Problemy okresu zarodkowego ciąży u klaczy.pdf

Prace poglądowe

Problemy okresu zarodkowego

ciąży u klaczy

Early pregnancy problems in mares

Okólski A. , Department of Animal Reproduction

and Anatomy, University of Agriculture, Krakow

Adam Okólski

The aim of this paper was to present important

physiological and pathological aspects of early preg-

nancy in mares. Following fertilization only develop-

ing embryos are transported to the uterus whereas

unfertilized oocytes remained in the oviduct where

they subsequently degenerate. Oviduct plays an im-

portant role in early events during embryonic develop-

ment and pathological lesions of the oviduct may be

critical for embryo death before 7 th day of pregnancy.

The uterine environment is crucial for the support of

equine conceptus development after 6 th day of preg-

nancy. Diferent methods of twin pregnancy manage-

ment and early embryonic mortality are also discussed.

z Katedry Rozrodu i Anatomii Zwierząt Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie

u klaczy przebiega w jajowodzie. Za-

płodnienie następuje w bańce jajowodu,

a zapłodniona komórka jajowa w ciągu

ok. 40 godz. dostaje się do cieśni jajowo-

du (1). Po 6 dniach około 47% zarodków

jest już w macicy. W warunkach izjolo-

gicznych czas transportu zapłodnionej

komórki jajowej przez jajowód wynosi od

5 dni 10 godz. do 5 dni 22 godz. i uzależ-

niony jest od wydzielania przez zarodek

PGE 2α , która wpływa na rozluźnienie uj-

ścia macicznego jajowodu (2). U klaczy

opisano fenomen zatrzymywania nieza-

płodnionych komórek jajowych w jajowo-

dach, podczas gdy zapłodnione komórki

przedostają się do macicy (3, 4, 5). Przesu-

wanie się zapłodnionych i zaleganie nieza-

płodnionych komórek jajowych są elemen-

tem rozpoznawania ciąży przez organizm

klaczy. Wcześniej, bo juz 48 godzin po za-

płodnieniu, zarodek wydziela specyiczne

białko określane jako wczesny czynnik cią-

żowy (early pregnancy factor – EPF), któ-

ry może mieć znaczenie przy rozpoznawa-

niu ciąży, a także wczesnej obumieralno-

ści zarodków (6).

Przedstawione powyżej zagadnienia

związane z okresem rozwoju zarodkowe-

go w jajowodzie nie mają charakteru apli-

kacyjnego. Lekarza weterynarii interesu-

ją aspekty praktyczne, które mogą wpły-

wać na zaburzenia płodności klaczy. Rola

jajowodów nie jest do końca wyjaśniona.

Jest oczywiste, że u zdrowej samicy pra-

widłowo powinny przebiegać takie pro-

cesy, jak transport i odżywianie plemni-

ków oraz komórki jajowej, zapłodnienie

i wreszcie przemieszczanie zarodka. Zmia-

ny w jajowodach niekorzystnie wpływają

na te procesy i powodują w efekcie straty

zarodków. Zaburzenia jajowodowe, poza

torbielami okolicy lejka jajowodu, trud-

no jednak zdiagnozować rutynowym ba-

daniem klinicznym. Najczęściej stany za-

palane jajowodów opisywane były w na-

rządach wyizolowanych po uboju klaczy,

a ich bezpośredni związek z jałowością

był stosunkowo trudny do wyjaśnienia.

Vandeplassche i Henry (7) stwierdzili za-

palenia i zrosty lejka jajowodu u 37–40%

klaczy, zapalenie bańki jajowodu u 20,8%

i jego cieśni u 8,7% klaczy. Jednocześnie

sugerują, ze czynniki wywołujące endo-

metritis mogą być istotną przyczyną za-

palenia jajowodu ( salpingitis ), ponieważ

80% przypadków zapalenia cieśni jajowo-

du stwierdzono u klaczy z zapaleniem bło-

ny śluzowej macicy. Fiala i wsp. (8) obu-

stronne zapalenie jajowodów stwierdzili

u 43,7% klaczy, a jednostronne u 27% kla-

czy. W 88% stany zapalne miały charakter

przewlekły, w 2,2% ostre i w 9,3% podostre.

