Techniki i metody usprawniania dzieci wg Pedagogiki Dr Marii Montessori
POLARYZACJA UWAGI
Klucz do pedagogiki Montessori to POLARYZACJA UWAGI ( skupienie rozproszonej uwagi na jednym zajęciu lub przedmiocie.
Składa się z trzech części:
PRZYGOTOWANIE - charakteryzuje się wyczekiwaniem. Dziecko nastawia się na pracę, ogląda przedmioty, bierze je do ręki i odstawia. Szuka przedmiotu, który go zainteresuje. Dziecko jest podniecone, wybiera spośród różnych- jedna rzecz. Jest to stadium niepokoju, poszukiwania. Dziecko może być niespokojne, pozornie zmęczone, ale jest to potrzebne do kompletnego przebiegu rozwoju. Zadanie wychowawcy: musi dać dziecku pośrednią ochronę, ruch, wybór. Musi się wstrzymać z bezpośrednim ingerowaniem.
WIELKA PRACA – całkowite poświecenie się pracy, która daje siłę do koncentracji i potęguje energię, rozwija zdolności umysłowe i panowanie nad sobą. Dziecko ma prawo wyboru. Jest pogrążone w pracy. Jest to czas intensywnej i wytrwałej pracy, która polega na chęci powtarzania ćwiczeń. Dziecko cechuje wewnętrzne pogrążenie i zewnętrzna izolacja. Nie reaguje na bodźce z zewnątrz
SPOKÓJ – koniec cyklu aktywności . Dziecko wewnetrznie przezywa to co dokonało. Ogląda swoja prace, cieszy się z tego. Okres przetwarzania zdobytych wrazeń. Montessori określa ta część jako „ wewnatrzną skupioną pracę”.
CHŁONĄCY UMYSŁ
CECHUJE SIĘ SIŁĄ TWÓRCZĄ. Nieuświadomiona umiejętność uczenia się, wchłonięte przyswojone zdarzenia są podstawą rozwoju. I tak w okresie przedszkolnym wyróżniamy dwie fazy:
0-3 lat. Nieograniczone absorbowanie w podświadomości dziecka, rozwijanie wszystkich zdolności. Chłonący umysł pojmuje wszystko i nie jest znużony. Dziecko nie dokonuje wyboru. Utrwalają się uczucia narodowe, nienawiść rasowa, uczucia religijne. Dziecko doznaje wewnętrznej akceptacji, przyjaźni lub odrzucenia. Przyswaja kulturę, język, muzykę, sztukę.
3-6 lat. Abstrakcja. Dziecko świadomie i samodzielnie chce odrzucić to co wchłonął już jego umysł. Intensywna potrzeba bogatych przeżyć i wrażeń zmysłowych. Zbiera ono doświadczenia dzięki własnej aktywności i konkretnie je przeżywa. Śledzi i bada złożone otoczenie. Dziecko odczuwa potrzebę zewnętrznego porządku na podstawie porządku wewnętrznego.
NIE WOLNO dorosłym zaburzać tego rozwoju, zatrzymać go, lecz umożliwić wydobycie i rozwinięcie osobowości swojej pociechy !!!
WRAŻLIWE CECHY
Energia twórcza, pomagająca ujawnić tkwiące w dziecku uzdolnienia i talenty, czyli okresy predyspozycji. Wrażliwe cechy maja przemijający czas trwania, zdobywanie określonych umiejętności. Otwiera się droga do poznania tego, co jest decydująco ważne w życiu człowieka.
Faza 1 (0-6 r.ż.) czas aktywny umysłowo, tworzenie ludzkiej bazy ludzkiej osobowości i rozwoju inteligencji. Jest konstruktywna, twórcza, ale chwiejna. Zbieranie doświadczeń, rozwój ruchu, mowy, słuchu, wzroku, instynktowne działanie. Pow. 3 roku jest rozwój świadomości i pracy. Dziecko analizuje to co wcześniej wchłoneło. Pytania typu: „ jak? Dlaczego? Po co?”. Aktywność dziecka w otoczeniu. Rozwija się zmysł matematyczny, zaczyna rozumować abstrakcję
Faza 2 (6-12 r.ż.) faza stabilna. Rozwija się wrażliwość moralna: poczucie dobra i zła oraz sprawiedliwości. Ocenia działania własne i cudze. Kształtuja się stosunki międzyludzkie. Umysł dziecja przechodzi od konkretów do abstrakcji, pobudzenie wrażliwosci i wyobraźni.
Faza 3 (12-18 r.ż.) faza jest chwiejną, zmienną. Potrzeba samodzielności i niezależności. Dziecko zaczyna nawiązywać stosunki społeczne. Lubi odgrywać role dorosłych oraz pragnie zwrócić na siebie uwagę.Silnie odczuwa potrzebę bezpieczeństwa; potrzeba własnej godności
WYCHOWAWCA
To dorosły, który wspiera dziecko i pomaga mu w jego indywidualnym rozwoju. To organizator otoczenia, pomocnik, doradca, inicjator aktywności dziecka. Są to więc rodzice, nauczyciele, rodzina, sąsiedzi (wszyscy, z którymi dziecko ma kontakt).
