historyzm w polskiej myśli ekonomicznej.doc

HISTORYZM W POLSKIEJ MYŚLI EKONOMICZNEJ.

Wybitne postacie:

1.       Stanisław Głąbiński

2.       Stanisław Grabski.

Obaj związani byli z ośrodkiem akademickim Lwowa - Uniwersytetem Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie kierowali katedrą ekonomii. S. GŁĄBIŃSKI - pozostawał pod wpływem historyzmu zachodniego. Jego twórczość lokowana jest w nurcie " historyczno-narodowym, bowiem kładzie on nacisk na sprawy narodu. Szukając programu gospodarczego dla Polski odwoływał się do myśli społeczno-ekonomicznej J. Supińskiego, S. Staszica i F. Skarbka. Jego prace to:

a)       „Wykład ekonomiki społecznej wraz
z zarysem polityki ekonomicznej i z
historią ekonomiki", 1913 r.

b)       „Ekonomika narodowa" - 1927 - 28r.
Dzieło 2 - tomowe.  I tom „teoria
ekonomiki narodowej" 1927, II tom
„Narodowa   polityka   ekonomiczna"
1928,

c)       „Historia   ekonomiki"-1939   r,      2-
tomowe dzieło. I tom dotyczy historii
myśli  powszechnej,   II  tom  historii
myśli ekonomicznej w Polsce.

Głąbiński starał się dowieść, że zachodzi konieczność powstania szkoły narodowej, jednakże nie nawiązywał do narodowej szkoły niemieckiej. Uważał, iż idea narodowa nie zrodziła się w Niemczech, istniała wcześniej, bowiem już w starożytnej myśli. To kompleksowe podejście było wynikiem, iż dzielił system wiedzy ekonomicznej na 3 części:

•         Teoria   organizmu   społecznego   -
organizm   gospodarczy jest   cząstką
organizmu społecznego.

•         Polityka ekonomiczna

•              Historia ekonomiki społecznej.
Prace jego są próbą stworzenia systemu
ekonomii   narodowej.   Wg   niego   naród
stanowi    jedność    ideową    związaną    z
przyszłością jak i przeszłością. Jednostka i
jej     więzi     są    wielokierunkowe.     Był
zwolennikiem   uwzględniania   szerokiego
powiązania   zjawisk   gospodarczych   ze
zjawiskami  społecznymi  i politycznymi.
Uważał, że życia gospodarczego nie należy
izolować od życia społecznego. Wyjaśniał,
że teoria ekonomii, która koncentruje się
wyłącznie na interesie osobistym jednostki
nie uwzględnia powiązań gospodarczych i
społecznych.        Jest        zatem        teorią
niewystarczającą   do    wyjaśnienia    istoty
życia gospodarczego.

ST.GRABSKI - jego twórczość lokowana
jest w nurcie socjologiczno - historycznym,
bowiem elementy społeczne odgrywają u
niego bardzo dużą rolę. Kształcił się w
Niemczech, Francji. W latach 1910 - 39
kierował katedrą ekonomii we Lwowie na
uniwersytecie. Główne jego dzieło to:
„Ekonomia społeczna" - 1927 - 32r,
składająca się z 10 tomów.
Ekonomia dla Grabskiego była socjologią
życia gospodarczego. Twierdzi, że
społeczeństwo i naród stanowi twór
historyczny ukształtowany wspólnotą
dziejową,              który              musi              być

podporządkowany      celom      wspólnym,

narodu, społeczeństwa. Cele wspólne
stawia wyżej nad celami jednostki. Wg
niego ekonomia społeczna - jest nauką o
gospodarczym współdziałaniu ludzi.
Ekonomia              wyjaśnia              przyczyny

kształtowania i rozwoju norm
współdziałania, form organizacyjnych
gospodarki, mechanizmów regulacji
procesów gospodarczo - społecznych. Za
najważniejszą formę pośredniego
gospodarczego współdziałania uważa -
rynek. Wyróżnia rynek: ""towarów, *pracy,
*kredytu,              *ziemi,              ""kapitałów,

""nieruchomości, ""papierów wartościowych. Jego zdaniem stosunki gospodarcze kształtują się pod wpływem różnych celów, wśród których najważniejszym jest dążenie do bogactwa. Ale krytycznie odnosi się do koncepcji „homo economicus". Uważa, że jednostka powinna być podporządkowana nakazom wynikającym z celów społecznych, bowiem życie w społeczeństwie sprawia, że jednostka musi przestrzegać pewnych norm. Wolność jednostki jest ograniczona przez wzgląd na dobro drugiej jednostki, „homo oeconomicus" - ale człowiek to nie tylko mechanizm gospodarczy. Obserwując sytuację społeczną stwierdził, że współczesna epoka wykształciła 3 warstwy społeczne:

1.       Kierowników              przedsiębiorstw
(menadżerów)    -    wnoszą    wiedzę
techniczną,              uzdolnienia
organizacyjne.

2.       Właścicieli kapitału.

3.       Robotników - wnoszą pracę.

Te 3 warstwy muszą ze sobą współpracować w imię solidaryzmu narodowego. Odrzucał marksistowską koncepcję walki klas. Konflikty należy łagodzić, a nie wyostrzać. Uważał, iż w Polsce brak jest silnej grupy menadżerskiej i to prowadzi do słabości polskiej gospodarki, dlatego ówczesny ustrój gospodarczy określa mianem - biernego kapitalizmu.

Grabski pozostawał silnie pod wpływem katolicyzmu społecznego. Dokumenty, które były wyznacznikiem katolicyzmu społecznego to:

•          „Rerum novarum" - 1891 - Leon XIII

•          „Quadragesimo anno" - 1931 - Pius
XI.

W pracach Grabskiego znajduje się m.in. kwestia uwłaszczenia własności a także kwestia uwłaszczenia robotników poprzez godziwą zapłatę i możliwość zakupu akcji. Dla prawidłowego rozwoju społecznego i harmonii społecznej wskazywał na potrzebę umocnienia stanu średniego. Wskazywał ponadto na dynamikę systemu rynkowego i jego elastyczność.

W kwestii polityki ekonomicznej Grabski
stał na stanowisku liberalizmu
gospodarczego z uwzględnieniem
racjonalnego              i              umiarkowanego

interwencjonizmu.              Formy

interwencjonizmu:

•          dogodne kredyty dla przedsiębiorstw
prywatnych.

•          Zamówienia państwowe.

•              Troska państwa o rozwój szkolnictwa.
Wkład      polskich      ekonomistów      do
historycyzmu    i    innych    nurtów    myśli

ekonomicznej świadczy o tym, że mimo
niewoli myśl społeczna rozwijała się, a
polscy jej przedstawiciele uczestniczyli we
wszystkich              istotnych              dyskusjach

naukowych              jako              współtwórcy

europejskiego środowiska naukowego.

INSTYTUCJONALIZM

Kierunek rozwijający się w ekonomii amerykańskiej. Ma powiązania z historyzmem niemieckim, gdyż wielu ekonomistów amerykańskich studiowało w Niemczech.

VEBLEN (1857-1929). Czołowa postać instytucjonalizmu. Oprócz ekonomii zgłębił filozofię, antropologię i psychologię. W 1891r został wykładowcą ekonomii na uniwersytecie w Chicago. Jego prace to:

a)       „Teoria klasy próżniaczej" - 1899

b)       „Teoria działalności przedsiębiorczej"
-1904

c)              „Instynkt dobrej roboty" - 1914
Krytykował         koncepcję         człowieka
wyizolowanego oraz twierdzenie, że interes
osobisty jest jedynym bodźcem działalności
gospodarczej  człowieka.  Krytykował też
teorię        samoczynnego        przywracania
równowagi gospodarczej jako wyłącznych
regulacji rynkowych. Proponował oparcie
badań     ekonomicznych     na     badaniach
psychologicznych.

Ekonomia wg Veblena powinna badać instytucje, które powstają jako efekt gry interesów. Instytucje definiuje jako prawnie usankcjonowany zwyczaj, który ma swoje źródło w pewnych cechach psychologii zbiorowej. Podkreśla, że człowiek jest istotą społeczną a życie w społeczeństwie wpływa na kształtowanie postaw, które stają się z czasem zwyczajem. Te postawy stały się podstawą sformułowania pojęcia instytucja. Dzieli on instytucje na 2 grupy:

•         ekonomiczne - to utarte zwyczajowo
sposoby      regulowania      procesów
życiowych,         społecznych         w
odniesieniu do środowiska.

•         społeczne   -    dotyczą   działalności
człowieka w sferze duchowej.

Zadania ekonomii wg niego to wskazywanie jak powstają określone instytucje, jakie są ich formy, jakie każda z tych może mieć konsekwencje dla rozwoju działalności gospodarczej, dla podziału dochodów. Ekonomia powinna badać ewolucję instytucji w czasie. Dla zrozumienia tej ewolucji należy wziąć pod uwagę to że postęp społeczny nie nadąża za postępem technicznym. Veblen wyodrębnił 3 fazy ewolucji w społeczeństwie (od czasów plemion do czasów mu współczesnych):

1.              Prymitywna - istnieją plemiona zaś
brak jest instytucji państwa i własności
prywatnej.

2.              Łupieżcza - barbarzyńska - powstaje
instytucja państwa i własność prywatna.
Pojawia się więc  nadwyżka bogactwa i
walka    o    podział    bogactwa,    co    w
konsekwencji              doprowadziło              do
rozwarstwienia społeczeństwa na 2 klasy:
pracującą i próżniaczą.

Jest to główny podział społeczeństwa. Od tej pory dzieje rozwoju społecznego zależą