Szczególnie często stany zapalne jajo-

wodów mogą być przyczyną niepłodno-

ści u starych klaczy (9–26 lat). W prak-

tyce choroby jajowodów, jako przyczyna

jałowości, powinny być weryikowane na

końcu, po przeprowadzonym wywiadzie,

badaniu rektalnym, ultrasonograicznym,

biopsji błony śluzowej macicy, badaniu cy-

tologicznym, bakteriologicznym i histero-

skopowym. Istnieje możliwość histerosko-

powej przyżyciowej diagnozy okolicy połą-

czenia maciczno-jajowodowego za pomocą

endoskopu. W badaniu takim należy szcze-

gólnie zwrócić uwagę na ewentualną obec-

ność torbieli, zrostów i zwłóknień wokół

brodawki macicznej. Kateteryzacja jajo-

wodów od strony brodawki macicznej jest

technicznie wyjątkowo trudnym zabiegiem

ze względu na specyiczna budowę anato-

miczną jajowodu. Średnica jajowodu klaczy

bezpośrednio przy brodawce, mierzona na

odlewach lateksowych, wynosi 0,51 mm,

a grubość brodawki 0,55 mm (4). W wyjąt-

kowych przypadkach można podjąć próbę

oceny zaburzeń jajowodu na drodze chi-

rurgicznej. Zabiegi, które w takich przy-

padkach są wykonywane dotyczą kontroli

i prób udrożnienia jajowodu (9). Możliwe

jest także postępowanie farmakologiczne

(10). Allen i wsp. (10) wykorzystali fakt, że

zarodki w trakcie wędrówki przez jajowód

wydzielają PGE 2α . Techniką laparoskopową,

na powierzchni jajowodów rozprowadzili

żel zawierający 0,2 mg PGE 2α . Z 15 leczo-

nych klaczy, jałowiących prawdopodobnie

na tle niedrożności jajowodów, przywró-

cono płodność u 14.

W 6–7 dniu po owulacji, po przedosta-

niu się do macicy zarodek jest w stadium

moruli-blastocysty. Przygotowanie środo-

wiska macicznego na przyjęcie zarodka

u klaczy z problemami rozrodu, uprzed-

nio leczonych lub starych, powinno być

poprzedzone właściwymi zabiegami te-

rapeutycznymi wykonanymi bezpośred-

nio po owulacji.

Na oczyszczenie macicy korzyst-

nie wpływają powtarzane iniekcje oksy-

tocyny w ilości 5–20 j.m i.v. podawane

Keywords: pregnancy, twins, early embryonic death.

8–10 godzin po kryciu lub unasienianiu

oraz płukanie macicy i podanie antybiotyku

(np. 1 g Ceftifur w 20 ml płynu). Płukanie

macicy i podanie antybiotyków może być

powtórzone w 24. i 48. godzinie po kryciu.

Po przedostaniu się zarodka do macicy

interakcja zarodka z błoną śluzową narzą-

du odbywa się w różnych miejscach w cza-

sie jego przemieszczania się z jednego do

drugiego rogu i trzonu macicy. Ten proces

migracji przebiega szczególnie aktywnie

pomiędzy 9 a 16 dniem po zapłodnieniu,

póki nie nastąpi umiejscowienie w jednym

z rogów macicy. Mechanizm tego zjawi-

ska związany jest z produkcją przez zaro-

dek estrogenu, którego sekrecja rozpoczy-

na się w 12 dniu po owulacji. Estrogen po-

woduje zwiększenie napięcia endometrium

i zmniejszenie światła macicy, dlatego po-

większający się zarodek nie jest w stanie

dalej przemieszczać się w obrębie macicy.

Umiejscowienie zarodka u klaczy nastę-

puje w 17 dniu po owulacji (11).

