Nagrywamy perkusję.pdf

EiS 2002-09

TECHNOLOGIA

Kącik żółtodzioba

Wielośladowy zapis perkusji

Adam Jasnoch, Tomasz Wróblewski

O technologii zapisu bębnów akustycznych w EiS pisaliśmy nie raz. Pewno jeszcze nie raz też

napiszemy, ponieważ nie od dziś wiadomo, że dobrze nagrane bębny to podstawa każdego

nagrania osadzonego na rytmie.

Realizatorzy dźwięku spędzają wiele czasu nad prawidłowym nagraniem poszczególnych

instrumentów zestawu perkusyjnego. Często praca związana z zapisem bębnów trwa znacznie

dłużej niż praca nad innymi elementami miksu, nie wyłączając wokali.

Jak zatem dokonać nagrania zestawu perkusyjnego w domowym komputerowym studiu, przy

ograniczonym budżecie, niewielkiej powierzchni i skromnym zazwyczaj zestawie mikrofonów?

Czy jest możliwe uzyskanie satysfakcjonującego brzmienia bez ostatecznego uciekania się do

"podstawiania" sampli w miejsce nagranych instrumentów? Przy odrobinie dobrych chęci i z naszą

pomocą może się to udać. Nie zapominajmy jednak, że w nagraniu, oprócz sprzętu, największą rolę

odgrywa sam instrument i człowiek, który na nim gra. Nawet najlepszy na świecie zestaw

aparatury nie poprawi brzmienia kiepskich bębnów i nie sprostuje wykoślawionego rytmu.

Główne założenie wielośladowej techniki rejestracji bębnów jest takie, że każdy instrument (stopa,

werbel, hi-hat, tomy, czynele) nagrywamy na oddzielny ślad. Zakładamy, że dysponujemy kartą

dźwiękową pozwalającą na jednoczesny zapis kilku śladów. Proste i tanie karty dźwiękowe

umożliwiają co najwyżej zapis stereo (dwuśladowy), który nas w żaden sposób nie satysfakcjonuje.

Aby pokusić się o rejestrację bębnów musimy mieć przynajmniej cztery ślady, sześć to optimum, a

do pełni szczęścia potrzebujemy ośmiu.

Na rynku znajdziemy kilka interfejsów audio, które nam na to pozwolą. Jedną z ciekawszych

propozycji jest Aardvark Aark 24 (8 wejść i wyjść symetrycznych), ale trzeba się liczyć z

wydatkiem rzędu 5.000 zł. Ta sama firma oferuje również system Direct Pro Q10, wyposażony w

osiem wysokiej klasy wejść mikrofonowych i szereg innych gniazd w wielu formatach, choć tu

cena wynosząca 5.500 zł może okazać się przeszkodą nie do przebycia. Interesującą, choć znów

nie najtańszą (1.400 Euro), jest propozycja firmy Digidesign - Digi 001. Mamy tu dwa wejścia

mikrofonowe i sześć wejść liniowych. System Digi 001 bazuje na powszechnie uznanym za

standard środowisku Pro Tools, zatem sesje nagrane w domu możesz zabrać do dużego studia i

dalej nad nimi pracować. Nieco tańszy jest wielośladowy system Echo Layla24 - karta PCI z

pokładowym DSP (efekty bez obciążania procesora komputera) i zewnętrznym interfejsem

wyposażonym w osiem liniowych wejść symetrycznych. Za mniej więcej tyle samo, czyli w

granicach 4.000 zł, można kupić 8-wejściowy system RME Hammerfall DSP System (znany też

jako Steinberg Nuendo AudioLink - ta sama zawartość i cena, inne opakowanie). Nieco tańsze

propozycja to 8-wejściowy interfejs M-Audio 10/10 (830 USD).

Wśród systemów budżetowych wyróżnia się Audiotrak Inca 88, karta PCI z zewnętrznym

interfejsem, 20-bitowym przetwarzaniem i ośmioma wejściami 1/4" (w tym dwa mikrofonowo-

liniowe z 12-woltowym napięciem fantom do zasilania mikrofonów pojemnościowych). Warto też

przyjrzeć się ofercie firmy TerraTec, czyli systemowi MT88; 24-bitowa karta PCI oraz 8-

wejściowy interfejs kosztują niecałe 2.500 zł.

