Gospodarka jako system

v    Sektory instytucjonalne i ich wzajemne powiązania

Dobra publiczne, wynagrodzenia, transfery

v   

Podatki, praca

v   

v   

Dobra publiczne, zapłata za towary i usługi

v   

Przedsiębiorstwa

v   

     Instytucje        rządowe

i samorządowe

v   

Podatki, towary i usługi

v   

Gospodarstwa domowe

v   

Zasoby, zapłata za towary i usługi

v   

Wynagrodzenie za zasoby, towary i usługi

v   

v   

Rola państwa w gospodarce

Państwo jest zawsze obecne w gospodarce, a pytanie odnosi się do zakresu tej obecności.

v    Nurt interwencjonistyczny:

Ø     ingerencja państwa w prywatną działalność gospodarczą,

Ø     utrzymywanie sektora własności państwowej,

Ø     regulowanie wymiany handlowej z zagranicą,

Ø     swobodna polityka fiskalna,

Ø     swobodna polityka monetarna (ograniczenie samodzielności  banku centralnego).

v    Nurt liberalny:

Ø     ograniczona ingerencja państwa (i udziału budżetu w Produkcie Krajowym Brutto)

Ø     państwo nie powinno utrzymywać swoich przedsiębiorstw, bo to ogranicza obszar dla działania sektora prywatnego

Ø     rygorystyczna polityka fiskalna i monetarna

Funkcje państwa w gospodarce

v    Funkcje, co do których panuje przekonanie, że przynoszą korzyści ekonomiczne i społeczne:

Ø     Ochrona i porządku publicznego, tworzenie infrastruktury instytucjonalnej dla działalności gospodarczej. Chodzi tu przede wszystkim o zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, zwalczanie przestępczości, ochronę praw własności i zobowiązań,

Ø     Ochrona społeczeństwa przed nadmierną przedsiębiorczością – szkodliwą działalnością gospodarczą,

Ø     Organizacja systemu pieniężnego, tzn. ustalanie reguł  działania banku centralnego, banków komercyjnych i innych instytucji finansowych,

Ø     Gospodarowanie dobrami publicznymi. Wątpliwości dotyczą dóbr publicznych odpłatnych (tylko odpowiedzialność za świadczenie tych dóbr czy bezpośrednie ich świadczenie)

v    Funkcje, co do których istnieją spory:

Ø     Polityka stabilizacyjna, głównie pieniężna i fiskalna,

Ø     Popieranie wybranych grup uczestników życia gospodarczego,

Ø     Utrzymywanie sektora przedsiębiorstw państwowych.

Angażowanie się państwa wynika z niedoskonałości mechanizmu rynkowego, które mają następujące źródła:

-         koszty zewnętrzne

-         korzyści zewnętrzne

-         dobra publiczne

-         siła monopolu

-         niedostateczna informacja

Porównanie głównych systemów gospodarczych

System gospodarczy można określić jako wewnętrznie zwarty zbiór instytucji, powszechnie obowiązujących norm prawnych  oraz ogólnie akceptowanych zasad, regulujących  postępowanie uczestników życia gospodarczego.

Podstawę  rozwiązań systemowych tworzy ustrój gospodarczy,  którego  podstawę stanowi dominująca forma  własności środków produkcji.

Z uwagi na kryterium własności wyróżnia się:

-         ustroje indywidualistyczne -  kapitalistyczne

-         ustroje kolektywistyczne -   komunistyczne

W ramach wymienionych  grup ustrojowych występują różnice ze względu na  instytucje i mechanizmy

I n s t y t u c j e :

• Państwo

v    rodzaj władzy  (np. demokracja parlamentarna , czy dyktatura)

v    polityka gospodarcza (chodzi o stosunek państwa do innych uczestników życia gospodarczego

·        Dysponenci zasobami

·        właściciele prywatni

·        własność państwowa

·        własność komunalna

·        własność kolektywna

v    sposób dysponowania

·        za pomocą instytucji systemu pieniężnego (pieniądz, kredyt, giełda i inne)

·        reglamentacja

• Uczestnicy życia gospodarczego

• Pozycja osoby ludzkiej w systemie gospodarczym

M e c h a n i z m y:

• Zasady regulacji

v    rynkowa

v    centralne sterowanie

v    metody pośrednie

• Narzędzia regulacji

v    nakazy i zakazy

v    informacje – wielkości regulacyjne (ceny, stopy procentowe, stawki płac, podatki)

• Typ nagradzania

v    nagradzanie zewnętrzne (występuje w strukturach       hierarchicznych). Podmiot oceniany jest przez zwierzchników.

v    nagradzane wewnętrzne – podmiot sam ocenia swoje postępowanie i zgodnie z tym podejmuje decyzje (zyski, dochody)

S y s t e m y  g o s p o d a r c z e

• System wolnokonkurencyjny, liberalny
• System oligopoliczny, liberalny
• System oligopoliczny z interwencją państwową
• System państwa opiekuńczego
• System totalitarny, rynkowy
• System komunistyczny, stalinowski
• System komunistyczny rozluźniony

...