Wymienione zjawiska związane z mo-

bilnością i umiejscowieniem zarodka mają

istotne znaczenie praktyczne, szczególnie

w przypadku diagnozowania ciąż bliźnia-

czych. Są także kolejnym etapem rozpo-

znawania ciąży przez organizm klaczy.

Wędrówka zarodka w obrębie macicy ma

bezpośredni związek z obniżeniem sekre-

cji PGF 2α , co pozwala na utrzymanie ciałka

żółtego (12). U innych gatunków zwierząt,

np. u owcy, wykazano, że zarodek wydziela

białko zwane oTP1 (ovine trophoblast pro-

tein 1), które odgrywa rolę w rozpoznawa-

niu ciąży. Substancji takiej nie wyizolowa-

no z zarodków klaczy.

Wędrówka zarodka w obrębie maci-

cy klaczy opisana została po raz pierw-

szy przez Ginthera (11). Nie stwierdził on

specjalnych preferencji do przebywania

zarodka w określonych rejonach macicy.

Życie Weterynaryjne • 2011 • 86(5)

365

P ierwsza faza rozwoju zarodkowego

Prace poglądowe

W fazie mobilnej zarodek zmienia położe-

nie z szybkością ok. 3,4 mm/min, zatrzy-

mując się w poszczególnych miejscach na

5–25 min. Zdecydowanie dłużej pozostaje

w okolicy torbieli macicznych oraz szyjki.

Torbiele maciczne utrudniają wędrówkę

i odżywiane zarodka oraz jego identyika-

cję. Zatem dokładna lokalizacja i opisa-

nie torbieli przed kryciem ułatwiają dia-

gnozę ciąży we wczesnym okresie. Pęche-

rzyk zarodkowy można zdiagnozować za

pomocą usg już ok. 10 dnia po owulacji.

Praktycznie pierwsze badania wykonuje

się około 14 dnia po owulacji, szczególnie

u klaczy z historią ciąży bliźniaczej i owu-

lacji mnogich.

Ciąże bliźniacze, które u klaczy pocho-

dzą z mnogich owulacji, są przyczyną sto-

sunkowo największych strat ekonomicz-

nych w hodowli koni. Spośród 41 klaczy,

u których stwierdzono ciążę bliźniaczą,

u 38 (93%) zdiagnozowano wcześniej po-

dwójne owulacje. U pozostałych 3 stwier-

dzono jednakże 2 ciałka żółte (13). Czę-

stotliwość występowania mnogich owula-

cji uzależniona jest od rasy, wieku i stanu

klaczy. Najczęściej owulacje mnogie spoty-

ka się u koni pełnej krwi angielskiej. U kla-

czy czystej krwi arabskiej, a także takich jak

quarter horse, mnogie owulacje występu-

ją rzadziej. U małych, prymitywnych kla-

czy, np. koników polskich, takie owulacje

występują wyjątkowo. Na podstawie obec-

ności ciałek żółtych w badaniach poubo-

jowych stwierdzono, że spośród 588 kla-

czy w typie pogrubionym, owulacje mno-

gie wystąpiły u 100 (17%), w tym podwójne

u 92 klaczy, potrójne u 7 i poczwórna u jed-

nej. W 64% owulowały pęcherzyki na oby-

dwu jajnikach, w 20% na lewym i w 16% na

prawym jajniku. Stosunkowo częściej owu-

lacje mnogie występowały u klaczy, powy-

żej 10-letnich (76/100) niż u klaczy młod-

szych (24/100; 14).

Owulacje mnogie i ciąże bliźniacze czę-

ściej występują u klaczy, u których były

diagnozowane wcześniej. Komórki jajo-

we z podwójnych owulacji są w takim sa-

mym stopniu zdolne do zapłodnienia, jak

z owulacji pojedynczych. Stąd wskaźniki

ciążowe u klaczy z owulacjami mnogimi

są wysokie (12, 13, 15).

Klacze powinny być kryte, pomi-

mo obecności pęcherzyków mnogich,

a 12–14 dni po owulacji dokładnie bada-

ne w kierunku ciąży. Te, u których zostaną

stwierdzone ciąże bliźniacze, powinny być

traktowane tak, aby doprowadzić do roz-

woju pojedynczego płodu. Wykazano jed-

noznacznie, że zarodki pochodzące z owu-

lacji asynchronicznych, zróżnicowane pod

względem wielkości i wieku, częściej spo-

tyka się w jednym rogu. Zarodki jednako-

wego wieku i wielkości z równą częstotli-

wością spotyka się w obydwu rogach, jak

i w jednym. W przypadku jednorożnej

iksacji zarodki często stykają się ze sobą,

ograniczając w ten sposób powierzchnię

wymiany składników odżywczych pomię-

dzy błoną śluzową macicy a zarodkiem.

Taki kontakt bliźniaczych zarodków osłon-

kami zewnętrznymi z reguły prowadzi do

obumarcia jednego z nich przed 40 dniem.

W przeciwieństwie do tego zarodki roz-

wijające się w obydwu rogach przeżywa-

ją powyżej 40 dnia. W dalszym przebiegu

ciąży, w miarę rozwoju błon płodowych,

może dojść jednak do kontaktu między

płodami i w efekcie do obumarcia jednego

lub obydwu płodów (16). U klaczy stwier-

dza się naturalną tendencję do redukcji

ciąży bliźniaczych i utrzymania ciąży po-

jedynczej. W okresie fazy mobilnej, tj. do

17 dnia, redukcja spontaniczna występu-

je sporadycznie – 1,3% (16). Także samo-

istne obumarcie jednego zarodka przy cią-

ży bliźniaczej oburożnej, po zakończeniu

fazy mobilnej wynosi tylko 6%. Takie cią-

że rozwijają się prawidłowo do 40 dnia,

chociaż z reguły kończą się poronieniem

w okresie późniejszym. W przypadku jed-

norożnych ciąż bliźniaczych współczynnik

spontanicznych redukcji po okresie mo-

bilnym jest stosunkowo wysoki. Spośród

50 klaczy z ciążą bliźniaczą diagnozowa-

ną po 17 dniu, u 68% (34/50) stwierdzono

naturalną redukcję do ciąży pojedynczej,

u 18% (9/50) nastąpiło obumarcie obydwu

zarodków, a u 14% (7/50) ciąża bliźniacza

rozwijała się dalej (17).

Naturalna redukcja jednego z zarod-

ków zależy od 3 podstawowych czynników:

1) wzajemnego położenia zarodków wzglę-

dem siebie, w następstwie czego ściany

zarodków (ektoderma, mezoderma, en-

doderma), obejmujące pęcherzyki żółt-

kowe mają ograniczony lub brak kon-

taktu z endometrium,

2) stopnia synchronizacji owulacji,

3) różnicy wielkości zarodków.

Spontaniczna redukcja następuje czę-

ściej, gdy różnica w wielkości między za-

rodkami wynosi ≥4 mm, a owulacje były

asynchroniczne (między jedną a drugą

upłynęły co najmniej 24 godziny). W przy-

padku stwierdzenia jednorożnej ciąży bliź-

niaczej, w 17 dniu po zakończeniu fazy mo-

bilnej istnieje 52% szans, że nastąpi reduk-

cja do pojedynczej. Jeżeli ciążę bliźniaczą

stwierdzimy w 30 dniu po owulacji, szan-

se na redukcje do ciąży pojedynczej wy-

noszą tylko 16% (18). Takie wyjaśnienie

lekarz weterynarii może przekazać wła-

ścicielowi klaczy, sugerując podjęcie decy-

zji co do dalszego postępowania. Usunię-

cie jednego lub obu pęcherzyków zarod-

kowych można przeprowadzić zarówno

przed, jak i po umiejscowieniu zarodka.