Wspomniane wyżej wielośladowe interfejsy audio (z nielicznymi wyjątkami) mają wejścia o

poziomie liniowym, do których nie możemy bezpośrednio podłączyć mikrofonów. Dlatego też

warto mieć mikser z kanałami mikrofonowymi wyposażonymi w wyjścia Direct. Wyjścia te

wyprowadzone są po przedwzmacniaczu, ale przed tłumikiem i korekcją, oferując na ogół sygnał o

poziomie liniowym. Można też skorzystać z gniazd Insert (wyjście i wejście z kanału, w które

"wpinamy" zewnętrzny procesor: kompresor, korektor, deeser itp.), ale w tym celu posłużyć się

trzeba pewną sztuczką. Złącza Insert to najczęściej gniazda 1/4" typu TRS (tip, ring, sleeve;

mówiąc inaczej - wtyk stereo), w których wyjście z kanału to złącze ring (środkowe), a wejście to

złącze tip ("czubek" wtyczki). Włożenie wtyczki do końca gniazda wiąże się z przerwaniem toru

sygnałowego i wtrąceniem weń podłączanego urządzenia. Nam nie zależy na przerwaniu toru

(mikser warto wykorzystać do odsłuchu sygnałów), więc wtyczki nie wkładamy do końca, a

jedynie do pierwszego zaskoku. Czubek wtyczki (koniecznie mono!) będzie wówczas kontaktował

z wyjściem z kanału, a o to nam chodzi.

Czas na gorszą wiadomość. Miksery wyposażone w osiem wyjść Direct i/lub osiem Insertów nie

należą do najtańszych, dlatego chcąc trzymać się zasady jak najmniejszych wydatków można

wykorzystać inne możliwości. Jeśli mikser ma dwa tory aux, to razem z wyjściami głównymi

lewo/prawo mamy już cztery niezależne wyjścia. Gdy fabrykant wyposażył swój produkt jeszcze w

tzw. grupę mającą własne wyjścia, to w sumie dysponujemy sześcioma wyjściami, z których

sygnały możemy podać na interfejs audio. Chcąc dokonywać nagrań 8-śladowych potrzebujemy

wtedy miksera z dwoma wyjściami Direct, a zatem jego cena stanie się akceptowalna.

Skonfigurowanie miksera, w którym sygnał pobieramy z różnej maści wyjść zajmie nam chwilę

czasu, ale jeśli bębny nagrywamy nieczęsto, to nie ma kłopotu. Gorzej, gdy rejestracja zestawu

perkusyjnego to nasz chleb powszedni. Wówczas komfort pracy jest najważniejszy i musimy

szukać konsolety wyposażonej w co najmniej osiem wyjść Direct. Ideałem jest mikser cyfrowy z

wyjściem w formacie ADAT Optical (złącze takie samo jak optyczne złącze S/PDIF znajdujące się

praktycznie we wszystkich minidyskach). Na wyjściu tym pojawia się ośmiokanałowy sygnał

cyfrowy - w sam raz do naszych potrzeb.

Oferta budżetowych mikserów, które sprawdzą się w roli konsolety do zapisu bębnów, a które

mają możliwość podłączenia ośmiu mikrofonów i wyprowadzenia ośmiu wyjść jest bardzo bogata.

Alesis Studio 12R (ok. 2.100 zł) jest tutaj jedną z ciekawszych propozycji. Ma 8 wejść

mikrofonowych, 8 wyjść Direct i 8 Insertów. 2-pasmowa korekcja w kanałach to za mało podczas

pracy live i miksu zapisanych śladów, ale my zakładamy, że zgrania dokonamy w elastycznym na

ogół środowisku komputerowym, więc nie jest to dla nas żadną przeszkodą. Nieco droższy (ok.

