaniu fonografu do rejestrowania rozmów telefonicznych (prototyp automatycznej sekretarki), jednak upowszechnienie się takiego zastosowania rejestracji dźwięku nastapi dopiero blisko 100 lat poźniej
1887
Emile Berliner opatentował urządzenie do zapisu dźwięku na płaskich płytach
1888
Heinrich Hertz (1857-94) wykrywa i opisuje fale radiowe
1899
Wynalezienie głośnika
1900 - 1909
1900
Duńczyk Waldemar Poulssen (1862-1942) opracowuje metodę magnetycznej rejestracji dźwięku - pierwszy krok w stronę wynalezienia magnetofonu
1901
Amerykanin Reginald A. Fessenden (1866-1932) po raz pierwszy przekazuje głos ludzki na odległość drogą bezprzewodową
1904
Dwustronna płyta fonograficzna
1906
W USA nadaje się program radiowy składający się ze słowa i muzyki
1909
Po raz pierwszy z tonącego statku przekazano drogą radiową sygnał SOS ("Saved Our Souls"), dzięki czemu zdołano uratować 1700 rozbitkówPierwsza, transmitowana przez radio rozmowa "na żywo" - temat: wyzwolenie kobiet
1910 - 1919
1912
W USA wprowadzano przepisy prawne regulujące działanie stacji radiowychWynalazek odbiornika radiowego o sprzężeniu zwrotnym (heterodyny)
1915
Spółka telekomunikacyjna AT&T przesyła głos ludzki z USA do Francji, używając nadajnika z 3300. lampami elektronowymi
1916
Wprowadzenie odbiornika radiowego ze strojeniem częstotliwości za pomocą kondensatora zmiennego (tunera)
1917
Skonstruowanie pierwszego mikrofonu pojemnościowego, ułatwiającego nadawanie programów radiowych i nagrywanie dźwięków
1919
Pierwszy krótkofalowy nadajnik radiowy - w Danii zaczyna pracę pierwsza stacja amatorska POGG, zaś w USA licencję na nadawanie otrzymuje stacja KDKA w Pittsburgu
1920 - 1929
1920
W USA programy radiowe są nadawane wg tzw. ramówki
1922
Stacje radiowe zaczynają pracę w krajach europejskich (ZSRR, Francja, Anglia)Rozpoczęło działalność Polskie Towarzystwo Radiotechniczne (PTR)
1924
The Eveready Hour - pierwsza sponsorowana audycja radiowa
W USA zaraejstrowano już 2,5 mln odbiorników radiowych
1925
Pierwszy, całkowicie elektryczny gramofonPierwszy, eksperymentalny nadajnik fal ultrakrótkich (UKF) z modulowaną częstotliwością (FM)Rozpoczęło działalność programową Polskie Radio
1926
Inauguracja stałych programów PR na fali długiej 1111 m. Radiostacja, zainstalowana na Fortach Mokotowskich w Warszawie, ma moc 10kW i należy do najsilniejszych w Europie
1927
Pierwsza transmisja mszy św. w Polskim Radiu. Inne nowe programy: audycje dla dzieci, transmisje z zawodów sportowych (pierwsza - z zawodów jeździeckich w Poznaniu) i spektakli operowych (pierwsza - z opery w Poznaniu) oraz stałe pogadanki tematyczneRozpoczynają pracę rozgłośnie radiowe w Krakowie (na falach średnich 422 m) oraz KatowicachPierwszy stały program radiowy typu "talkie" (Jazz Singer) w USA
1928
Radio w Wilnie nadaje pierwsze polskie słuchowisko napisane dla potrzeb radia: Pogrzeb Kiejstuta autorstwa W. Hulewicza
1929
Odbiorniki radiowe są instalowane w samochodachW Niemczech wypróbowano urządzenia zapisujące dźwięk na taśmie elastycznej - pierwszy krok w stronę nowoczesnego magnetofonu
1930 - 1939
1930
Początek amerykańskiego "Złotego Wieku Radia"Lowell Thomas tworzy pierwszą radiową sieć informacyjną
1931
Rozpoczyna pracę nadajnik w Łazach (oznaczona jako Raszyn k. Warszawy). Moc stacji 120kW, co czyniło ją najsilniejszą w Europie. Wysokość masztów - 200mWytwórnia RCA Victor prezentuje płytę długogrającą o podwójnej gęstości zapisu (14 min. muzyki na jednej stronie) i prędkości 33 1/2 obrotów na minutę.
1935
W Niemczech firma AEG buduje urządzenie do nagrywania dźwięku na taśmę magnetyczną - magnetofon
1938
Słuchowisko Wojna światów, wyreżyserowane przez O. Wellesa wywołuje objawy paniki w kliku stanach USA
1939
Polskie Radio milknie po zbombardowaniu przez Niemców warszawskiej elektrowni. Ostatnim programem jest przemówienie prezydenta Warszawy - Stefana Starzyńskiego (23 września 1939). Wcześniej wysadzono maszt antenowy w Raszynie
1940 - 1949
1944
Pierwsza audycja powstańczej radiostacji "Błyskawica" (działała 8 VIII - 4 X 1944). Na terenach zajętych przez wojska sowieckie działa związana z PKWN radiostacja "Pszczółka" (od 11 VIII 1944). 22 XI PKWN wydaje dekret o utworzeniu przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Radio"
1945
Otwarcie odbudowanej radiostacji w Raszynie (nadawanie na falach średnich z nadajnika o mocy 50 kW, który miał być zainstalowany przed wojną w Baranowiczach - nadajnik ten ZSRR zwrócił Polsce, co przedstawiano wówczas jako "dar").