ZADANIA WYCHOWAWCY:
Miłość do otoczenia
Łącznik, tłumacz, interpretator otaczającego środowiska
Obserwator dzieci: wychwycenie czasu i momentu występowania wrażliwych faz
Przygotowanie odpowiedniego otoczenia
Miejsce i rola wychowawcy
Uwidaczniają się w przygotowanym otoczeniu, na które składają się:
Część osobowa- wychowawca + wymieszana wiekowo grupa dzieci+ rodzice
Część materialna- materiał rozwojowy, budynek z odpowiednimi sprzętami i umeblowaniem. Dobrze zorganizowane towarzystwo wychowawcze (dla wsparcia rozwoju dziecka oraz wprowadzenia je w świat kultury
Część strukturalno- dynamiczna- przestrzegania przez wychowawców wyznaczonych zasad pedagogiczno- dydaktycznych
W skrócie WYCHOWANIE
Pomoc dawana dziecku od urodzenia, w jego rozwoju psychicznym, fizycznym oraz duchowym, w celu osiągnięcia niezależnośći i samodzielności
NORMALIZACJA ZACHOWANIA
Korygowanie błędnego, nieprawidłowego zachowania. Jest celem nadrzędnym, czyli osiągnięcie przez dziecko harmonii wewnętrznej i harmonii ze światem.
Montessori wyróżnia aktywne i pasywne kategorie zachowań w
Pracy -> Aktywne; ekscentryczność, umysłowy nieporządek, fantazjowanie, niezdolność koncentracji, brak wytrwałości, agresywne komunikowanie się.
-> Pasywne; bierne zachowanie, bezwładność, brak motywacji, zainteresowań, nuda, zobojętnienie, niesamodzielność, opóźnienie w rozwoju ruchowym, umysłowym i społecznym
Społeczno- socjalne -> Aktywne; nieposłuszeństwo, kapryszenie, wybuchy gniewu, bunt i agresja, instynkt niszczycielski, znęcanie się nad słabszymi, pragnienie posiadania czegoś, zazdrość, łakomstwo -> Pasywne; niczego nie chce, boi się wszystkiego, chce być pocieszane, bierne w grach zespołowych, płacze, kłamie, kradnie
Przyczyny powyższych (błędnych) zachowań
Uszkodzenia organiczne
Szkodliwe środowisko- wpływ otoczenia
Nadopiekuńczość lub brak pomocy
Brak motywów do działania w otoczeniu
Lekceważenie lub niezrozumienie przez dorosłych
Brak czasu ze strony dorosłych
Stosowanie kar i nagród za zachowanie
Stosowanie przymusu
Wolność i dyscyplina w procesie normalizacji zachowania
Wolny wybór dotyczy:
Wyboru miejsca pracy
Materiału
Partnera
Materiał powinien znajdować się w miejscach łatwo dostępnych dla dzieci. Warunkiem wolnego wyboru jest odpowiednio przygotowane otoczenie, które odpowiada wiekowi dziecka, dając mu zachętę do pracy. A ta zmienia się wraz z rozwojem umiejętności dziecka. Możliwość wyboru sprawia, ze chodzi ono po pomieszczeniu, ogląda materiał, zanim wybierze coś, czym chciałby się zająć. Wybór działalności określany jest jako „wolna gra”. Nie oznacza to, ze dziecko robi to co chce, gdyż zalezy to od wewnętrznych praw przedmiotu. Jest on niezbędny do indywidualnego rozwoju dziecka i powinien rozbudzać prawdziwe zainteresowanie.
Wolny wybór zajęcia u dzieci niepełnosprawnych i zdrowych
Dziecko samo wybiera sobie materiał. Jest to dla niego pewnego rodzaju bodziec, który niekiedy może być ograniczony poprzez:
Ograniczenia i ubóstwo ruchów
Mniejsze zdolności ruchowe i wygórowane żądania rodziców i otoczenia
Uczenia się tylko przez obserwację
Trudności dorosłych przeniesione na dzieci
Brania przykładu z dorosłych, np. czekania na rozkazy
Jest to wynik braku aktywności dziecka. Wychowawca powinien uwzględnić indywidualne cechy każdego dziecka. Powinien przygotować otoczenie bogate w propozycje do podjęcia przez dziecko aktywności: muszą mieć one silny charakter wyzwania. Wychowawca powinien wykonywać dane czynności prawie jednakowo, jedynie z nieco większym stopniem trudności, rozbudzając w ten sposób zainteresowanie dziecka. Winien pomagać dziecku: zwracać się do niego, dodając mu pewności siebie swoją obecnością, możliwością pomocy, propozycją powtarzania i kontrolą błędów. Również przez rozmowę powinien nakłaniać dziecko do wybrania czegoś nowego (wzbudzać zainteresowanie).
Czas trwania czynności
Zdrowe dziecko samo rozstrzyga jak długo chce zostać przy wybranej czynności i ją powtarzać. Inaczej jest u dzieci niepełnosprawnych, gdyż:
a) Dziecko może powtarzać daną czynność przez wiele tygodni (pogrążyć się w niej)- stereotypia
b) Strach przed czymś nowym może spowodować zatrzymanie się dziecka na poziomie czynności już poznanych c) Konieczność zapewnienia ciągłego bezpieczeństwa osobiście przez nauczyciela może doprowadzić do zatrzymania rozwoju dziecka.
Ręka- organ wykonawczy ludzkiej inteligencji
Rozwój ruchu jest ściśle powiązany z rozwojem mózgowia. W przeciwieństwie do kończyn dolnych- kończyny górne są swobodne w swoim rozwoju.
Rozwój chwytania przyczynia się do rozwoju inteligencji:
3-6 m-cy -> dziecko eksperymentuje swoimi RR, wcześniej wykonuje ruchy instynktowne
Od 6 m-ca-> zamierzone chwytanie, podawane wszystkie przedmioty bez wyboru
9 miesiąc -> chwytanie związane z pragnieniami
12 miesiąc -> dokonuje wyborów
Później -> ćwiczenia rąk, ręka zajmuje się różnorodnymi przedmiotami i jest to pewna forma pracy
Ręce są silnie związane z rozwojem psychicznym. Rozwój ręki wiąże się z rozwojem kultury, odzwierciedla indywidualność.
Znaczenie pracy rąk
Ręka jest narzędziem wykonawczym ludzkiego intelektu. Dzieki pracy rąk mogą być realizowane:
BUDOWA OSOBOWOŚCI- spostrzeganie otoczenia i doświadczenia z nim, instynktowne chwytanie staje się celowym działaniem
UTRZYMANIE I KONTYNUACJA LUDZKOŚCI- jedzenie, mieszkanie, utrzymanie rodziny, pielęgnowanie natury, wynalazki prowadzące do dalszego rozwoju środowiska
UDZIAŁ W WYMIANIE- wymiana towarów, nauki, problemów, doświadczeń w społeczeństwie
WYRAŻANIE UCZUĆ I MYSLI- gesty, mimika towarzyszące rozmowom, mowa, pisanie, czytanie, forma powitania, taniec gestykulacja
NISZCZENIE- niszczenie jednostek, społeczeństwa oraz środowiska
Ludzki umysł może jednocześnie tworzyć i burzyć. Ręka podążała za inteligencją i uczuciem, rozwijała się razem z nimi.
WYOBRAŹNIA
Jest dla ludzkości jednocześnie darem i zagrożeniem, gdyż umozliwia wyobrażanie sobie rzeczy wspaniałych jak i strasznych. Jest największą częścią tego, co nazywamy inteligencją, a jej organem wykonawczym są nasze ręce. Bez nich wyobraźnia nie mógłaby się urzeczywistnić. To właśnie talent (wyobraźnia) różni ludzi od świata zwierząt.
SPOSOBY REALIZACJI PROGRAMU DYDAKTYCZNO- ROZWOJOWEGO
Rolę wychowawczą w dzisiejszych czasach zamiast rodziców pełni telewizja, która dostarcza odpowiednio przygotowane wzorce postępowania ograniczając samodzielność myślenia i dokonywania wyboru. Dzieci tracą chęci do przeprowadzania samodzielnych doświadczeń. Dzieciaki nie uczą się dla siebie tylko często dla jakiejś nagrody Identyfikują dobre stopnie z zadowoleniem dorosłych.
Dlatego pedagogika Montessori traktuje dzieci jako indywidualności umiejące samodzielnie dokonywać wyboru i decydować. Stosuje się materiał dydaktyczno- rozwojowy, który pomaga dziecku w jego rozwoju fizycznym, duchowy, umożliwiając mu wszechstronny rozwój.
ĆWICZENIA CODZIENNEGO ŻYCIA
Są związane z samoobsługą, zwyczajami i normami społecznymi, troską o środowisko. Doskonalą koordynację ruchów, uczą umiejętności oraz sposobów zastosowania ich w życiu. Uczą samodzielności i niezależności od dorosłych.
Dbałość o własną osobę
Posługiwanie się łyżką
Przesypywanie i przelewanie
Krojenie owoców
Czyszczenie butów
Składanie serwetek
Zaplatania warkocze
DBAŁOŚĆ O OTOCZENIE
ODKURZANIE
ZAMIATANIE
OTWIERANIE I ZAMYKANIE DRZWI
OPIEKOWANIE SIĘ ZWIERZĄTKAMI
CHODZENIE PO LINII
WSTAWANIE OD STOŁU I SIADANIE PRZY NIM
ROZWIJANIE I ZWIJANIE DYWANY
CZYSZCZENIE I POLEROWANIE
Formy grzecznościowe
Proszenie o pomoc
Dziękowanie
Przepraszanie
Witanie się
Czyszczenie nosa
dziubusek30