Z historii latawca.doc

Z historii latawca

Latawiec należy do najstarszych znanych aparatów latających, cięższych od powietrza. Ojczyzną latawca są bezspornie Chiny, a jego pojawienie się w tym kraju datowane jest na około 2000 lat p.n.e. Świadczą o tym zachowane dokumenty, rysunki i przekazywane przez całe wieki legendy. Z tego właśnie okresu pochodzą pierwsze konkretne informacje o dobrze dziś znanym, zwykłym latawcu płaskim o obrysie prostokątnym.

Kupcy i marynarze przyczynili się do tego, że latawiec zaczął migrować z Chin do innych krajów, stając się coraz powszechniej znanym aparatem latającym. Przypuszczalna trasa wędrówki latawca wiodła z Chin do Korei i Japonii, na Archipelag Malajski, przez Birmę i Indie do krajów arabskich i Afryki Północnej, a potem do Europy. Pierwszy ślad latawca w Europie to sławny gołąb Greka Archytasa z Tarentu zbudowany około 400 roku p.n.e.

W swojej historii latawiec spełniał różnorakie funkcje i nie zawsze służył do zabawy. Bywało, że częściej pojawiał się on na polu walki niż na placu zabaw. Tak było prawdopodobnie od początku jego istnienia, choć więcej informacji na ten temat przynosi historia latawca z pierwszego tysiąclecia naszej ery. Ale już w roku 196 p.n.e. można znaleźć wzmiankę o wzlocie chińskiego generała na pokładzie latawca, prawdopodobnie w celu polepszenia sobie możliwości obserwacji pola walki. Później stosowano latawce do sygnalizacji a nawet do przenoszenia korespondencji do obozów jenieckich.

W innych krajach, np. w Indonezji latawce wynosiły na większe wysokości różne proporce i flagi państwowe lub rodowe – w ten sposób królowie i książęta oznaczali swoje posiadłości, demonstrując dostojeństwo i władzę.

Mieszkańcy wysp Polinezji kojarzyli latawce z siłami nadprzyrodzonymi. Ich latawce przybierały kształty ptaków i różnych, bardzo rozwiniętych form geometrycznych. Puszczanie latawców, podobnie jak spełnianie obrządków religijnych, było zastrzeżone wyłącznie dla mężczyzn. Niektóre latawce związane były ściśle z obrzędami religijnymi, a ich wzloty były organizowane według specjalnego ceremoniału połączonego z modlitwami.

Wojska rzymskie już około 105 roku n.e. używały latawców jako proporców i wiatrowskazów. Szczególne znaczenie miały proporce – symbolizowały one siłę i sprawność wodzów, były jakby godłem oddziałów wojskowych, dlatego przybierały kształty dzikich zwierząt i smoków, które miały z założenia budzić respekt. Podobne latawce o smoczych kształtach stosowali Tatarzy w bitwie pod Legnicą w 1241 roku. Ślady latawców w kształcie smoków i dzikich zwierząt można znaleźć również w Austrii, Włoszech, Anglii i Niemczech.

Oczywiście ważną funkcją latawców była funkcja sportowo-rozrywkowa. Ojczyzną takiego wykorzystania latawców są również Chiny. Tam już pod koniec pierwszego tysiąclecia n.e. organizowano bardzo popularne "Dni Latawca". Podobnie było w Korei i Japonii.

Popularność latawców spowodowała, że zaczęto zajmować się teorią tego aparatu latającego. W wieku XVI i XVII pojawiło się sporo prac naukowych i opisów związanych z latawcami, zwłaszcza we Włoszech, Anglii i Niemczech. Równocześnie rozpoczęło się także wykorzystanie latawców do celów naukowych. W roku 1749 wykorzystano latawiec do celów meteorologicznych mierząc temperaturę powietrza na różnych wysokościach. Później, próbując opisać zagadnienie "elektryczności atmosferycznej" badano zjawiska elektrostatyczne w chmurach a także wysyłano latawce w miejsca niedostępne dla człowieka (np. w kierunku biegunów) badając panujące tam warunki atmosferyczne.

Później jeszcze, wraz z pojawieniem się radiotechniki, zaczęto wykorzystywać latawce jako anteny lub nośniki anten.

Wiele z tych zastosowań latawców przetrwało do dziś (szczególnie meteorologia). Latawiec często używany jest także w ratownictwie morskim, rybołówstwie morskim i działaniach wojskowych. Okres II wojny światowej przynosi wiele przykładów takich zastosowań.

Oczywiście nie zmalała jego rola sportowo-rozrywkowa. Dalej dla wielu dzieci i młodych ludzi staje się pierwszym, bezpośrednim kontaktem z lataniem powodując iniekcję "lotniczego bakcyla".

A "zachorowanie na lotnictwo", aczkolwiek nieuleczalne, potrafi być powodem pięknych, romantycznych przeżyć. Dlatego warto zrobić jeden krok dalej, otworzyć drzwi i wejść do królestwa latawców.

Do budowy prostych latawców wystarczą – nożyczki, nóż, linia, ołówek, piłka do cięcia listewek. Wszystkie materiały to: listewki sosnowe kwadratowe 5x5 lub 8x8mm, mocny papier, nici i klej. Skrzyżowania listewek wiąże się mocno nićmi i zalewa klejem. Krawędzie latawców tworzy się przez obciągnięcie drewnianego szkieletu mocną nicią (szpagatem), z której wykonuje się również uzdę, hol i ogon. Nici mocujemy na końcach naciętych listewek i smarujemy miejsca łączenia klejem (może nim być AK20). Do oklejania latawców należy używać cienkiego, mocnego papieru pakowego lub innego. Papier przykleja się roślinnym klejem biurowym. Spośród wielu różnych latawców, zajmiemy się kilkoma latawcami płaskimi, latawcem skrzynkowym, oraz tzw. latawcem tasiemcem.
Zasadę lotu latawca ilustruje poniższy rysunek.

płaski latawiec malajski

Płaski latawiec malajski przedstawiono na rysunku poniżej. Do jego wykonania bierzemy dwie jednakowe listewki sosnowe o wymiarach 5x5 lub 8x8 u długości około 1000mm. Na jednej z nich odmierzamy i zaznaczamy ołówkiem 1/8 długości, a na drugiej jej połowę. Tak zaznaczone listewki sklejamy na krzyż, obwiązując miejsce styku nicią i zalewając klejem. Koniec listewek nacinamy tworząc rowek, w który wejdzie nić obwodowa. Nić tę przywiązujemy do końca jednej z listewek, mocujemy na sąsiednim końcu listewki, potem na następnym aż zamkniemy obwód. Na końcach poprzecznej listewki przywiązujemy inną nić, naciągając ją tak, ażeby tworzyła cięciwę odległą od listewki o około 100mm. Do tak przygotowanego szkieletu przykładamy arkusz papieru pakowego, rysujemy na nim kształt latawca, powiększamy o 40mm margines na przyklejenie i obcinamy. Oklejamy latawiec od spodu, który jest wypukły, zawijając brzegi wystającego papieru i smarujemy je klejem. Do tyłu latawca przywiązuje się ogon ze sznurka i kokardek z bibułki o długości kilku metrów. Ostatnią czynnością jest wykonanie tzw. uzdy, do której zaczepia się hol. Uzdę należy wykonać z trzech odcinków nici o długości 650mm każdy. Jeden koniec odcinków sznurka należy związać ze sobą, a drugi zamocować do końców listewek, jak to widać na rysunku. Do uzdy przywiązuje się hol i latawiec jest gotów do wzlotu. Można go jeszcze pomalować według własnego gustu. Do pierwszych wzlotów należy wybrać dzień, kiedy wiatr wieje z prędkością 5 - 7m/s. Latawce należy puszczać z dala od napowietrznych linii telefonicznych i elektrycznych. Prawidłowo wykonany latawiec przy sprzyjającym wietrze i odpowiednio długim holu może się wznieść na wysokość nawet 500 – 600m.
Inne latawce płaskie pokazane są również na rysunku poniżej. Sposób ich budowy nie różni się od wyżej opisanego.

latawiec malajski

latawiec kwadratowy

latawiec wielokątny

latawiec skrzynkowy

Nieco trudniejsze w budowie ale znacznie efektowniejsze w locie są latawce skrzynkowe – jeden z nich przedstawiono na rysunku poniżej. Do jego budowy potrzeba 9 listewek o wymiarach 8x8mm i długości 1000mm, kawałek kartonu, klej, nici oraz arkusz papieru pakowego. Z listewek wykonujemy najpierw dwie ramki, jak na rysunku. Do ramki dłuższej o 10mm nie wklejamy poprzeczki. Połączenia listewek wzmacniamy na rogach trójkątnymi kartonowymi narożnikami. Następnie mniejszą ramkę wkładamy "na krzyż" w większą, wiążemy na skrzyżowaniu nicią i smarujemy klejem. Na końcu wstawiamy brakującą środkową poprzeczkę. Z kolei od obydwu końców latawca odmierzamy na listewkach odcinki po 350mm i miejsca te zaznaczamy ołówkiem. Miejsca zaznaczone ołówkiem oraz końcowe narożniki latawca łączymy nicią tworząc kwadraty z nici. Wzmacniają one latawiec i służą jednocześnie jako krawędzie przy oklejaniu latawca. Papierem pokrywa się skrajne odcinki latawca pozostawiając środkowy odcinek pusty. Oklejanie – jak latawca płaskiego. Uzdę mocujemy do końców jednej z krawędzi latawca. Latawce mogą być wyposażone w dodatkowe urządzenia, wśród których najbardziej popularny jest tzw. listonosz. Pozwala on transportować do latawca po holu różne przesyłki, które są samoczynnie zrzucane. Mogą to być np.: ulotki lub model niewielkiego szybowca, albo też spadochron. Przykład listonosza przedstawiono na poniższym rysunku.

latawiec skrzynkowy - budowa

latawiec skrzynkowy - sposób oklejania

wyciąg - listonosz

latawiec tasiemiec

Na mistrzostwach świata modeli swobodnie latających w Hiszpanii w 1981r. Japończyk M.Sibachi zademonstrował niezwykły latawiec – latawiec tasiemiec (rysunek poniżej). Oto z ustawionego obok siebie kartonowego pudełka zaczął wysuwać się szpagat z nawleczonymi maleńkimi latawcami o obrysie romboidalnym. Latawce umieszczone były na nici o odległości około 400mm jeden od drugiego luźno, gdyż nawleczone były na nie otworkami. Początkowo latawiec nie wzbudzał większego zainteresowania, ale gdy znalazło się w powietrzu 100m zbioru latawców, wówczas wokół Sibachiego zaczęło się tworzyć zbiegowisko. Po dalszych kilku minutach powiewał w powietrzu tasiemiec o długości 200m. Latawiec był wielobarwny, każde kolejne 15 latawców miało inne barwy. Powiewał bardzo majestatycznie na wietrze, niczym ogon gigantycznego węża. Doskonale widać na nim było zmienne powiewy wiatru i powstające noszenia termiczne. Sibachi skończył ten niezwykły pokaz na długości około 400m! Od licznie zgromadzonych widzów posypały się pytania. Okazało się, że Sibachi jest rekordzistą Japonii w tego typu latawcach. Jego rekordowy latawiec w 1980 r. osiągną niewiarygodną długość 10km! Nośna nić tego latawca składała się z pięciu 2km długości odcinków nici o różnej grubości – od najcieńszej na końcu (około 0,3mm) do najgrubszej przy ziemi (około 1,2mm), oczywiście wszystkie o dużej wytrzymałości na rozrywanie. Koniec tego latawca wzniósł się ponad ziemię na ok. 1200m. Taki niezwykły latawiec może bez większego kłopotu zbudować każdy. Nie potrzeba do tego ani zbyt wiele materiału, ani wiele czasu. Szczegóły konstrukcji latawca przedstawia poniższy rysunek. Głównie płaszczyzna nośna latawca wycięta jest z cienkiej kolorowej bibułki. Na jej powierzchni naklejone są krzyżowo dwa usztywniające paski z folii celuloidowej o grubości około 0,3mm. Folia może pochodzić ze starej zbędnej kliszy rentgenowskiej, z okładek plastykowych itp. Należy jedynie używać folii o zaleconej (lub zbliżonej) grubości. Zbyt cienka folia będzie za bardzo elastyczna, z kolei folia grubsza uczyni latawczyki zbyt ciężkie. Pamiętać należy, że łączna siła nośna naszego latawca będzie się składała z cząstkowych sił nośnych poszczególnych latawczyków. Folię do biułki należy przyklejać klejem nitrocelulozowym typu AK20, Ago, Hermol. W pasku folii należy wykonać otworek o średnicy około 2mm, przez który przechodzi nitka – hol. Otworek można wywiercić wiertłem lub np. wypalić rozżarzonym drutem. Do wzdłużnego paska na końcu należy przykleić ogon, składający się z dwóch tasiemek o długości 280mm i szerokości 10mm. Ze względy na wymaganą trwałość, tasiemki najlepiej jest wyciąć ze zużytej torby plastykowej. Tasiemki mogą być również wykonane z bibułki lub też ucięte z gotowej tasiemki tekstylnej. Tak przygotowane latawczyki nawlekamy na mocną nitkę o grubości około 0,5 mm i po nawleczeniu każdego następnego na nitce mocujemy skuwkę, która zabezpiecza latawczyki przed przesuwaniem się. Skuwka może być wykonana z kawałka taśmy przylepnej lub z paseczka kartonu o szerokości około 3mm naklejonego podwójnie na nitce. Należy zwrócić uwagę, ażeby skuwki były umieszczone na nitce w równych odległościach. Łatwo obliczyć, że po wykonaniu np. 100 latawczyków i mocowaniu ich w odległości około 400mm jeden od drugiego, nasz latawiec będzie miał długość 40 m. Wykonaniem latawczyków może zając się cała klasa lub grupa uczniów w modelarni, wówczas możliwe będzie wspólnymi siłami budowanie latawców o znacznych długościach.

KONKURS LATAWCA

Celem konkursu jest integracja klas, popularyzacja aktywnego spędzania czasu wolnego a także rozwijanie zainteresowań problematyką lotnictwa.

Uczestnikami konkursu mogą być uczniowie klas V Szkoły Podstawowej nr 8 w Gdańsku.

Każdy zawodnik może przystąpić do konkursu z jednym latawcem.

Warunki techniczne:

- latawiec płaski ma jedną płaszczyznę nośną a także ustatecznienie w postaci ogona (jednego lub kilku)

- latawiec może być wykonany z drewna, papieru lub tworzyw sztucznych

- hol latawca nie może być wykonany z drutu, linki metalowej lub innego materiału przewodzącego energię elektryczną

- latawiec nie może być wspomagany przez żaden napęd silnikowy

- jeżeli latawiec będzie w jakikolwiek sposób zagrażał bezpieczeństwu uczestników konkursu zostanie zdyskwalifikowany.

Na ocenę każdego latawca składa się:

- ocena za wrażenie estetyczne (od 0 do 30 pkt)

Oceniana będzie w tej kategorii konstrukcja latawca, staranność jego wykonania, oprawa plastyczna i oryginalność pomysłu.

- ocena za lot (od 0 do 30 pkt)

Latawce oceniane będą w czasie lotu za jego jakość.

Zwycięzcą zostanie zawodnik, który uzyskał największą sumę punktów.

Uczestnictwo w konkursie można zgłaszać osobiście do p. Ewy Łukaszewskiej do dnia 26 października 2007 r.

Finał konkursu odbędzie się