OCENA ROZWOJU NOWORODKA i NIEMOWLĘCIA
Ocena noworodka po urodzeniu
Ocena w sali porodowej (czynność oddychania i krążenia, istotne wady wrodzone, uszkodzenia porodowe)
Ocena stanu ogólnego wg. skali V. Apgar
Szczegółowe badanie fizykalne + pomiar częstości serca i oddechów, obwód głowy i klp, długość ciemieniowo-siedzeniowa
Ocena wieku płodowego wg. skali Dubowitza lub Ballarda
Skala Apgar - ocena stanu ogólnego noworodka
Zabarwienie powłok skórnych
Sinica, bladość 0
Tułów różowy, kończyny sine 1
Całe ciało różowe
Czynność serca
Brak 0
Poniżej 100 1
Powyżej 100 2
Czynność oddechowa
Słaba, nieregularna 1
Głośny płacz 2
Reakcja na bodźce (wprowadzenie cewnika do nosa)
Brak reakcji 0
Grymas twarzy 1
Kaszel lub kichanie 2
Napięcie mięśniowe
Brak napięcia, wiotkość 0
Słabe napięcie, kończyny lekko zgięte 1
Napięcie prawidłowe, kończyny w zgięciu 2
Stan dobry 8 -10 pkt
Stan średni 4 - 7 pkt
Stan ciężki 0 – 3 pkt
Ocenę przeprowadza się w 1 i 5 min. po urodzeniu
1 min. – identyfikacja noworodków wymagających bezpośredniej pomocy
5 min. - ocena skuteczności udzielanej pomocy w przywróceniu prawidłowych funkcji życiowych lub wskazuje na pogorszenie stanu dziecka
Skala Dubowitza
11 kryteriów morfologicznych
10 kryteriów neurologicznych
Skala Ballarda
7 kryteriów morfologicznych
10 kryteriów dojrzałości układu nerwowo-mięśniowego
Ocena rozwoju fizycznego dziecka
Normy rozwojowe czyli biologiczne układy odniesienia
Zakres normy wyznaczony jest metodami statystycznymi (siatki centylowe, morfogramy)
Centyle – 25-75c – wąska norma (50% populacji), 10-90 c – szeroka norma, 3-97 c (94% populacji – poniżej wartości nieprawidłowe
Poziom rozwoju danej cechy w stosunku do normy dla populacji
Dynamika rozwoju - tempo bezwzględnych przyrostów tej cechy w stałych jednostkach czasu w stosunku do norm przyrostów w populacji
Ocena wzrastania
Masa ciała
Długość ciała
Wysokość ciała
Obwód głowy
Wyniki pomiarów porównujemy z aktualnymi normami
Ocena procesów dojrzewania
Ocena dojrzewania płciowego
Ocena dojrzewania kostnego
Ocena wieku zębowego
Ocena rozwoju motorycznego
Psychoruchowy i społeczny rozwój dziecka
Wieloetapowy proces wyrażający się ilościowymi i jakościowymi zmianami całokształtu czynności psychicznych i przeobrażeń w zakresie osobowości m.in. prowadzących do dojrzałości psychicznej
Nabywanie różnych umiejętności i orientacji w otoczeniu, powiększanie wiedzy o świecie, powstawanie nowych potrzeb, kształtowanie postaw i rozwijanie uczuć
Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – okres noworodkowy
Pierwszy okres - zgięcie kończyn we wszystkich stawach
W położeniu na brzuchu prostuje i zgina nóżki oraz wyciąga do przodu rączki (odruch pełzania) - głowa na boku
Dotyk dłoni – zaciskanie kciuków i zginanie palców (odruch chwytny)
Rozchylanie rąk lub płacz w reakcji na światło i silny dźwięk
Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 2 m.ż.
Potrafi unieść głowę na kilka sekund pod kątem 45°
Może reagować nasłuchiwaniem na dźwięk
Po obudzeniu wymawia dźwięki jak samogłoski
Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 3 m.ż.
W pozycji na brzuchu trzyma głowę ok. 1 min
Podczas podciągania z pozycji leżącej do pozycji siedzącej potrafi na krótko unieść głowę
Chwyta grzechotkę i niezgrabnie nią potrząsa, wodzi za nią oczami
Uśmiecha się najpierw na kontakt z matką
Gurzenie, gruchanie
Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 4 m.ż
Podczas podciągania do pozycji siedzącej utrzymuje głowę w osi kręgosłupa
W położeniu na brzuchu uruchamia mięśnie wyprostne grzbietu i kończyn dolnych
Bawi się rączkami, ogląda je, wkłada do buzi
Głośno się śmieje, zadowolone macha rączkami
Poszerza się zakres i ton wydawanych dźwięków
Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 5 m.ż.
Przekręca się z brzucha na plecy
Podczas pociągania do przodu głowa przybliża się do klatki piersiowej + zgięcie w stawach kolanowych i biodrowych
Przy podtrzymywaniu pod pachami utrzymuje pozycję pionową na kilka sekund, stoi na palcach
Leżąc na plecach na widok zabawki rusza radośnie rękami
Różnicuje mimikę i ton głosu matki
Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 6 m.ż
Opiera się na wyprostowanych rączkach
Dłonie całkowicie otwarte
Podtrzymywane siedzi
Leżąc na plecach precyzyjnie chwyta całą dłonią zabawkę, wkłada ją do buzi, przekłada z ręki do ręki
Odwraca głowę w stronę cichego dźwięku
Różnicuje osoby bliskie od obcych
Dźwięki łączące sylaby łańcuchowo (da-da-da)
Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 7 m.ż
Leżąc na wznak bawi się swoimi nóżkami
Aktywnie zmienia położenie ciała
Podtrzymywane pod pachami wykonuje ruchy prostowania i zginania nóg, odbijając się od podłoża
Jednocześnie chwyta oburącz dwa przedmioty
Szuka przedmiotu, który mu wypadł i podnosi go
Potrafi bawić się w a-kuku
Gaworzy większą ilością sylab
Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 8 m.ż
Zmienia swoje położenie, potrafi obrócić się wokół własnej osi
Chwytając palce osoby dorosłej potrafi podciągnąć się do pozycji siedzącej i samodzielnie siedzi kilkanaście sekund
Poszerza się zakres ruchów chwytnych dłoni
Śledzi czynności domowe matki
Interesuje się swoim odbiciem w lustrze
Nasila się rezerwa wobec obcych
Zmienia natężenie głosu, szepcze
Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 9 m.ż
Podparte na ramionach pełza
Siedzi samodzielnie około 1 minuty, popchnięte do tyłu w pozycji siedzącej podpiera się rączkami
Trzymane za ręce stoi samodzielnie przez kilka minut
Celowo upuszcza przedmiot
Zwraca uwagę na tykanie zegara
Rozumie zabawę w chowanego
Formułuje podwójne sylaby np. ma-ma, ba-ba
Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 10 m.ż
Coraz częściej podpiera się na dłoniach i kolanach
Samodzielnie się podnosi i siada, siedzi pewnie z wyprostowanymi nogami i plecami
Stoi przez ok. 30 sek. trzymając się przedmiotów
Chwyta drobiazgi kciukiem i wskazicielem
Wyrzuca przedmioty z łóżeczka
Powtarza kosi-kosi, pa-pa
Potrafi wskazać niektóre przedmioty
Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 11 m.ż
Raczkuje
Dość długo utrzymuje równowagę w pozycji stojącej, pewnie stoi, trzymane próbuje pierwszych kroków
Samo je np. herbatnik
Potrafi znaleźć przykrytą zabawkę
Mówi am-am widząc posiłek
Rozumie zakazy, ale je zapomina
Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 12 m.ż
Samodzielnie się podnosi i stawia pierwsze kroki
Wrzuca przedmiot do pojemnika przez mały otwór
Reaguje na proste polecenia
Używa sensownych wyrazów dziecięcych hau-hau, kwa-kwa
Rozumie treść prostych zdań
Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa wg. Th. Hellbrűgge
Cel – wykrycie dysharmonii rozwoju tak wcześnie jak jest to możliwe i podjęcie działania stymulacyjnego oun
Pozwala na rozpoznanie w pierwszym roku życia niewielkich opóźnień w rozwoju funkcji motorycznych takich jak raczkowanie, siadanie, chodzenie, chwytanie, służy do oceny wieku percepcji (postrzeganie zmysłowe i umiejętność kontaktu z otoczeniem), wieku mówienia (umiejętność i rozumienie umiejętności kontaktowania się z otoczeniem jako miary rozwoju społecznego
Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa - rozwój funkcji psychomotorycznych - 3 mieś.
Motoryka duża (raczkowanie)– utrzymuje uniesioną głowę pod kątem 45° ok. 1 min
Siadanie – siedząc trzyma głowę ok. 30 sek
Chodzenie – zgina nogi przy oparciu o podłoże
Chwytanie – porusza daną do ręki grzechotką
Percepcja – wodzi oczami za zabawką
Rozwój mowy – łańcuchy głoski „rrrr”
Rozumienie mowy - ----
Zachowanie społeczne – „uśmiech społeczny”
Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa - rozwój funkcji psychomotorycznych - 9 mieś
Motoryka duża (raczkowanie)– pełza jak foka
Siadanie – siedzi samo przez ok. 1 min bez podporu
Chodzenie – stoi trzymane za rączki przez ok. 30 s.
Chwytanie – celowo upuszcza przedmiot
Percepcja – sięga po zabawkę do pudełka
Rozwój mowy – wyraźnie artykułuje podwójne sylaby
Zachowanie społeczne – bawi się w chowanego
Skala rozwoju ruchów niemowlęcia wg. Zdańskiej-Bricken i Wolańskiego
3 mieś. - na brzuchu unosi głowę na wysokość ok. 10 cm przez 1 min
4 mieś. – w pozycji siedzącej utrzymuje głowę prosto przez 1 min, na brzuchu utrzymuje głowę na 15 cm przez 1 min,
5 mieś. – położone na plecach unosi głowę i ramiona
6 mieś. – siedzi z lekkim przytrzymywaniem w pasie
7 mieś. - trzymane pod pachy utrzymuje się na wyprostowanych nogach, obraca się z pleców na brzuch, na brzuchu odrywa tułów od podłoża, obraca głowę we wszystkich kierunkach, siada samo po lekkim podciąganiu, siedzi przez moment wyprostowane, pełza na brzuchu przy pomocy rąk
7.5 mieś. – trzymane pod pachy podskakuje, zginając i wyprostowując kolana
8 mieś. - siada samodzielnie chwytając się podpory, siedzi pewnie przez 1 min, staje podciągane za ręce
8.5 mieś. – siada samodzielnie bez oparcia, stoi samodzielnie z oparciem
9 mieś. - stoi samodzielnie chwytając się podpory, raczkuje z wykorzystaniem kolan, stąpa trzymając się barierki
9.5 mieś. – trzymając się oparcia schyla się i podnosi zabawkę
10.5 mieś. - stoi samodzielnie
11.5 mieś. – chodzi trzymane za 1 rękę, staje samodzielnie, stawia pierwsze samodzielne kroki
12 mieś. - chodzi samodzielnie na sztywnych i szeroko rozstawionych nogach, kołysząc się stąpa często na palcach
Sygnały alarmowe mogące wskazywać na patologię rozwoju dziecka
Asymetryczne stereotypowe ustawienie głowy, tułowia, kończyn w przywiedzeniu i rotacji wewnętrznej, zaciskanie dłoni z kciukiem w środku w piąstkę,
Asymetryczny rozkład ruchu, słabsza aktywność po jednej stronie ciała,
opadanie na bok
z preferowaniem jednej
strony, asymetryczny podpór
Brak lub słaba stabilizacja głowy w próbie podciągania za rączki, oraz w próbie siedzenia po 6 tyg. życia
Brak umiejętności przeniesienia przedramion do przodu; dziecko układa jedną lub obie kończyny wzdłuż tułowia przy próbie podniesienia głowy po 6 tyg życia
Mocne odginanie głowy do tyłu z prężeniem kończyn dolnych,
Bezwładne zwisanie ciała dziecka
Ubogość ruchów, niedostatek inicjatywy do nawiązania kontaktu po 1 mieś. życia
Niewystarczający lub całkowity brak reakcji na światło po 3 mieś. życia
Stały zez lub objaw zachodzącego słońca, tętniące ciemię, poszerzenie szwów czaszkowych, poszerzenie obwodu głowy
Drżenie bródki i kończyn powyżej 4 tyg. życia,
Słaby lub brak wodzenia gałek ocznych i głowy od 2 mieś. życia
Przetrwały asymetryczny toniczny odruch szyjnay po 7 mieś. życia
Stereotypowe wyprosty kończyn dolnych z baletowym obciągnięciem stóp w zawieszeniu pachowym po 4-5 miesiącu życia
Ogólna zasada zaburzonego rozwoju dziecka
Po 3 miesiącu życia dziecko utrzymuje ręce zaciśnięte w pięść z kciukiem przywiedzionym do dłoni
Po 3 miesiącu podciągane za ręce nie dźwiga głowy z podłoża
Zagrożenie rozwoju ruchowego w grupach ryzyka
Wcześniaki
Niemowlęta z niską masą urodzeniową
Niemowlęta dystroficzne
Wady wrodzone narządu ruchu
Urazy okołoporodowe
Zespół Downa inne zespoły wrodzone
Najczęstsze neurologiczne przyczyny zaburzeń rozwoju
Mózgowe porażenie dziecięce - 4% dzieci żywo urodzonych ma mózgowe porażenia tj ok. 1500 dzieci rocznie
Dystrofie mięśniowe
Rozszczep kręgosłupa
Okres noworodkowy
Wcześniak – to dziecko urodzone między 22 a 37 tyg. ciąży z masą 501-2500g
Mała urodzeniowa masa ciała: 2500-1501g
Bardzo mała umc: 1500-1001
Skrajnie mała umc: 1000-751
Niewiarygodnie skrajna umc: 750-501
Dzieci urodzone przedwcześnie
2001 – urodzenia w Polsce ogółem - 370 247
urodzenia noworodków z małą masą urodzeniową < 2500 g - 22 454 (6.2%)
urodzenia noworodków z ekstremalnie małą masą urodzeniową < 1000 g - 1 767 (0.5%)
Mała masa urodzeniowa
Trudności w nauce 49%
Mózgowe porażenie dziecięce 12%
Upośledzenie umysłowe 11%
Mnogie zaburzenia 7%
Zaburzenia widzenia 4%
Zaburzenia słuchu 3%
Metody wczesnej neurorozwojowej diagnostyki i terapii zaburzeń rozwoju ruchowego
Koncepcja neurorozwojowa Bobathów (NDT- neurodevelopmental treatment)
Metoda neurokinezjologiczna według Vojty
Im wcześniej rozpocznie się rehabilitację (stymulację) zaburzonego rozwoju psychomotorycznego, tym większe jest prawdopodobieństwo skuteczności postępowania w uszkodzeniach rozwijającego się mózgu występujących w różnorodnej postaci
dziubusek30