2.600 zł) jest LEM Swing 16 mający 8 wejść mono i Insert w każdym kanale. W jego przypadku

kusząca jest 4-pasmowa korekcja i wygodna funkcja Solo (odsłuch wybranych kanałów z

wyciszeniem pozostałych). Luksusowa propozycja dla zamożniejszych to świetny Spirit M8 -

komfortowe osiem wejść mikrofonowych z pełną obsadą złączy i manipulatorów, ale za cenę

sięgającą 3.500 zł. Tańszy o niecałe 1.000 zł Spirit M4 ma wprawdzie cztery wejścia mikrofonowe,

ale cztery wysyłki aux pozwolą na swobodną dystrybucję sygnału. Nie należy też zapominać o

tańszej serii Spirita, czyli modelach Folio. F1 16/2 za nieco ponad 2.000 zł powinien całkowicie

zaspokoić nasze oczekiwania pod każdym względem. W ofercie Behringera najciekawszą dla nas

propozycją wydaje się MX2004A z ośmioma wejściami mikrofonowymi, korekcją parametryczną

w kanałach i przebogatymi możliwościami konfiguracji. W takiej sytuacji kwota między 1.400 a

2.000 zł (zależy od miejsca i czasu zakupu...) nie wydaje się wygórowana. Absolutna klasyka to

Mackie 1604 VLZ Pro, stosowany z powodzeniem w wielu studiach projektowych na całym

świecie. Jego 16 wejść monofonicznych zaspokoi oczekiwania każdego użytkownika, choć cena

sięgająca 7.000 zł może ostudzić zapał potencjalnych nabywców. Tańszy o ok. trzy i pół tysiąca

model 1402 VLZ Pro z sześcioma wejściami monofonicznymi powinien w zupełności wystarczyć.

Podczas poszukiwania odpowiedniego miksera nie należy przeoczyć jednego z produktów firmy

Phonic. Za nieco ponad 2.500 zł możemy stać się właścicielami modelu MX 1805X, mającego

sześć wejść mikrofonowych z korekcją parametryczną, dwie grupy, a nawet wbudowany procesor

efektów.

To tylko kilka propozycji. Na rynku co rusz pojawiają się nowe modele mikserów i w cenie do

2.500 zł na pewno każdy znajdzie coś dla siebie. Pamiętajcie by nie kupować miksera "na miarę",

ale zawsze trochę "na wyrost". Lepiej mieć zapas w wejściach i wyjściach niż narzekać na ich brak.

Mamy już gotowy mikser, którego wyjścia Direct lub Insert połączyliśmy z wejściami interfejsu

komputera. Teraz potrzebne nam są już tylko

mikrofony, którymi zbierzemy dźwięki emitowane przez poszczególne instrumenty zestawu

perkusyjnego. Tutaj wyliczanka będzie krótka: cztery sztuki Sennheiser 421 (kotły i stopa), jeden

Shure SM57 (werbel) i dwa Shure 81 (blachy). To nasze preferencje, i nie każdy musi się z nimi

zgodzić. Zaręczamy jednak, że taki zestaw w zupełności Ci wystarczy.

Przed omikrofonowaniem dużego bębna (stopy) sugerujemy, byś włożył do jego wnętrza poduszkę

tłumiącą tak, by jednym brzegiem dotykała membrany. Jej zadaniem ma być wytłumienie nie

zawsze dobrze brzmiących rezonansów, ale tylko tyle, by zachować naturalne wybrzmiewanie.

Umieść mikrofon (Sennheiser 421) we wnętrzu bębna, w połowie odległości między membraną a

wylotem, kierując go w stronę miejsca uderzenia końcówki berła. Warto umieścić go tak, by był

jak najdalej odsunięty od werbla. Tutaj musisz trochę poeksperymentować. Głównym celem tych

eksperymentów będzie uzyskanie jak najciekawszego brzmienia z jak najmniejszymi przesłuchami

od werbla.

SM57 w przypadku werbla to zwykle najbezpieczniejszy i najbardziej efektywny wybór. Polecamy

ustawienie go od frontu perkusji pod kątem 60 stopni z kapsułą oddaloną nie więcej jak 5cm od

górnej membrany werbla. Aby uściślić i lepiej zapamiętać kwestię ustawienia - kieruj mikrofon

prosto w krocze perkusisty. To wcale nie jest żart. Praktyka mówi, że to niezłe ustawienie, jeśli

chodzi o zmniejszenie przesłuchu z hi-hatu.

Do zebrania tomów użyj mikrofonów ustawionych tak, by ich oś tworzyła z płaszczyzną

membrany kąt rzędu 135 stopni. Oczywiście nie musisz używać kątomierza. Wystarczy wiedzieć,

że kąt ten powinien być większy niż kąt prosty. Czoło kapsuły należy oddalić od membrany o 2cm,

a sam mikrofon nakierować na wyimaginowany punkt oddalony o 5cm od górnego rantu bębna.