Powodzenie zabiegu zależy w dużym stop-

niu od warunków, w jakich jest przepro-

wadzany. Klacz powinna być umieszczo-

na w poskromie, ultrasonograf najlepiej

z głowicą endorektalną o częstotliwości

5 MHz powinien być ustawiony tak, aby

ekran był na poziomie oczu wykonujące-

go zabieg, a pomieszczenie odpowiednio

przyciemnione. Efektywność takich zabie-

gów zależy w dużym stopniu od doświad-

czenia lekarza.

W okresie fazy mobilnej, tj. do 16 dnia

po owulacji, można przy stwierdzeniu cią-

ży mnogiej i stykających się zarodkach od-

czekać kilka godzin i ponowić próbę, licząc

na korzystniejsze usytuowanie zarodków.

Można też przystąpić do próby ich roz-

dzielenia, manipulując ostrożnie sondą.

Do likwidacji wybiera się mniejszy zaro-

dek. Trzeba pamiętać, że zbyt mały zaro-

dek, 10–12 mm średnicy, jednak stosun-

kowo trudno zgnieść, stąd w takich przy-

padkach zabieg należy przesunąć o 24 lub

48 godz. Po zabiegu redukcji ciąży mnogiej

w okresie fazy moblilnej uzyskuje się bar-

dzo dobre wyniki, a przeżywalność sięga

nawet 90%. W ciągu kolejnych 5 sezonów

rozrodczych po manualnej redukcji ciąży

bliźniaczej uzyskano 91% (209/229) pra-

widłowo rozwijających się ciąż pojedyn-

czych, a po umiejscowieniu 36% (54/148)

(17). McKinnon (19) przedstawia wyniki

dotyczące krycia 1716 klaczy pełnej krwi

i 1294 półkrwi. Ciąże bliźniacze zdiagno-

zowano u 245 (14,3%) klaczy pełnej krwi

i u 46 (3,5%) klaczy półkrwi.

Po manualnej redukcji jednego zarodka

w fazie mobilnej klacze były powtórnie ba-

dane pomiędzy 21 a 25 dniem. U 10 (4%)

z 245 klaczy pełnej krwi oraz 8 z 46 (17,4%)

klaczy półkrwi, doszło do zaniku ciąży.

Skuteczność zabiegu wynosiła odpowied-

nio 96 i 82,6%. Z praktycznego punktu wi-

dzenia przy stwierdzonej ciąży bliźniaczej

dwurożnej, po zakończeniu fazy mobilnej,

tj. po 17 dniu, należy bezzwłocznie przy-

stąpić do likwidacji jednego z zarodków.

Przy ciąży bliźniaczej jednorożnej efek-

tywność redukcji manualnej nie przekra-

cza 50% i jest porównywalna z prawdopo-

dobieństwem redukcji spontanicznej. Jeżeli

do 30 dnia nie nastąpi obumarcie jedne-

go z zarodków, należy ponowić próbę re-

dukcji manualnej bądź podać prostaglan-

dynę F 2α i ponownie zaźrebić klacz, jeżeli

do zakończenia sezonu rozrodczego po-

zostaje wystarczająco dużo czasu. Pró-

by redukcji ciąży bliźniaczej jednorożnej

po 30 dniu są stosunkowo trudne. Około

35 dnia w macicy klaczy ciężarnej zaczy-

nają tworzyć się kubki endometrialne pro-

dukujące gonadotropinę (ECG) i eliminacja

ciąży w tym okresie, opóźnia zdecydowanie

wejście klaczy w fazę rujową. McKinnon

(19) donosi jednak o stosunkowo dobrych

wskaźnikach przeżywalności płodów, się-

gających nawet 50%, przy ciążach jedno-

rożnych w okresie 30–40 dnia po owula-

cji. Stosowane metody likwidacji jednego

z płodów polegają na wywieraniu ucisku

366

Życie Weterynaryjne • 2011 • 86(5)

Prace poglądowe

i uszkadzaniu omocznio-kosmówki, a nie

bezpośrednim zgniataniu zarodka. Takie

próby można powtarzać kilkakrotnie, aż

do stwierdzenia zaniku pracy serca płodu.

