KONSPEKT II.docx

KONSPEKT II

TEMAT: JAK PRZECIWSTAWIĆ SIĘ PRZEMOCY I AGRESJI?

CELE:

- zwiększenie świadomości nieletnich na temat: czym jest agresja i przemoc,

- zapoznanie ich z przyczynami zachowań agresywnych,

- uświadomienie nielatom różnorodności zachowań agresywnych,

- zapoznanie ich ze sposobami radzenia sobie z agresją i zapobiegania jej,

- poszukiwanie sposobów przeciwdziałania agresji i przemocy,

- wskazanie pozytywnych sposobów i technik radzenia sobie z własną agresją,
 

METODY:

- praca w grupach,

- burza mózgów,

- scenka,

- mini-wykład,

- pogadanka,

- dyskusja,

- rundka,

- krzyżówka

MIEJSCE REALIZACJI PROGRAMU: Policyjna Izba Dziecka w Bydgoszczy

Temat: Agresja i przemoc – założenia teoretyczne: definicje, przyczyny i rodzaje.

1. Przywitanie z grupą i zabawa integracyjna.
Współprowadzący proponują, aby nieletni opowiedzieli, co robili w minionym tygodniu.

2. Burza mózgów :„Z czym kojarzy nam się słowo AGRESJA i PRZEMOC?”
Współprowadzący zapisują na tablicy słowa „agresja” i „przemoc”, a nieletni metodą „burzy mózgów” podają swoje skojarzenia z tymi pojęciami. Wszystkie hasła zostają zapisane na tablicy. Współprowadzący podsumowują na podstawie załącznika 1 i 2.

3. Mini wykład: „Rodzaje zachowań agresywnych” na podstawie załącznika 3. 

4. Praca w małych grupach: „Dlaczego ludzie zachowują się agresywnie, dlaczego stosują przemoc?”

Nieletni podzieleni na trzy grupy otrzymują kartki papieru na których wypisują przyczyny agresji i przemocy według jednego z kryterium: przyczyny tkwiące w rodzinie, przyczyny tkwiące w szkole; przyczyny tkwiące w placówkach dla nieletnich. Po zakończeniu pracy w grupach, nieletni zgłaszają swoje pomysły a współprowadzący zapisują je na tablicy i uzupełniają odpowiedzi na podstawie załącznika 4.

5. Podsumowanie zajęć. Pogadanka na podstawie załącznika 5

Temat: Agresja i przemoc – profilaktyka i zapobieganie.

1. Co robi człowiek, gdy się złości? Co mogę zrobić, gdy ktoś wobec mnie zachowuje się agresywnie?- praca w 3 grupach.
Nieletni zastanawiają się nad tym, jak ludzie rozładowują negatywne uczucia: złość, gniew, wściekłość? Współprowadzący zapisują na  tablicy  wypowiedzi nieletnich i podsumowują na podstawie załącznika 6.Wspólnie z prowadzącym nielaty określają, które z nich są niebezpieczne, które pozytywne i bezpieczne. Które z bezpiecznych sposobów rozładowania trudnych emocji są możliwe przez nich do zastosowania. W ten sposób powstaje wykaz radzenia sobie z agresją.             

2. „Moje spotkania z agresją” – praca w 3 grupach.
Nieletni losują po 1 scence (załącznik 7) i zastanawiają się, jak by się zachowali na miejscu bohatera scenki i ewentualnych świadków takiego zdarzenia. Dyskusja na forum grupy.

3. Rundka: „Jakie znacie skutki agresji?”

Każdy z nieletnich po kolei wymienia jakie zna skutki agresji. Po przeprowadzonej rundce współprowadzący uzupełniają ich odpowiedzi na postawie załącznika 8.

4. Krzyżówka podsumowująca zajęcia na podstawie załącznika 9.

Załącznik 1

CO TO JEST AGRESJA I PRZEMOC?

 W psychologii agresja oznacza „działanie skierowane przeciwko osobom lub przedmiotom, wywołującym  u jednostki niezadowolenie lub gniew”. 
Agresja może występować w postaci fizycznej lub słownej, może przejawiać się w formie bezpośredniej – skierowanej na osobę lub rzecz wywołującą uczucie wrogości i w formie przemieszczonej – skierowanej na obiekt zastępczy.

Przemoc – to zachowania agresywne i jednocześnie destruktywne w stosunku do innej osoby lub grupy osób, /…/ w wyniku których inne osoby ponoszą uszczerbek na ciele lub w zakresie funkcji psychicznych .
Jest to bezpośrednie oddziaływanie jednego człowieka na drugiego w celu zmuszenia go, wbrew jego woli, do zmiany zachowań, zmiany systemu wartości bądź poglądów w jakiejś sprawie.
Działanie takie stwarza sytuacje zagrażające bezpieczeństwu fizycznemu lub psychicznemu.
Przemoc powstaje zwykle na podłożu emocjonalnym, ale czasem jest działaniem ściśle i dokładnie zaplanowanym zarówno pod kątem doboru ofiar, zastosowanych form przemocy, a także celów, które napastnik zamierza osiągnąć.
Według J. Mellibrudy przemoc jest zawsze intencjonalna, narusza prawa i dobra osobiste jednostki, zawsze powoduje szkody.
Przemoc ma tendencje do powtarzania się, jest często rozpaczliwym zagłuszeniem poczucia niemocy.
Za przemoc odpowiedzialny jest sprawca, bez względu na to, co zrobiła ofiara.
          
 Załącznik 2

Termin agresja wywodzi się z języka łacińskiego, gdzie agressio oznacza napad, a agressor – rozbójnika. Autorzy zajmujący się problemem agresji w podobny sposób definiują to pojęcie. Zachowaniem agresywnym nazywa się: zachowanie przybierające formę ataku skierowanego przeciw określonym osobom lub rzeczom . Jednak nie wszyscy uważają, iż zjawisko to ma charakter wrogi. Przykład takiego odmiennego rozumienia stanowi definicja z Międzynarodowego Słownika Webstera, opisująca agresję jako: ...poruszanie się naprzód. Cel ruchu nie ma znaczenia. Może to być zamierzenie przyjazne lub wrogie .

Powszechnie jednak wciąż pojęcie to oznacza: działanie skierowane przeciwko osobom lub przedmiotom, wywołującym u jednostki niezadowolenie lub gniew . Zjawisko to może występować w postaci fizycznej lub słownej, może przejawiać się w formie bezpośredniej – skierowanej na osobę lub rzecz wywołującą uczucie wrogości, i w formie przemieszczonej – skierowanej na obiekt zastępczy.
Wielu autorów, np. A. Bandura i R.H. Walters, uważa agresję za psychologiczną przyczynę wielu przestępstw: mimo że ten pogląd nie jest powszechny, badania nad przyczynami
i formami agresji uważane są za najlepsze źródło poznania psychologicznych uwarunkowań zachowania przestępczego .

Przemoc jest to zachowanie wykorzystujące nierównowagę sił, agresywne i jednocześnie destruktywne w stosunku do innej osoby lub grupy osób, w którego wyniku inne osoby ponoszą uszczerbek na ciele lub w zakresie funkcji psychicznych . Jest to bezpośrednie oddziaływanie jednego człowieka na drugiego w celu zmuszenia go, wbrew jego woli, do zmiany zachowań, zmiany systemu wartości bądź poglądów w jakiejś sprawie. Działanie takie stwarza sytuacje zagrażające bezpieczeństwu fizycznemu lub psychicznemu. Przemoc powstaje w wyniku silnych emocji, ale czasem jest działaniem ściśle i dokładnie zaplanowanym zarówno pod kątem doboru ofiar, zastosowanych form przemocy, jak też i celów, które napastnik zamierza osiągnąć.
Przemoc jest zawsze intencjonalna , narusza prawa i dobra osobiste jednostki, zawsze powoduje szkody. Jej cechą charakterystyczną jest tendencja do powtarzania się. Często przejawy przemocy są rozpaczliwym zagłuszeniem poczucia niemocy jednostki. Za przemoc zawsze odpowiedzialny jest sprawca – bez względu na to, co zrobiła ofiara. Niektóre groźby werbalne są już w istocie aktami przemocy, stanowiąc przejaw agresji psychicznej.

Załącznik 3

Rodzaje agresji i przemocy

Agresja może przejawiać się na różne sposoby. Zawsze jednak pojawia się ładunek wrogości
i atak ukierunkowany. Pojęcie to zazwyczaj kojarzymy z agresją fizyczną, czyli naruszeniem nietykalności cielesnej. Istotnego znaczenia nabiera jednak zjawisko agresji psychicznej.
O ile pierwsza może skutkować uszkodzeniem ciała, o tyle druga funkcjonuje w sposób ukryty, jest milcząco akceptowana, a zarazem ma dalej idące, długofalowe skutki społeczne.

3.1. Czynna i bierna
• Agresja czynna – to działania szkodliwe dla osób lub przedmiotów, na które je się kieruje. Z reguły bywa głośna i widoczna. Jej zewnętrzne oznaki to: krzyki, oskarżenia, złośliwości, szyderstwa, groźby i fizyczny atak. Najczęściej jest próbą ochrony samego siebie (poczucie własnej wartości, własnych potrzeb, przekonań czy stanu posiadania),
a jej przyczyną jest głęboki brak poczucia bezpieczeństwa czy reakcja na frustrację. Często bywa także sposobem wyrażania negatywnych emocji lub osiągnięcia czegoś
(np. pewnych dóbr materialnych).
• Agresja bierna – to próby manipulacji drugą osobą, dokuczanie jej lub ranienie bez ryzykowania otwartego konfliktu. Agresja bierna jest bardziej destrukcyjna od czynnej. Bierny agresor nie daje się złapać na gorącym uczynku. Dzieci, które uciekają się do agresji biernej, zazwyczaj zaprzeczają, że czują gniew wobec drugiej osoby czy wobec samego siebie. Zamiast otwartej wojny wybierają partyzanckie podjazdy, sabotaż
i ochłodzenie stosunków. Bierna agresja to: nieodzywanie się, naburmuszona mina, obrażanie się.

 3.2 Bezpośrednia i przeniesiona

• Agresja bezpośrednia – jest skierowana na osoby będące powodem frustracji.
• Agresja przeniesiona – zwraca się ku osobom, które nie miały nic wspólnego z frustracją agresora. Mamy z nią do czynienia u dziecka, które surowo karane przez ojca w domu, zachowuje się agresywnie wobec słabszych kolegów w szkole, bijąc ich i dokuczając im w różny sposób. Agresja przeniesiona jest tyleż powszechna, co niekorzystna w warunkach współżycia grupowego, np. w klasie szkolnej, gdyż atak następuje bez żadnego zrozumiałego dla innych powodu. Wzbudza to poczucie krzywdy, przeświadczenie o niesprawiedliwym traktowaniu, a nieraz również chęć zemsty i odwetu za doznane przykrości, co przyczynia się do powstawania i narastania konfliktów grupowych.

 3.3. Fizyczna, werbalna i emocjonalna

• Agresja fizyczna - może przybierać formę zachowań napastliwych lub destruktywnych o bezpośrednim lub pośrednim charakterze. Do bezpośrednich zachowań należą te, które przybierają formę trwających stosunkowo krótko ruchów poszczególnych części ciała: rąk (uderzenie, trącenie, szarpanie), nóg (nastąpnięcie, podstawienie nogi, kopnięcie), mięśni twarzy (wykrzywianie się, przedrzeźnianie). Atak może odbywać się przy użyciu prostych narzędzi, takich jak: szpilka, linijka, kamień. Agresja często wyraża się w formie złożonych zachowań napastliwych i przybiera postać bójek, pobić, przestraszania kogoś, niesprawiedliwego traktowania. Pośrednie zachowania napastliwe występują zazwyczaj jako: dokuczanie, przeszkadzanie, zanieczyszczanie, chowanie lub zamiana przedmiotów. Agresor często działa anonimowo. Do zachowań destruktywnych należą: rzucanie, uderzanie, kopanie, wybuchy złości. Pośrednie zachowania destruktywne polegają na niszczeniu lub uszkadzaniu rzeczy stanowiących własność osoby będącej przedmiotem agresji (np. psucie, darcie, brudzenie, wybijanie szyb).
• Agresja werbalna – to jeden ze sposobów wyrażania uczuć negatywnych w formie
i treści wypowiedzi: kłótnie, krzyki, wyśmiewanie, przezywanie, ośmieszanie, dokuczliwość słowna. Może przybierać formę bezpośrednich lub pośrednich wypowiedzi napastliwych, szkodzących i poniżających.
- Bezpośrednia agresja słowna wyraża się poprzez: wypowiedzi napastliwe - tj. grożenie, straszenie, odpędzanie; wypowiedzi szkodzące – tj. odbieranie uprawnień przysługujących danej osobie, podawanie nieprawdziwych informacji; wypowiedzi poniżające - takie jak: przezywanie, wyśmiewanie, wysuwanie nieuzasadnionych wątpliwości.
- Pośrednia agresja słowna to skierowane do osób trzecich wypowiedzi agresywnych mających wyrządzić przykrość lub szkodę danej osobie. Przejawia się
w wypowiedziach napastliwych, szkodzących i poniżających.
• Agresja emocjonalna – jest jednym ze skutków przeżywania przez dziecko lęku lub złości, spowodowana jest najczęściej brakiem zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa. Agresja emocjonalna bezpośrednia może wywoływać: płacz, krzyk, ucieczkę, bicie, plucie, kopanie.

 3.4. Autoagresja
Brak wiary we własne siły, zaburzenia w postrzeganiu własnej osoby, nieumiejętność sprostania wymaganiom, brak nadziei prowadzą do zachowań agresywnych skierowanych przeciw własnej osobie. Może to być skłonność do zachowań ryzykownych, nieświadome działanie na własną szkodę, lęk przed działaniem. Częstą formą działań autodestrukcyjnych są zachowania związane z uzależnieniem. Wiele osób uzależnionych ma pełną świadomość wyrządzanego sobie zła, np. dla palacza o skłonnościach autodestrukcyjnych ostrzeżenie o konsekwencjach zdrowotnych nie ma większego znaczenia.
Autoagresja może przyjmować różne postacie – np.: drastyczne odchudzanie, samookaleczenia, próby samobójcze.

Załącznik 4

PRZYCZYNY AGRESJI/PRZEMOCY:

Przyczyny tkwiące w rodzinie:
• brak ciepła, zaangażowania, zainteresowania sprawami dziecka
• pobłażliwość i przyzwolenie na stosowanie agresji wobec innych
• brak jasno wyznaczonych granic – jak wolno się zachowywać, a jak nie
• stosowanie agresji i przemocy przez rodziców w kontaktach między dorosłymi i w stosunku do samego dziecka
• kryzysy domowe (kłótnie, rozwód rodziców)
• podwójne wzorce zachowań (co innego się mówi, co innego robi)
 

Przyczyny istniejące w szkole i grupie rówieśniczej:
•  akceptacja przez kolegów zachowań agresywnych, dołączanie się do nich
•  brak doceniania i podkreślania wysiłków i postępów dzieci, skupianie na negatywach
•  niesprawiedliwość w traktowaniu i ocenianiu uczniów
•  rozwiązywanie konfliktów w grupie rówieśniczej metodami „siłowymi”
• niewłaściwe sposoby komunikowania się nauczycieli z uczniami (poniżanie, ośmieszanie przed klasą, straszenie, podkreślanie władzy nauczyciela itp.)
• agresja i przemoc dorosłych na terenie szkoły

Przyczyny w placówkach dla nieletnich:
•  zachowania subkulturowe (także o charakterze rytuałów przyjętych w danej grupie,)
• konflikty pomiędzy nieletnimi a wychowawcami

• prześladowanie słabszych nieletnich
•  prześladowanie nieletnich współpracujących w wychowawcami i organami policji.
 

Załącznik 5

Pytania:

1.      Co zapamiętaliście z dzisiejszych zajęć?

2.      Dlaczego stosujecie agresję?

3.      Jakie stosujecie rodzaje agresji?

Załącznik 6

·         zachowania asertywne - respektowanie własnych praw oraz praw innych;

·         przestrzeganie norm i zasad postępowania, przy czym normy powinny być jasno sprecyzowane: np. nie wolno bić, wyśmiewać, kłamać;

·         technika tłumienia - nie zabrania ona przeżywania emocji (Mam prawo się złościć), jednak skierowana jest na szukanie sposobów rozwiązania problemu (Jestem wściekły. Co mam zrobić w tej sytuacji?);

·         uczenie empatii - Co dzieje się z osobą, do której kieruję swoją agresję?;

·         decentracja interpersonalna - próba spojrzenia na sytuację konfliktową z perspektywy drugiej osoby;

·         ekspresja - pozwolenie, w pewnych sytuacjach, na krzyk i kontrolowaną agresję;

·         kanalizacja - wyładowanie agresji przez sport lub ekspresję twórczą;

·         stosowanie kar i nagród;

·         techniki medytacyjne, modlitwa;

·         przegrupowanie - psychologiczna struktura grupy bywa źródłem kłopotów. Zmiana składu lub zmiana funkcji pełnionych przez członków może przyczynić się do ograniczenia agresji;

·         rozładowanie napięć przez zachowanie dobrego humoru i żartowanie - w ten sposób pokazuje się, że nie jest się podatnym na destrukcyjne impulsy;

·         pomoc w pokonywaniu przeszkód, w radzeniu sobie z frustracją wywołaną trudną sytuacją;

·         psychoterapia indywidualna i grupowa - polega na dostarczeniu wglądu w problemy agresora oraz ich źródło.

Załącznik 7

1. Na ulicy podchodzą do Ciebie dwaj  dobrze zbudowani mężczyźni i mówią, abyś dał im pieniądze. Jak poradzisz sobie w tej sytuacji?

 2. Na ulicy widzisz, jak dwóch mężczyzn bije się. Wokół zebrało się kilka osób. Jak powinieneś się zachować? Co zrobisz?

3. Czekasz w długiej kolejce na obiad w barze. Nagle podchodzi kilku mężczyzn i wpychają się przed Tobą w kolejkę. Wiesz, że są od Ciebie starsi i wyżsi. Co zrobisz lub powiesz?

 Załącznik 8

Fizyczne skutki przemocy to: obrażenia i uszkodzenia skóry takie jak: ślady otarć, uderzeń, oparzeń papierosem, ślady uderzeń sznurem, pasem, sprzączką od paska, wiązania, ugryzień, duszenia, wybite zęby, złamania oraz siniaki, obrażenia narządów wewnętrznych (wątroby, śledziony), obrażenia głowy, wylewy krwawe do siatkówki oka, śmierć.

Psychiczne skutki przemocy to: zachwianie lub brak poczucia bezpieczeństwa, brak poczucia przynależności do najbliższych mu osób, zaniżona samoocena, poczucie winy, lęk, koszmary nocne, problemy z koncentracją uwagi, zaburzenia pamięci, zaburzona kontrola emocji, nieufność wobec innych, fobie, nerwice, stany depresyjne, niskie poczucie własnej wartości, problemy w rozpoznawaniu sytuacji społecznych, zachowania autodestrukcyjne lub też stosowanie przemocy wobec innych co sprawia że przemoc „rodzi” przemoc.

Załącznik 9