1948
Płyty długogrające nagrywa się na krążkach winylowych
1949
RCA opracowuje system nagrań dźwiękowych na płytach o prędkości 45 obrotów na minutęOtwarcie Centralnej Rozgłośni PR w Raszynie. Maszt ma 335 m
1950 - 1959
1952
Firma Sony wprowadza do sprzedaży tranzystorowy odbiornik przenośny
1955
Stereofoniczne nagrania muzyczne na taśmie magnetofonowej; wprowadzenie systemu komercyjnego takich nagrań nastapiło trzy lata poźniej
1960 - 1969
1961
W USA Sąd Najwyższy określa normy transmisji ultrakrótkofalowej. Gwałtowny rozwój stacji nadających w systemie FM (z modulacją częstotliwościową). Wyraźna specjalizacji zastosowań poszczególnych długości fal radiowych
1962
Rusza III program PR
1963
Firma Philips zaczyna produkcję taśm magnetofonowych w kasecie do magnetofonów przenośnych. Jej parametry stają się standardem ogólnoświatowym.Eksperymentalne transmisje programu stereofonicznego w PRAmerykańska sonda kosmiczna Mariner utrzymuje kontakt radiowy z Ziemią z odległości 58 mln kilometrów
1967
Ray Dolby (Anglia) buduje system tłumienia szumów w nagraniach magnetofonowych. Pierwsze zastosowanie - przenośne magnetofony samochodowe. Systemy DOLBY ( w rozmaitych odmianach) są stosowane do dziś w aparaturze audio zarówno profesjonalnej (np. w salach kinowych), jak i domowej
1970 - 1979
1972
Japońska firma Denon wykorzystuje technikę cyfrową w nagraniach muzycznych
1973
Programy PR są nadawane przez całą dobę
1974
W Konstantynowie k. Gąbina uruchomiono nadajnik I Programu PR o mocy 2000kW. Maszt stacji ma długość połowy fali (646m) i jest najwyższym tego typu obiektem na świecie, wpisanym do Księgi Rekordów Guinessa. W 1991 roku maszt runął w wyniku błędów ekip przeprowadzających jego remont.
1979
W Holandii firma Philips prezentuje płytę z zapisem dźwięku dokonanym metodą cyfrową. Odczytu dokonuje mikrogłowica laserowa (CD, compact disc)
1980 - 1989
1980
Firma Sony wprowadza na rynek przenośny odtwarzacz kaset audio wyposażony w słuchawki (walkman)
1982
Philips upowszechnia CD i odtwarzacze laserowe
1990 - 2000
1990
Udane próby zastosowania techniki cyfrowej w radiu: nagrania, obróbka materiału i sama emisja nie wymagają już skomplikowanych zabiegów ręcznych; najbardziej znanym standardem radia cyfrowego za kilka lat stanie się DAB (Digital Audio Broadcasting)Rozpoczyna emisję Radio RMF (Kraków) - pierwsze polskie radio niepubliczne; początkowo transmitowane są audycje FUN-RADIO z Paryża, poźniej rozpoczęto emisję własnych serwisów informacyjnych i relacji reporterskich; radio jest słyszalne w całej Polsce (w 2. poł. lat 90. zaczęto budowę struktury sieciowej) oraz za pośrednictwem satelity Hot Bird również w innych krajacxh europejskich i USA. Kilka miesięcy poźniej zaczyna nadawanie Radio ZET (Warszawa)
1993
W Polsce weszła w życie ustawa o radiofonii i telewizji (uchwalona XI 1992 roku). W Polsce działało do tego momentu ok. 60 stacji pirackich (w rozumieniu prawnym). Koncesje na nadawanie programów ogólnopolskich (na tzw. niskim UKF) otrzymały stacje komercyjne: RMF, Radio ZET oraz katolickie Radio MARYJA.Programy PR są transmitowane przez satelitę Eutelsat II F3
1997
Pojawienie się pierwszych polskich programów radia formatowego (Radio JAZZ, Radio CLASSIC, INFO-Radio i TOK FM)
druga połowa lat 90
Transmisja programów radiowych za pomocą sieci InternetWprowadzenie CD o kilkakrotnie powiększonej pojemnościKonkurencją dla nagrań fonograficznych stają się pliki w formacie MP3 rozprowadzane w Internecie, co stwarza poważne problemy natury prawnej. W 2000 roku Sąd Najwyższy USA zakazuje rozpowszechniania plików MP3 ze względu na możliwość naruszeń praw autorskich
2000
Wszystkie programy na UKF nadawane w Polsce muszą wykorzystywać wyłącznie tzw. pasmo wysokie
1877 - 1899
Julian Ochorowicz - filozof i psycholog - formuje zasady działania telewizji monochromatycznej w oparciu o działanie fotokomórki (wynalezionej w 1873 roku)
1884
Niemiec, Paul Nipkow (1860-1940) buduje urządzenie do mechanicznego wybierania (analizy) obrazu telewizyjnego; wynalazek nie budzi większego zainteresowania i pozostaje jedynie zabawką
1896
Rosjanin Aleksandr S. Popow (1859-1906) konstruuje antenę nadawczo-odbiorczą
1897
Niemiecki fizyk Ferdinand Braun (1850-1918) prezentuje tzw. lampę Brauna, która umożliwi skonstruowanie kineskopu telewizyjnego
1907
Rosjanin, Boris Rosing, opracowuje teorię telewizji. Niemczech zbudowano eksperymentalny odbiornik telewizyjny z lampą Brauna
1911
Władimir K. Zworykin (1889-1982) buduje w Petersburgu urządzenie elektryczne do transmisji obrazów (bez tarczy Nipkowa)
1923
Władimir K. Zworykin konstruuje w USA ikonoskop, czyli telewizy...
gamblerpl