Opinie odnośnie do stosowania środ-

ków przeciwzapalnych w trakcie i po likwi-

dacji ciąży mnogiej są podzielone. W prak-

tyce własnej, przy manualnej redukcji cią-

ży w okresie od 15 do 27 dnia, uzyskiwane

wskaźniki przeżywalności utrzymywa-

ły się w granicach 80–85%. Po zabiegach

tych z reguły podawana jest inadyna w ilo-

ści 10 ml w iniekcji jednorazowej w celu

ograniczenia procesu zapalnego macicy.

Przyjmuje się, że okres rozwoju zarodko-

wego trwa do 40 dnia po owulacji. A za-

tem, jeżeli po tym okresie utrzyma się cią-

ża mnoga, istnieje prawdopodobieństwo,

że zakończy się ona poronieniem lub uro-

dzeniem obydwu lub jednego martwego

źrebięcia. Prawdopodobieństwo urodze-

nia i odchowania obydwu źrebiąt z ciąży

bliźniaczej nie przekracza 5–10%. Wyjąt-

kowo czynione są próby eliminacji jedne-

go z płodów nawet w ciągu 100 dni. Pole-

gają one na nakłuciu płodu igłą, aspiracji

płynów bądź iniekcji, najczęściej penicyli-

ny, do serca, płuc czy jamy brzusznej jed-

nego z płodów. Manipulacje te powinny

się odbywać pod kontrolą usg z torem wi-

zyjnym. Często jednak takie zabiegi koń-

czą się obumarciem także drugiego płodu.

Oprócz strat wynikających z obecności

ciąży bliźniaczej, poważnym problemem

w okresie zarodkowym u klaczy jest wcze-

sna zamieralność zarodków (early embry-

onic death – EED). Brak jednoznacznej de-

inicji, ale pod tym pojęciem określane są

straty ciążowe na skutek obumierania za-

rodków do 40 dnia po owulacji. Stosowa-

nie usg umożliwiło precyzyjną ocenę czę-

stotliwości występowania tego zjawiska,

szczególnie powyżej 14. dnia ciąży, odkąd

obecność zarodka jest możliwa do zdia-

gnozowania.

Dane na temat EED do 14 dnia pocho-

dzą z prac eksperymentalnych związanych

z pozyskiwaniem i transplantacją zarod-

ków. W drugim dniu po owulacji wskaź-

niki zapłodnień u młodych klaczy sięgają

91%, a u starszych około 85%. Odzysk za-

rodków pomiędzy 6 a 9 dniem był zdecy-

dowanie niższy u klaczy starszych. Wskaź-

nik zamieralności zarodków u klaczy mło-

dych do 14 dnia ciąży wynosi 10%, u klaczy

starych nawet 60–70% (20, 21).

Podawane wskaźniki EED różnią się

w zależności od metod wykrywania cią-

ży, okresu w którym przeprowadzono

pierwszą diagnozę, a także liczby zwie-

rząt. U 3,7% (63/1716) klaczy pełnej krwi

angielskiej, z potwierdzoną ultrasonogra-

icznie pomiędzy 13 a 15 dniem po owu-

lacji ciążą pojedynczą, stwierdzono ob-

umarcie zarodka przed 25 dniem. W tych

samych badaniach procent EED u klaczy

rasy półkrwi wynosił 7,1%. Większość au-

torów podaje, że wskaźniki wczesnej ob-

umieralności zarodków do 40 dnia wyno-

szą 5–24% dla klaczy zdrowych, a sięga-

ją nawet 70% u starych klaczy (19, 20, 22).

Wczesna zamieralność zarodków ma

różnorakie podłoże. Wpływ ze strony kla-

czy dotyczy zaburzeń endokrynologicz-

nych, jajowodowych, macicznych oraz

wieku klaczy, a także laktacji i krycia w rui

źrebięcej. Do grupy przyczyn zewnętrz-

nych należy stres (transport), sposób ży-

wienia, stosowanie hormonów anabolicz-

nych i leków. Stosunkowo słabo poznany

jest też wpływ ogiera na zamieralność za-

rodków, w tym przenoszenie z nasieniem

bakterii, takich jak Klebsiella spp., Pseudo-

monas spp. i Taylorella .

