Wykład 10.

FAZY PRZEJŚCIA NA EMERYTURĘ

Według Atchleya

                                PRZEJŚCIE                                                         KONIEC ROLI

FAZA       FAZA        FAZA        FAZA        FAZA      FAZA       FAZA

ODDA-   PRZEDE-     MIESIĄCA  ROZCZA-    ZMIANY    STABI-    KOŃCOWA

LONA     MERYTAL-   MIODO-     ROWANIA   KIERUN-   LIZACJI

                                  NA            WEGO                               KU

OKRES                            OKRES PO PRZEJŚCIU NA

PRZED                            EMERYTURĘ

EMERYTURĄ

TEORIA ERIKSONA: PÓŹNA DOROSŁOŚĆ

Rozwiązanie psychospołecznego kryzysu:

INTEGRACJA  versus ROZPACZ

Bilans osiągnięć życiowych

Pomyślne rozwiązanie kryzysu                             poczucie satysfakcji z własnego życia, akceptacja śmierci.

Niepomyślne rozwiązanie kryzysu               żal z powodu błędów życiowych i straconych szans, lęk przed śmiercią

Teoria Roberta Pecka - rozszerzenie teorii Eriksona

KRYZYSY WYMAGAJĄCE ROZWIĄZANIA W PÓŹNEJ DOROSŁOŚCI:

              1. Różnicowanie się EGO versus Nadmierne zaabsorbowanie rolą związaną z pracą

              2. Wykraczanie poza swe ciało versus Nadmierne zajmowanie się ciałem

              3. Wzniesienie się ponad EGO versus Nadmierne zaabsorbowanie swym EGO

POMYŚLNE STARZENIE SIĘ

1. TEORIA WYŁĄCZANIA SIĘ (Cumming i Henry, 1961)

              Wraz z przechodzeniem z wieku średniego w okres późnej dorosłości:

              - MALEJE ZAKRES KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH, KONCENTRACJA NA JA;

              - JEDNOSTKI PRZYSTOSOWUJĄ SIĘ DO TEJ SYTUACJI; NABYWAJĄ DYSTANSU WOBEC DOTYCHCZASOWYCH RELACJI SPOŁECZNYCH, CO DOSTARCZA IM SATYSFAKCJI I ZAPEWNIA DOBRE SAMOPOCZUCIE.

2. TEORIA AKTYWNOŚCI (MADDOX, 1964)

              - W okresie późnej dorosłości jednostki pragną być tak samo aktywne, jak wcześniej.

              - Włączanie się w relacje społeczne dostarcza satysfakcji.

STYLE STARZENIA SIĘ A OSOBOWOŚĆ

              Wyniki badań B.L.Neugarten (1968)

ISTNIEJE ZWIĄZEK MIĘDZY STYLAMI STARZENIA SIĘ A WCZEŚNIEJ UKSZTAŁTOWANĄ OSOBOWOŚCIĄ

Przykłady stylów starzenia się w relacji do osobowości:

              - TYP OSOBOWOŚCI BIERNIE ZALEŻNEJ ujawniał dwa style starzenia się:

                            1. APATYCZNY, redukcja kontaktów z ludźmi, ograniczanie aktywności np.do zaspokajania własnych potrzeb fizjologicznych;

                            2. SZUKAJĄCY WSPARCIA, ujawnianie silnej potrzeby zależności i kontaktu z osobą lub osobami udzielającymi wsparcia.

- TYP OSOBOWOŚCI ZINTEGROWANEJ (przeciwieństwo osobowości biernie zależnej)

              Cechy: bogate życie wewnętrzne, sprawny umysł, plastyczność, otwartość na nowe bodźce, akceptacja siebie i optymalna kontrola własnych emocji, zadowolenie z życia niezależnie do nasilenia kontaktów społecznych.

              Jednostki o takich cechach ujawniały 3 style starzenia się:

              1. PRZEORGANIZOWANIE SWEJ AKTYWNOŚCI - zastąpienie kontaktów z miejsca pracy aktywnością w różnych organizacjach, w społecznościach lokalnych;

              2. KONCENTRACJA NA WĄSKIEJ DZIEDZINIE NOWEJ AKTYWNOŚCI ( np. pomoc rodzinie, opieka nad wnukami)

              3. ŚWIADOME WYŁĄCZANIE SIĘ Z KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH - nie z konieczności, ale z własnego wyboru; rezygnacja z relacji społecznych, ale zainteresowanie światem i realizacja własnych zainteresowań.

PIĘĆ TYPÓW OSOBOWOŚCI A PRZYSTOSOWANIE DO STARZENIA SIĘ (Reichard, Livson i Peterson, 1962):

1. DOJRZAŁY, KONSTRUKTYWNY - dobrze przystosowany, akceptuje siebie, swoje życie i kontakty społeczne;

2. TYP BUJANEGO FOTELA - dobrze przystosowany, wysoki poziom samoakceptacji, ale zależny od innych, spostrzega starość jako uwolnienie od odpowiedzialności.

3. TYP OPANCERZONY (OBRONNY) - dobrze przystosowany, odwołuje się do mechanizmów obronnych radząc sobie z negatywnymi emocjami; wiedzie aktywny tryb życia, by zaprezentować swoją niezależność;

4. TYP GNIEWNY (WROGI) - agresywnie wyraża swe niezadowolenie, przyczynę swych kłopotów widzi  w innych.

5. TYP NIENAWIDZĄCY SIEBIE - za trudności i niepowodzenia oskarża siebie, depresyjny, nie akceptujący starości.

MOŻLIWOŚCI INTELEKTUALNE LUDZI STARSZYCH

INTELIGENCJA

- Inteligencja skrystalizowana - zdolność do wykonywania zadań umysłowych, które przez lata występowały w doświadczeniu człowieka;

              TESTY:

              wiadomości;                

              rozumienie                    NIE OBNIŻA SIĘ POZIOM

              słownik                          WYKONANIA

              arytmetyka

INTELIGENCJA PŁYNNA - zdolność do uczenia się nowych zadań, widzenia świata z nowej perspektywy, wynajdywania pomysłowych rozwiązań dla nowych problemów;

              TESTY:

              symbole cyfr i figur               

              klocki                                       OBNIŻA SIĘ POZIOM

              porządkowanie obrazków                WYKONANIA

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE POGARSZANIE SIĘ WYNIKÓW TESTÓW  INTELIGENCJI:

- ZMNIEJSZENIE SIĘ SZYBKOŚCI WYKONYWANIA ZADAŃ;

- OSŁABIENIE SELEKTYWNOŚCI PAMIĘCI;

- POGORSZENIE SIĘ PAMIĘCI;

- OSŁABIENIE ZDOLNOŚCI DO PODEJMOWANIA ZŁOZONYCH DECYZJI

OGÓLNY SPADEK POZIOMU ZDOLNOŚCI INTELEKTUALNYCH MOŻE WYSTAPIĆ W EFEKCIE

              - CHOROBY

              - BLISKOŚCI ŚMIERCI (końcowa inwolucja, końcowy spadek)

TWÓRCZOŚĆ

              Sofokles - 70 r.ż - „Król Edyp”

                                             90 r.ż. - „Elektra”

              Giuseppe Verdi -  72 r.ż. - „Otello”

              Adenauer - 73 r.ż. Kanclerz RFN

              R.Reagan  - 70 r.ż. Prezydent USA                           

TEORIA PSYCHOLOGICZNEGO PROCESU UMIERANIA

Teoria Elizabeth Kubler-Ross stadiów umierania

1. Stadium zaprzeczania

                            - absolutne zaprzeczanie

                            - chwiejne zaprzeczanie

                            - modyfikujące zaprzeczanie

2. Stadium gniewu (dlaczego ja, a nie ktoś inny)

3. Stadium targowania się (próba odroczenia)

4. Stadium depresji

                            - depresja reaktywna - efekt poniesionej straty

                            - depresja przygotowawcza - reakcja na nadchodzącą stratę

5. Stadium akceptacji

DO ZOBACZENIA NA EGZAMINIE