Mikrofony do blach (powinny mieć pojemnościowe kapsuły) należy umieścić kilkadziesiąt

centymetrów nad środkami talerzy i odchylić na zewnątrz o kąt rzędu 45 stopni, by zredukować

przenikanie dźwięków z tomów. W mikrofonach warto też włączyć filtry górnoprzepustowe (jeśli

są).

Mamy już nagrane wszystkie ślady perkusji. Brzmią surowo, to fakt, zatem spróbujmy je trochę

ożywić i nadać im odrobinę ogłady. Zgrajmy je do postaci czterościeżkowej z zastosowaniem

korekcji. Miksowanie bębnów w postaci wielośladowej z resztą instrumentów w aranżacji ma

pewien sens, ale praktyka pokazuje, że z wielu względów najlepiej sprowadzić je do czterech

ścieżek: stopy, werbla, tomów i blach na kanale lewym oraz tomów i blach na kanale prawym.

Na ścieżce zawierającej partię dużego bębna warto podbić nieco 100Hz (3dB, nie więcej). Dzięki

temu uzyskamy odrobinę niskiego, mięsistego brzmienia. Dla "ucywilizowania" barwy wycinamy

o 2-3 decybele środek z przedziału 200-600Hz (właściwą częstotliwość należy dobrać

eksperymentalnie, biorąc pod uwagę także pozostałe elementy miksu). Bardzo duże znaczenie dla

brzmienia tego elementu ma wyeksponowanie ataku poprzez podbicie częstotliwości rzędu 2-

3kHz.

Werbel zazwyczaj wymaga niewielkiego podbicia przy 150Hz i czasem dość głębokiego tłumienia

w zakresie 400Hz. Jego brzmienie rozjaśniamy podbijając o 3dB częstotliwości z przedziału 6-

10kHz.

Tomy ustawiamy podobnie jak werbel. Górny tom przypisujemy do ścieżki - dajmy na to - 3,

środkowy tom jednocześnie do ścieżek 3 i 4, a floor-tom do ścieżki 4. Ścieżki panoramujemy

odpowiednio: skrajnie w lewo i skrajnie w prawo, choć kwestia metody panoramowania - od strony

słuchacza czy od strony perkusisty - w dalszym ciągu pozostaje nierozstrzygnięta. Ścieżkę talerza

znajdującego się nad górnym tomem przypisujemy do tego samego toru, dzięki czemu unikniemy

problemów z fazą. Podobnie postępujemy z drugim talerzem. Przed zgraniem na ścieżkach blach

warto lekko podbić 8-10kHz.

Podczas całego procesu nagrywania i zgrywania bębnów kontrolujemy ich brzmienie w trybie

monofonicznym. Jeśli okazuje się, że po zmonofonizowaniu cichnie których z instrumentów, na

pewno przyczyną kłopotów jest niewłaściwa faza (dwa mikrofony zbierają ten sam sygnał z

pewnym przesunięciem czasowym). Jedną z głównych przyczyn drastycznego spadku głośności

jakiegoś instrumentu podczas kontrolnej monofonizacji bardzo często jest... odwrotnie polutowany

przewód, albo wręcz błąd w montażu mikrofonów (zdarza się, i to częściej niż myślicie...).

W powyższym tekście zabrakło jednego, bardzo istotnego elementu mającego wpływ na finalne

brzmienie zestawu perkusyjnego - akustyki pomieszczenia, w którym dokonujemy rejestracji.

Okazuje się, że ilu realizatorów, tyle szkół. Każdy preferuje co innego. My natomiast damy Wam

najprostszą na świecie radę. Jeśli staniecie w pomieszczeniu, w którym dokonujecie rejestracji, i

podoba Wam się brzmienie bębnów, to wszystko powinno się udać. Jeśli jednak brzmienie jest

fatalne, to lepiej nie podejmujcie wyzwania. Szanse, że wszystko przebiegnie bez problemów są

raczej niewielkie. Inna sprawa, że nigdy nie należy tracić nadziei. Może się okazać, że pracując w

takich właśnie warunkach wykreujecie nowe, niepowtarzalne brzmienie. Kto wie, historia zapisu

dźwięku zna dużo takich przypadków.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: