SPIS TREŚCI
Rozdział! Ogólne wiadomości o ewidencji gruntów
1.1. Pojęcie ewidencji gruntów ............... 7
1.2. Rola i zadania ewidencji (katastru) gruntów ........ 7
Rozdział 2 Rys historyczny katastru gruntowego
2.1. Pierwsze wiadomości o spisach i opisach gruntów . . . ' . . . . -11
2.2. Wiadomości o starożytnym katastrze gruntowym rzymskim . - . . . 15
2.3. Podatek gruntowy w Polsce przed rozbiorami ........ 17
2.4. Podatek gruntowy na ziemiach polskich po rozbiorach . . . . . . 21
2.4.1. Kataster podatku, gruntowego w zaborze austriackim .... 21
2.4.2. Kataster podatku gruntowego w zaborze pruskim ..... 31
2.4.3. Podatek gruntowy na terenach zaboru rosyjskiego . . . . . . ^4
2.5. Służba geodezyjna na ziemiach Polski po rozbiorach ...... 53
R oz d ział 3
Kataster podatku gruntowego na ziemiach polskich przed pierwszą wojną światową
3.1. Zasady geodezyjne i kartograficzne sporządzania operatu austriackiego
stałego katastru podatku gruntowego ........... 56
3.1.1. Podstawy matematyczno-geodezyjne ka?tastru gruntowego ... 56
3.1.1.1. System miar i układy współrzędnych ...... 56
3.1.1.2. Triangulacja trygonometryczna ......... 57
3.1.1.3. Triangulacja graficzna i podział sekcyjny ..... 60
3.1.1.4. Układy katastralne w Polsce ......... 63
i 3.1.2. Pomiar szczegółów terenowych ........... 70
3.1.2.1. Prace wstępne i sporządzanie tymczasowego protokołu granicznego ............... 70
3.1.2.2. Sporządzenie oryginalnej mapy katastralnej ..... 73
3.1.3. Obliczenie powierzchni i sporządzenie oryginalnego protokołu parcelowego ................. 76
3.1.4. Sporządzenie materiałów kartograficznych do prowadzenia katastru
podatku gruntowego .............. 78
3.1.5. Założenie operatu stałego katastru podatku gruntowego .... 79 3.1.5.1. Reambulacja stałego katastru podatku gruntowego ... 79
3
3.1.5.2, Operat stałego katastru podatku gruntowego i jego prowadzenie ................ 80
3-1.5.3. Wprowadzenie zmian {aktualizacja) do operatu stałego katastru podatku gruntowego .......... 83
3.1.6. Zgodność księgi gruntowej z operatem stałego katastru podatku /''~'"\ gruntowego ................. 91
( 3.2. ^Zasady geodezyjne i kartograficzne sporządzania operatu pruskiego kata-<__^śtm podatku gruntowego ............ -•: r"' 92
3.2.1. Sporządzenie pruskiego operatu katastru podatku gruntowego i budynkowego w latach 1861—1864 .......... 93
3.2.1.1. Materiały normatywne i założenia organizacyjne . . . 93
3.2.1.2. Operat kartograficzny ........... 94
3.2.1.3. Operat opisowy ............. 99
3.2.1.4. Prowadzenie katastru podatku gruntowego ..... 101
3.2.1.5. Pomiary uzupełniające . . . . . . . . . . . 104
3.2.2. Odnowienie operatu katastru podatku gruntowego . . . . . 113
3.2.3. Prowadzenie katastru gruntowego w Rzeszy Niemieckiej w okresie
międzywojennym ............... 127
Rozdział4
Prowadzenie katastru podatku gruntowego w Polsce w okresie międzywojennym (1918—1939)
4.1. Kataster austriacki na terenach województw południowych .... 135
^ 4.1.1. Analiza kartometryczna oryginalnych i ewidencyjnych map katastralnych ................. 138
4.^2. Deformacja (skurcz) mapy katastralnej i sposoby jej wyznaczania 140 4.1.3. Aktualizacja operatu katastru gruntowego . . . . . . . . J.43
4. T. 4. Podstawy rozgraniczenia nieruchomości ........ 149
4.2. Kataster pruski na terenach województw zachodnich ...... 149
"* 4.2.1. Prowadzenie katastru w województwach zachodnich w okresie międzywojennym ................ 149
4.2.2. Wykorzystanie materiałów katastralnych w pracach geodezyjno-
-urządzeniowych ........ ^ ...... 154
4.2.3. Wartość techniczna map katastralnych . . * . . . . . . . 158
4.2.4. Deformacja map i zmiana skali .......... 162
4.2.5. Aktualizacja operatu' katastru gruntowego . . . . . . . 163
4.3. Tereny województw centralnych i wschodnich ........ 164
4.4. Próby ujednolicenia katastru gruntowego .......... 166
4.4.1. Zasady organizacyjne ............. 166
4.4.2. Klasyfikacja gruntów dla podatku gruntowego ...... 169
4.4.3. Projekt założenia rejestru gruntów . . . . . . . . . . . 173
Rozdział5 Organizacja katastru gruntowego po n wojnie światowej
5.1. Dekret o katastrze gruntowym i budynkowym z roku 1947 .... 174
5.2. Wykorzystanie materiałów katastralnych do reformy rolnej i osadnictwa
na Ziemiach Zachodnich i Północnych .......... 176
5.3. Uproszczona ewidencja gruntów w związku z przeprowadzeniem klasyfikacji społecznej ................. 178
Rozdział 6 Ewidencja gruntów
6.1. Wiadomości ogólne ................ 181
6.1.1. Podstawy prawne i zasady ewidencji gruntów i budynków . . 181
6.1.2. Organizacja ewidencji gruntów ........... 183
4
6.1.3. Pomiary sytuacyjne państwowych gospodarstw rolnych (PGR) i państwowych gospodarstw leśnych (PGL) * . . . . . . . . 184
6.2. Ewidencja gruntów I etapu . . . . . . ; . . ... . 190
6.2.1. Organizacja i technika przeprowadzenia ewidencji gruntów I etapu 191
6.2.2. Operat ewidencji ^gruntów I etapu i jego analiza . . . . . 193
6.3. Pomiary kontrolne dla Głównego Urzędu Statystycznego po założeniu
ewidencji gruntów I etapu . ............ 196
6.4. Ewidencja gruntów II etapu . . ... . . . . . . . . . 197
6.4.1. Dane stosowane w ewidencji gruntów . . . . ... . 198
6.4.1.1. Działka gruntowa i jej dane ewidencyjne . . . . . 199
6.4.1.2. Podmiot ewidencji gruntów . . . . . . . . . ,_.2fi8.
6.4.1.3. Pozycje rejestrowe .... r—':——:~~. "".'~"."~~~~~~~. 211
6.4.2. Skład operatu, ewidencji gruntów . . . . . . . . . . 215
6.4.2.1. Część kartograficzna . . . . . . . . . . . . 215
6.4.2.2. Część opisowo-tabelaryczna .......... 217
Rozdział 7
Zakładanie operatu ewidencji gruntów
7.1. Założenie operatu ewidencji gruntów na podstawie bezpośredniego pomiaru nowego .................. 223
7.1.1. Zasady sporządzenia podstawowej mapy ewidencyjnej .... 223
7.1.2. Wykorzystanie wyników gleboznawczej klasyfikacji gruntów . . 235
7.1.3. Zasady stwierdzenia stanu władania ......... 237
7.1.4. Materiały wyjściowe do założenia operatu ewidencji gruntów . . 238
7.1.5. Sporządzenie operatu ewidencji gruntów . . . .. - . - . 251
7.1.6. Zakładanie operatu ewidencji gruntów dla obszarów miejskich
i osiedli ...........'...... 257
7.2. Założenie operatu ewidencji gruntów na podstawie materiałów fotogrametrycznych .................. 259
7.2.1. Prace polowe ................ 259
7.2.2. Prace kameralne ............... 268
7.2.3. Założenie operatu ewidencji gruntów ......... 273
7.3. Założenie operatu ewidencji gruntów na podstawie istniejących materiałów geodezyjnych ................ 275
7.3.1. Ocena istniejących operatów geodezyjnych ....... 275
7.3.2. Operaty b. gruntowego katastru austriackiego ...... 277
7.3.3. Operaty b. katastru gruntowego pruskiego ....... 280
7.4. Zatwierdzenie operatu ewidencji gruntów ......... 280
Rozdział 8
Prowadzenie operatu ewidencji gruntów
8.1. Cel i zadanie utrzymywania operatu ewidencji gruntów w stanie aktualnym .................... 282
8.2. Rodzaje zmian w danych objętych ewidencją gruntów oraz sposoby zgłaszania tych zmian ................ 283
8.3- Odnowienie operatu ewidencji gruntów .......... 286
8.4. Przeprowadzanie kontroli okresowych ........-- 287
8.5. Wykonywanie zamknięć rocznych i sporządzenie wykazu gruntów . . 288
Rozdział9
Pomiar uzupełniający
290
291
292
5
9.1. Pojęcia ogólne ...........
9.2. Prace przygotowawcze do pomiaru uzupełniającego 9.2.1. Zgłoszenie roboty geodezyjnej .....
9.2-2. Wywiad w składnicach geodezyjnych i przygotowanie wstępnej do-kumentacji technicznej --..-........ 292
9.2.3. Szkic podstawowy .---.-........ 293
9.2.4. Wywiad terenowy i opracowanie warunków technicznych wykonania
pomiaru uzupełniającego .----.....-. 295
9.2.5. Ustalenie granic ............... 296
9.2.6. Dokumentacja z ustalenia i utrwalenia granic gruntów .... 299
9.3. Prace terenowe ................. 300
9.3.1- Osnowa pomiaru uzupełniającego .......... 301
9-3-2. Pomiar szczegółów terenowych ........... 302
9.4. Opracowanie mapy uzupełniającej ............ 304
9.4-1. Kartowanie szczegółów ..... -..'.... . 304
9.4.2. Zmiana numeracji działek ............ 306
9.4.3. Obliczenie powierzchni ............. 307
9.5. Wykaz zmian gruntowych .....-.-.....•. 308
9.6. Operat pomiaru uzupełniającego ...--.-...-. 309
9.7. Aktualizacja map i operatów ............. 309
Rozdział!
OGÓLNE WIADOMOŚCI O EWIDENCJI GRUNTÓW
1.1. Pojęcie ewidencji gruntów
Ewidencja gruntów, zwana w wielu państwach przeważnie katastrem gruntowym, jest instytucją bardzo dawną, istniejącą od przeszło 3000 lat p.n.e. Kataster gruntowy dotyczył w dawnych czasach ściągania daniny, czyli podatku gruntowego, a jego nazwa powstała w Rzymie za rządów cesarza Augusta (63 r. p.n.e. — 14 r. n.e.), który w celu uregulowania poboru daniny wprowadził jednostkę podatkową, tzw. „caput iugum", oraz zarządził spis pogłówny, tzw. ,,capitum registrum". Z biegiem czasu powyższe słowa złączono w jedno ,,caprtastrum", zaś w średniowieczu zmieniono na ..catastrum". :
W Polsce nazwą ,,kataster" określano w okresie międzywojennym zbiór map i rejestrów ' służących do wyznaczania podatku gruntowego (kataster podatku gruntowego) na terenach dwóch zaborów: austriackiego i pruskiego, a po ostatniej wojnie, chociaż podstawą dla .podatku gruntowego były inne założenia, nazwa ,,katastru gruntowego" utrzymała się do 2 lutego 1955 \ r., do mamentu wydania dekretu o ewidencji gruntów i budynków.
Analogicznie, w niektórych państwach socjalistycznych wprowadzono, jak np. w Czechosłowacji, nazwę „jednotna evidence pudy — (JEP)", tj. jednolita ewidencja gruntów. Natomiast w krajach zachodnich pozostała nadal nazwa ,,kataster", chociaż jego zadania zostały znacznie rozszerzone na inne zagadnienia w gospodarce narodowej. W zależności od kraju pisownia słowa ,,kataster" uległa zmianie, a mianowicie w Austrii, Szwajcarii, NRD, RFN — „das (der) Kataster", Francji — „la cadastre", Włoszech — „catastro".
Obecnie ewidencja (kataster) gruntów w każdym państwie ma olbrzymie znaczenie dla prowadzenia gospodarki planowej, jak również jest pośrednio wykorzystywana do wymiaru podatków i innych świadczeń gruntowych.
1.2. Rola i zadania ewidencji (katastru) gruntów
Ewidencja gruntów i kataster gruntów są obecnie pojęciami równoznacznymi, gdyż polegają na urzędowym zinwentaryzowaniu, w formie specjalnego operatu geodezyjnego:
7
i — struktury terenowej pod względem jej powierzchni (poszczególne) j obiekty, działki i użytki gruntowe) i zagadnień prawnych (formy i sto-/ sunki własności oraz władania), ;' -\ — urodzajności i przydatności gruntów (jednolita klasyfikacja glebo-| znawcza),
' — dochodowości gruntów dla potrzeb fiskalnych. / \ ^ Powyższe dane, w zależności od rodzaju ustroju w każdym państwie, są wykorzystane pod względem:
— gospodarczym; w celu prowadzenia gospodarki rolnej, polityki rolnej i przebudowy ustroju rolnego,
— planowania przestrzennego, w celu właściwego rozmieszczenia przemysłu, układów osiedli w miastach i wsiach oraz terenów komunikacyjnych, mając w pierwszym rzędzie na uwadze ochronę użytków rolnych i leśnych, .
— prawnym, w celu ochrony własności, czyli prowadzenia ksiąg gruntowych,
— prowadzenia statystyki tych danych dla potrzeb innych zagadnień,
— fiskalnym, w celu prawidłowego rozłożenia podatków gruntowych.
Ścisłe i aktualne dane o powierzchni ziemi, o sposobie jej użytkowania i władania oraz jakości gleby mają olbrzymie znaczenie w socjalistycznej gospodarce Polski, zwłaszcza zaś:
— w pracach 'urządzenioworolnych,' tj.. w scaleniach gruntów i wymianie gruntów, organizacji terenów rolnych (PGR), ochronie użytków rolnych i leśnych, rekultywacji gruntów itp.,
— przy porządkowaniu struktury własnościowej oraz regulacji stosunków własnościowych gospodarstw rolnych,
— w opracowaniu map glebowo-rolniczych i dokonaniu rejonizacji kraju, w celu pełnego rozwoju gospodarki rolnej i podniesienia produkcji rolnej,
— przy uzyskiwaniu pełnych danych statystycznych dla Głównego Urzędu Statystycznego (GUS),
— do opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i terenów budowlanych na wsi,
— w gospodarce terenami rolnymi w miastach i osiedlach,
— przy wyznaczeniu właściwego i zgodnego z jednolitą klasyfikacją gleboznawczą podatku gruntowego i innych świadczeń dla państwa.
Ponadto zawsze aktualne dane zawarte w operacie jednolitej ewidencji gruntów mają również olbrzymie znaczenie dla prac naukowo-badaw-czych oraz dla zaspokojenia potrzeb innych resortów gospodarczych.
Jeżeli chodzi o dokonywanie wpisów w księgach wieczystych, o czym mówi art. l dekretu o ewidencji gruntów i budynków, to po wydaniu w końcu 1971 r. szeregu ustaw i rozporządzeń o uregulowaniu własności
8
gospodarstw rolnych, stworzone zostały podstawy do dalszego ujednolicenia danych ewidencji gruntów zgodnie ze stanem prawnym.
Przykłady takiego definiowania roli i znaczenia katastru gruntowego znajdujemy w licznych systemach 'katastralnych, m. in. w krajach Euro...
aneciakurczaczek