Ostatnia grupa przyczyn związana jest

z zarodkiem i dotyczy m.in. obniżonej jako-

ści oocytów, mniejszych rozmiarów i defek-

tów morfologicznych zarodków, zaburzeń

chromosomalnych i immunologicznych,

w tym obecności antygenów skierowanych

przeciw trofoblastowi i osłonce przejrzy-

stej (23). Do tej pory jednoznacznie wyka-

zano korelację pomiędzy obumieralnością

zarodków a kryciem klaczy powyżej 6 godz.

po owulacji. Inne powody wczesnego ob-

umierania nie są tak jednoznaczne. Być

może nakłada się działanie kilku czynni-

ków równocześnie, jak ruja źrebięca, lak-

tacja czy pora roku. Ich poznanie umożliwi

bardziej racjonalne postępowanie. Wcze-

sna diagnoza tych zaburzeń to możliwość

ponownego zaźrebienia.

Na obumarcie zarodka wskazują:

1) obecność płynu w macicy,

2) nieregularny kształt zarodka,

3) wydłużony >17 dnia okres mobilności

zarodka,

4) zbyt mały pęcherzyk zarodkowy,

5) brak pracy serca.

Ponieważ nie jest jednoznacznie okre-

ślona przyczyna EED, brak skutecznych

metod zapobiegania i leczenia. Spadek

poziomu progesteronu <4 ng/ml w dwóch

kolejnych badaniach jest dobrym wskaź-

nikiem EED.

W metodach, które mają zapobiegać za-

mieralności zarodków uwzględnia się po-

dawanie bezpośrednio po zapłodnieniu

progesteronu w ilości 150 mg/dzień i.m.

codziennie, do 100 dnia ciąży. Wykazano

również, że iniekcje HCG – 1000 j.m. w 3,

5 i 9 dniu po kryciu podnoszą poziom pro-

gesteronu do 30 dnia ciąży. Jednocześnie

stwierdzono, że niesteroidowe leki prze-

ciwzapalne, takie jak inadyna (lunixin me-

glumine) w dawce 1,1 mg/kg m.c./dzień od

10 do 60 dnia zapobiegają luteolizie, blo-

kując wydzielanie PGF 2α (24, 25).

W podsumowaniu należy stwierdzić,

że stosując właściwą kontrolę lekarsko-

weterynaryjną u klaczy, począwszy od

13–15 dnia po owulacji, jesteśmy w stanie

prawie wszystkie przypadki ciąży bliźnia-

czej zredukować do właściwie rozwijają-

cej się ciąży pojedynczej, a tym samym

zwiększyć całkowity wskaźnik zaźrebień

o ok. 5%.

Pismiennictwo

1. Hunter RHF: Diferential transport of fertilised and unfer-

tilised eggs in equine fallopian tubes: A straightforward

explanation. Vet. Rec . 1989, 125 , 304.

2. Freeman D.: Oviductal transport in the mare. Equine. Re-

prod. Proc. Ann. Sem. Equine Branch. NZVA. 1992, 143 ,

17-21.

3. Van Niekerk C., Gerneke W.: Persistence and partheno-

genetic cleavage of tubal ova in the mare. Onderstepoort

J. Vet. Res . 1966, 33 , 195-232.

4. Okólski A.: Sezonowa czynność jajników i zatrzymywa-

nie niezapłodnionych komórek jajowych w jajowodach

klaczy. Rozpr. habil . 1981, AR Kraków.

5. Okólski A.: Mares ovarian function and unfertilized egg

retention. Int. Cong. Anim. Reprod. Artif. Insem., Urba-

na. 1984, 3 , 484.

6. Gidley-Baird A., Teisner B., Hau J., Grudzinskas J.: Im-

munochemical demonstration of a new pregnancy pro-

tein in the mare . J. Reprod. Fert . 1983, 67 , 129-132.

7. Vandeplassche M., Henry M.: Salpingitis in the mare. Proc.

Ann. Conv. Amer. Assoc. Equine Pract . 1977, 123-131.

8. Fiala S., Amaral M., Pimentel C., Rosa P., Costa G., Olive-

ira G., Ceretta R., Mattos R.: Inlammatory lesions in the

mare’s oviducts. Anim. Reprod. Sci . 2006, 94 , 265-267.

9. Bennett S., Griin R., Rhoads W.: Surgical evaluation of

oviduct disease and patency in the mare. Proc. 48 th Ann.

Conv. Amer. Assoc.Equine Pract . 2002, 347-349.

10. Allen W., Wilsher S., Morris L., Crowhurst J., Hillyer M.,

Neal H.: Re-establishment of oviductal patency and fertili-

ty in infertile mares. Anim. Reprod. Sci . 2006, 94 , 242-243.

11. Ginther O.: Intrauterine movement of the early concep-

tus in barren and postpartum mares. heriogenology 1984,

21 , 633-644.

12. Ginther O.: Mobility of twin embryonic vesicles in ma-

res. heriogenology 1984, 22 , 83-95.

13. Ginther O.: Relationships among number of days between

multiple ovulations, number of embryos, and type of em-

bryo ixation in mares. J. Equine Vet. Sci . 1987, 7 , 82-88.

14. Okólski A.: Częstotliwość owulacji mnogich u klaczy. Me-

dycyna Wet .1985, 41 , 492-495.

15. Ginther O.: Ultrasonic Imaging and Reproductive Events

in the Mare . Equiservices, Cross Plains, Wisconsin. 1986,

ss. 378.

16. Jefcott L., Whitwell K.: Twinning as a cause of foetal and

neonatal loss in the horoughbred mare. J. Comp. Pathol .

1973, 83 , 91-106.

17. Pascoe D.: he origin and management of twin pregnancy

between 14 and 60 days. Equine Reprod, Proc. Ann. Sem.

of the Equine Branch, NZVA . 1992, 143 , 23-32.

18. Ginther O.: Postixation embryo reduction in unilate-

ral and bilateral twins in mares. heriogenolog 1984, 22 ,

213-223.

19. McKinnon A.O.: Twin reduction techniques. W: Current

herapy in Equine Reproduction ., Saunders, Elsevier. 2007,

s. 357-373.

20. Ball B.: Embryonic loss in mares. Vet. Clin. North Am.

Equine Pract .1988, 4 , 263-290.

21. Carnevale E., Ramirez R., Squires E.:. Factors afecting

pregnancy rates and early embryonic death after equine

embryo transfer. heriogenology 2000, 54 , 965-979.

22. Vanderwall D., Newcomb J.: Early embryonic loss. W:

Current herapy in Equine Reproduction, Saunders El-

sevier, 2007, s. 374-383.

23. Oriol J., Poleman J., Antczak D., Allen W.: A monoclo-

nal antibody speciic for equine trophoblast. Equine Vet.

J . 1989, Suppl. 8 , 14-18.

24. Deales P., Stabenfeldt G., Hughes J., Odensvik K., Kindahl

K.: Efects of lunixin meglumine on endotoxin-induced

prostaglandin F 2α secretion during early pregnancy in ma-

res. Am. J. Vet. Res . 1991, 52 , 276-281.

25. Deales P., Stabenfeldt G., Hughes J.: Evaluation of proge-

sterone deiciency as a cause of fetal death in mares with

experimentally induced endotoxemia. Am. J. Vet. Res .

1991, 52 , 282-288.

Prof. dr hab. Adam Okólski, Katedra Rozrodu i Anatomii

Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy, Al. Mickiewicza 24/28,

30-059 Kraków

Życie Weterynaryjne • 2011 • 86(5)

367

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: