Przyczyny i rodzaje sygmatyzmu - seplenienia.pdf
(
73 KB
)
Pobierz
Microsoft Word - Przyczyny i rodzaje sygmatyzmu - seplenienia
Strona główna
>
Wady wymowy
>
Rozpoznanie i korekcja
Sygmatyzm
(łac.
sigmatisimus
; syn.: seplenienie albo szeplenienie) - to nieprawidłowa
realizacja głosek dentalizowanych, jednego, dwu lub wszystkich trzech szeregów (tj.
s, z, c,
dz;
Ļ
,
Ņ
,
ę
, d
Ņ
; sz,
Ň
, cz, d
Ň
). Zaburzona mo
Ň
e by
ę
artykulacja jednej kilku lub nawet kilkunastu
głosek.
Przyczyny sygmatyzmu
Do cz
ħ
stych przyczyn sygmatyzmu (seplenienia) nale
ŇĢ
:
•
nieprawidłowa budowa narz
Ģ
dów artykulacyjnych: j
ħ
zyka (j
ħ
zyk jest zbyt du
Ň
y,
gruby, krótkie w
ħ
dzidełko podj
ħ
zykowe),
•
wady zgryzu, które powoduje brak dentalizacji (zgryz otwarty, protruzja -
przodozgryz i retruzja - tyłozgryz) i inne anomalie z
ħ
bowe,
•
rozszczep podniebienia, który powoduje niedostateczne zamkni
ħ
cie jamy nosowej
przez podniebienie mi
ħ
kkie (seplenienie nosowe).
•
niska sprawno
Ļę
narz
Ģ
dów artykulacyjnych - mi
ħĻ
nie j
ħ
zyka s
Ģ
zbyt słabo lub zbyt
mocno napi
ħ
te,
•
upo
Ļ
ledzenie słuchu w zakresie tonów wysokich, obni
Ň
enie słyszalno
Ļ
ci,
•
przewlekłe, nawracaj
Ģ
ce choroby górnych dróg oddechowych,
•
na
Ļ
ladowanie nieprawidłowych wzorców otoczenia,
•
Sposoby realizacji głosek
W sygmatyzmie mo
Ň
na wyró
Ň
ni
ę
nast
ħ
puj
Ģ
ce sposoby realizacji d
Ņ
wi
ħ
ków:
1.
Deformacje
(mówimy wtedy o sygmatyzmie wła
Ļ
ciwym), polegaj
Ģ
ce na
nieprawidłowej wymowie spółgłosek: z
ħ
bowych
(s, z, c, dz)
; dzi
Ģ
słowych
(sz,
Ň
, cz,
d
Ň
)
; palatalnych
(
Ļ
,
Ņ
,
ę
, d
Ņ
)
. Deformacje s
Ģ
wynikiem zmiany miejsca artykulacji
głosek, co powoduje zniekształcenie ich brzmienia. W zale
Ň
no
Ļ
ci od miejsca,
w którym powstaje wadliwa artykulacja, mo
Ň
na wyró
Ň
ni
ę
ró
Ň
ne typy seplenienia, na
przykład mi
ħ
dzyz
ħ
bowe, przyz
ħ
bowe, boczne, wargowo - z
ħ
bowe itd.
2.
Substytucje
(parasygmatyzm) - zast
ħ
powanie jednych głosek dentalizowanych
innymi, realizowanymi prawidłowo. Jest to zjawisko rozwojowe w okresie
kształtowania i rozwoju mowy, jednak
Ň
e gdy utrzymuje si
ħ
dłu
Ň
ej, nale
Ň
y je uzna
ę
za
patologi
ħ
. Najcz
ħĻ
ciej:
o
Spółgłoski:
sz,
Ň
, cz, d
Ň
(które najpó
Ņ
niej pojawiaj
Ģ
si
ħ
w mowie dziecka) s
Ģ
zast
ħ
powane szeregiem łatwiejszym:
s, z, c, dz
;
o
Oba szeregi:
s, z, c, dz i sz,
Ň
, cz, d
Ň
s
Ģ
zast
ħ
powane przez szereg:
Ļ
,
Ņ
,
ę
, d
Ņ
;
o
Zast
ħ
powane mog
Ģ
te
Ň
by
ę
spółgłoski dentalizowane szczelinowo:
s, z,
Ļ
,
Ņ
, sz,
Ň
przez zwarto - szczelinowe:
c, dz,
ę
, d
Ņ
, cz, d
Ň
;
o
Spółgłoski dentalizowane d
Ņ
wi
ħ
czne mog
Ģ
by
ę
zast
ħ
powane przez
odpowiednie bezd
Ņ
wi
ħ
czne (np.
koza- kosa;
Ň
yto - szyto
itp.);
o
Pewne głoski dentalizowane mog
Ģ
by
ę
mylone przez z innymi, zazwyczaj
z tymi, przez które były zast
ħ
powane we wcze
Ļ
niejszej fazie rozwoju mowy.
S
Ģ
to objawy sygmatyzmu fizjologicznego, rozwojowego.
zbyt długie karmienie dziecka smoczkiem.
3.
Elizje
(mogisygmmatyzm) - opuszczanie d
Ņ
wi
ħ
ku. Głoski dentalizowane mog
Ģ
by
ę
opuszczane b
Ģ
d
Ņ
w ogóle nie realizowane. Podobnie jak w wypadku substytucji jest
to zjawisko rozwojowe do pewnego momentu, gdy utrzymuje si
ħ
dłu
Ň
ej, to nale
Ň
y je
uzna
ę
za patologi
ħ
rozwojow
Ģ
.
Rodzaje sygmatyzmu (seplenienia)
Seplenienie mi
ħ
dzyz
ħ
bowe
(łac.
sigmatisimus interdentalis
; syn.: seplenienie interdentalne,
seplenienie
Ļ
ródz
ħ
bne, sygmatyzm mi
ħ
dzyz
ħ
bny). Wymowa interdentalna to najcz
ħ
stsza
forma, któr
Ģ
obserwuje si
ħ
u dzieci w okresie wymiany uz
ħ
bienia. Charakteryzuje si
ħ
tym,
Ň
e j
ħ
zyk znajduje si
ħ
w linii
Ļ
rodkowej lub z boku jamy ustnej wysuwa si
ħ
mi
ħ
dzy z
ħ
by. Jest
spłaszczony, brak rowka i dlatego powietrze rozprasza si
ħ
po całej jego powierzchni. Dolna
szcz
ħ
ka jest mniej lub bardziej opuszczona, co powoduje brak dentalizacji. Brzmienie jest
t
ħ
pe podobne do angielskiego th. Obejmuje jeden lub kilka szeregów. W wymowie osób
sepleni
Ģ
cych mi
ħ
dzyz
ħ
bowa pozycja j
ħ
zyka mo
Ň
e pojawia
ę
si
ħ
równie
Ň
przy artykulacji
innych głosek z
ħ
bowych, takich jak:
t, d, n
( łac.
multiplex interdentalis
).
Seplenienie mi
ħ
dzyz
ħ
bowe wyst
ħ
puje w dwu formach jako: interdentalis, albo interlabialis -
gdy j
ħ
zyk wysuwa si
ħ
mi
ħ
dzy wargi i powstaje d
Ņ
wi
ħ
k mi
ħ
dzy „s” i „f”.
Niekiedy spotyka si
ħ
:
Seplenienie mi
ħ
dzyz
ħ
bowe boczne
, które charakteryzuje si
ħ
tym,
Ň
e brzeg j
ħ
zyka
jednostronnie wysuwa si
ħ
pomi
ħ
dzy z
ħ
by trzonowe (łac.
interdentalis lateralis
). Jest
to boczna prawo- lub lewostronna wymowa głosek dentalizowanych. Korekta zaczyna si
ħ
od
głosek:
sz,
Ň
, cz, d
Ň
-
Ň
eby utrwali
ę
utrzymanie j
ħ
zyka u góry.
Seplenienie przyz
ħ
bowe
(łac.
sigmatisimus addentalis
; syn.: sygmatyzm przyz
ħ
bny,
sygmatyzm addentalny, seplenienie doz
ħ
bne, seplenienie addentalne). Charakteryzuje si
ħ
płaskim uło
Ň
eniem przodu j
ħ
zyka, który zbyt mocno przylega do wewn
ħ
trznej strony
siekaczy. nie tworzy si
ħ
rowek i dlatego powietrze przechodzi szerokim strumieniem
W efekcie brzmienie głosek jest przyt
ħ
pione, szmer powstaj
Ģ
cy na kraw
ħ
dziach dolnych
siekaczy jest osłabiony lub w ogóle si
ħ
nie pojawia. Najcz
ħ
stsz
Ģ
przyczyn
Ģ
seplenienia
przyz
ħ
bowego jest uwalenie nieprawidłowych wzorców. Korekta polega na podsuni
ħ
ciu
j
ħ
zyka od z
ħ
bów.
Seplenienie wargowo-z
ħ
bowe
(łac.
sigmatisimus labio - dentalis
; syn.: sygmatyzm labio -
dentalny, seplenienie labo - dentalne). Bardzo w
Ģ
ska szczelina tworzy si
ħ
mi
ħ
dzy dolna warg
Ģ
a górnymi siekaczami lub mi
ħ
dzy górna warg
Ģ
a dolnymi siekaczami. J
ħ
zyk nie bierze
udziału w artykulacji (jest bierny). Wytworzony d
Ņ
wi
ħ
k jest podobny do ostro brzmi
Ģ
cego f .
warga zbli
Ň
aj
Ģ
c si
ħ
do z
ħ
bów powoduje zniekształcenie głosek dentalizowanych, gdy
Ň
układ
narz
Ģ
dów artykulacyjnych charakterystyczny jest dla wymowy głosek: w , f . korekta tej wady
wymaga wielu
ę
wicze
ı
i powtórze
ı
, gdy
Ň
jest bardzo trudno zlikwidowa
ę
ten nawyk.
Seplenienie boczne
(łac.
sigmatisimus lateralis
; syn.: sygmatyzm lateralny, seplenienie
lateralne). Artykulacja polega na niesymetrycznym uło
Ň
eniu całego j
ħ
zyka, szczelina nie
tworzy si
ħ
w lii
Ļ
rodkowej, lecz z boku - przy kłach, z
ħ
bach przed trzonowych
lub trzonowych. Szczelina mo
Ň
e by
ę
poprzedzona zwarciem. Wargi rozchylaj
Ģ
si
ħ
w miejscu
przechodzenia powietrza. Pr
Ģ
d powietrza wydechowego nie jest wi
ħ
c emitowany w linii
prostej, lecz z jednej (prawej lub lewej) strony b
Ģ
d
Ņ
z obu stron i wydostaje si
ħ
szerokim
strumieniem, co bardzo zniekształca brzmienie głosek dentalizowanych. rozró
Ň
nia si
ħ
seplenienie boczne: prawostronne (
dexter
), lewostronne (
sinister
), obustronne (
bilateralis
).
Mo
Ň
na wyró
Ň
ni
ę
tak
Ň
e
seplenienie boczne
:
•
ze zwarciem przednim
- j
ħ
zyk uło
Ň
ony jest przy głosce l, a powietrze przechodzi
bokiem oraz
•
ze zwarciem tylnim
-
Ļ
rodek j
ħ
zyka unosi si
ħ
ku podniebieniu i zwiera si
ħ
z nim
z jednej lub z dwu stron.
Barwa głosek lateralnych w pewnym stopniu zale
Ň
y od miejsca szczeliny, ich wielko
Ļ
ci
i wyst
ħ
powania b
Ģ
d
Ņ
te
Ň
braku dentalizacji. W efekcie powstaj
Ģ
dwie zasadnicze grupy
spółgłosek bocznoj
ħ
zykowych: ze zwarciem przednim i tylnim. Bocznie mog
Ģ
te
Ň
by
ę
wymawiane spółgłoski:
t, d, n,
a nawet
r,
lecz najcz
ħĻ
ciej szereg sycz
Ģ
cy. Nie mo
Ň
e by
ę
jednak takiej sytuacji, w której szereg sycz
Ģ
cy:
sz,
Ň
, cz, d
Ň
artykuowany jest bocznie,
a szereg:
s, z, c, dz
- nie. Spotyka si
ħ
równie
Ň
sygmatyzm boczny mi
ħ
dzyz
ħ
bowy (łac.
sigmatisimus lateralis interdentalis
), który jest poł
Ģ
czeniem objawów sygmatyzmu bocznego
i mi
ħ
dzyz
ħ
bowego.
Seplenienie nosowe
(łac.
sigmstisimus nasalis
; syn.: seplenienie nasalne, nasalizacja).
w zale
Ň
no
Ļ
ci od stopnia przechodzenia powietrz przez nos rozró
Ň
nia si
ħ
seplenienie nosowe
cz
ħĻ
ciowe (łac.
partialis
) i całkowite (łac.
totalis
).
Przy seplenieniu nosowym cz
ħĻ
ciowym układ j
ħ
zyka jest prawidłowy, podniebienie mi
ħ
kkie
nie jest zupełnie opuszczone, co powoduje,
Ň
e w czasie artykulacji głosek dentalizowanych
powietrze wydychane jednocze
Ļ
nie wydostaje si
ħ
przez nos i usta. Brzmienie głosek
dodatkowo zniekształca rezonans nosowy. Przy seplenieniu nosowym całkowitym układ
j
ħ
zyka jest nieprawidłowy, gdy
Ň
zwiera si
ħ
on z podniebieniem. Powietrze wydychane
wydostaje si
ħ
do jamy nosowej szczelin
Ģ
powstał
Ģ
przez zbli
Ň
enie obsady j
ħ
zyka do tylnej
Ļ
ciany gardła, wytwarzaj
Ģ
c nieprzyjemny poszum nosowy. Tak mog
Ģ
by
ę
wymawiane
wszystkie głoski dentalizowane lub niektóre z nich. Do przyczyn seplenienia nosowego
nale
ŇĢ
:
•
zaburzenie czynno
Ļ
ci podniebienia mi
ħ
kkiego;
•
zmiany zapalne w jamie nosowej;
•
hypertroficzne zapalenie
Ļ
luzówki nosa, hypertrofia tylnych ko
ı
ców dolnych muszli
(u dorosłych);
•
zapalenie ucha
Ļ
rodkowego (u dzieci).
Seplenienie krtaniowe
(łac.
sigmatisimus laryngealis
; syn.: seplenienie laryngealne,
sygmatyzm laryngealny). Głoski dentalizowane zast
ħ
powane s
Ģ
przez szmer wytwarzany
w krtani (tzw. „zwarcie krtaniowe”). Pod naciskiem wydychanego powietrza gło
Ļ
nia zostaje
rozsuni
ħ
ta i pr
Ģ
d powietrza, który si
ħ
przez ni
Ģ
wydostaje, wytwarza szmer. Powstaje
w przypadku rozszczepu podniebienia oraz wiotko
Ļ
ci mi
ħĻ
ni krtani i nagło
Ļ
ni.
Seplenienie
Ļ
wiszcz
Ģ
ce
(łac.
sigmatisimus stridents
; syn.: sygmatyzm stridensalny,
seplenienie stridensalne). Cechuje je bardzo ostre brzmienie głosek dentalizowanych, które
powoduje silny pr
Ģ
d powietrza powstały w wyniku utworzenia si
ħ
gł
ħ
bokiego rowka wzdłu
Ň
lii
Ļ
rodkowej j
ħ
zyka. Tak
Ģ
wymow
ħ
mo
Ň
na usłysze
ę
przy artykułowaniu głosek z du
ŇĢ
sił
Ģ
lub u osób z anomaliami z
ħ
bowymi, takimi jak diastremia i nieregularne ustawienie z
ħ
bów.
Powstaj
Ģ
ce głoski dentalizowane charakteryzuj
Ģ
si
ħ
ostrym,
Ļ
wiszcz
Ģ
cym brzmieniem.
Seplenienie wargowe
(łac.
sigmatisimus labialis
; syn.: sygmatyzm labialny). Szczelina
tworzy si
ħ
mi
ħ
dzy wargami, a j
ħ
zyk pozostaje bierny. To wyst
ħ
puj
Ģ
ce przej
Ļ
ciowo
zniekształcenie głosek dentalizowanych spowodowane jest niestał
Ģ
umiej
ħ
tno
Ļ
ci
Ģ
wymowy
lub chwiejno
Ļ
ci
Ģ
stanów psychicznych.
Seplenienie podniebienne
(łac.
sigmatisimus pallatalis
; syn.: seplenienie palatalne,
seplenienie, mowa dziecinna, lalkanie, sygmatyzm palatalny). W wyniku zbli
Ň
enia czubka
j
ħ
zyka do podniebienia twardego powstaje tr
Ģ
cy, nieprzyjemny szmer. Najcz
ħĻ
ciej wyst
ħ
puje
przy zgryzie otwartym, przy prognacji (przodowaniu
Ň
uchwy) i palatalizacji. Wymowa
głosek:
sz,
Ň
, cz, d
Ň
zbli
Ň
ona jest do wymowy mi
ħ
kkich:
Ļ
,
Ņ
,
ę
, d
Ņ
.
Sigmatisimus laterofleksus
- ten rodzaj seplenienia polega na tym,
Ň
e czubek j
ħ
zyka
przesuwa si
ħ
w jedna stron
ħ
i pr
Ģ
d powietrza skierowany jest na wprost górnego kła (w praw
Ģ
stron
ħ
). W efekcie powstaje brzmienie podobne do artykulacji mi
ħ
dzy z
ħ
bowej bocznej.
Sigmatisimus cacuminalis
- j
ħ
zyk przyjmuje kształt wie
Ň
y i przesuwa si
ħ
do jamy ustnej,
przez co baza artykulacyjna przesuni
ħ
ta jest całkowicie do tyłu.
Seplenienie przydechowe
(łac.
sigmatisimu aspirativen
; syn.: sygmatyzm przydechowy).
Wymowa głosek dentalizowanych przydechowa polega na tworzeniu d
Ņ
wi
ħ
ków sycz
Ģ
cych
w takiej formie,
Ň
e przypominaj
Ģ
„chuchaj
Ģ
cy” szmer.
Seplenienie szumi
Ģ
ce
- szeplenienie (syn.:
sygmatyzm szumi
Ģ
cy
, szeplenienie). Wymowa
głosek dentalizowanych jest szmerowa i charcz
Ģ
ca.
Seplenienie gardłowe
(łac.
sigmatisimus pharyngealis
; syn.: sygmatyzm faryngealny).
Głoski dentalizowane s
Ģ
wymawiane gardłowo w wyniku rozszczepów podniebienia
i nieaktywnego podniebienia.
Inne zniekształcenia głosek dentalizowanych:
W wymowie dzieci do
Ļę
cz
ħ
sto spotyka si
ħ
dorsaln
Ģ
wymow
ħ
głosek
sz,
Ň
cz, d
Ň
- a nie
koronaln
Ģ
. Czubek j
ħ
zyka znajduje si
ħ
wówczas przy dolnych siekaczach, a predorsum zbli
Ň
a
si
ħ
do wałka dzi
Ģ
słowego. Cz
ħ
sto spotykane s
Ģ
równie
Ň
takie formy seplenienia, które nie
nale
ŇĢ
do du
Ň
ych odchyle
ı
w zakresie miejsca artykulacji, czy wielko
Ļ
ci szczeliny - w tych
przypadkach barwa głosu zniekształcona jest nieznacznie.
Opracowanie - Marzena Mieszkowicz - neurologopeda
Bibliografia:
1.
Dłuska M. - Fonetyka polska. PWN, Warszawa - Kraków 1988 r.,
2.
Gałkowski T., Jastrz
ħ
bowska G. - Logopedia, Opole 1999 r.,
3.
Jastrz
ħ
bowska G., Pelc-P
ħ
kała O. - Metodyka ogólna diagnozy i terapii logopedycznej
w: Logopedia red. Gałkowski T., Jastrz
ħ
bowska G., Wydawnictwo Uniwersytet
Opolski, Opole 1999 r.,
4.
Ossowski R. - Z teorii i praktyki rehabilitacji, Wydawnictwo WSP, Bydgoszcz 1999 r..
5.
Ziemski St. - Problemy dobrej diagnozy, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973 r.
Strona główna
>
Wady wymowy
>
Rozpoznanie i korekcja
Plik z chomika:
Paczuczek
Inne pliki z tego folderu:
ćw_słuchu_fonemowego.zip
(6317 KB)
0 092.jpg
(244 KB)
cw sluchu fonemowego(2).jpg
(161 KB)
cw sluchu fonemowego (2)(2).jpg
(193 KB)
cw sluchu fonemowego (4)(3).jpg
(159 KB)
Inne foldery tego chomika:
1-sza ksiązeczka do nauki pisania
Afazja
analiza i synteza wzrokowa- Cieszyńska
analiza i synteza wzrokowa- Cieszyńska(1)
Arkusze do testu PEP-R
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin