Skolioza – jest to schorzenie dotyczące trzech płaszczyzn: strzałkowej, czołowej
i poprzecznej. Dokonuje się poprzez zaburzenie równowagi sił mięśni długich i dotyczy płaszczyzny czołowej-bocznej, strzałkowej przednio-tylnej.
Kyfoskolioza lub wypłaszczenie poprzeczne (obroty kręgów, które powodują deformacje żeber i garb żebrowy; odpowiedzialne za obrót kręgu na skutek wygięcia bocznego
w płaszczyźnie czołowej- grupy kręgów dotyczące wzajemnego ułożenia kręgów względem siebie lub zaburzenia proporcji siły mięśniowej).
Podział skolioz wg Cooba:
dzielimy na skoliozy czynnościowe i strukturalne
-czynnościowe – wywołane czynnikiem przemijającym, krótkotrwałym, (np. odruchu bólowego pochodzenia korzeniowego) również zwane odruchowymi; skoliozy czynnościowe statyczne wywołane np. przykurczem stawu kolanowego, biodrowego
-strukturalne – dzielimy na:
- neuropochodne - wrodzone (porażenia spastyczne mózgu)
- nabyte (złamanie kręgosłupa)
- mięśniopochodne - wrodzone (przy nie wykształceniu pewnych mięśni lub niedokrwieniu kończyny)
- nabyte (np. po operacji na mięśniu kręgosłupa lub choroby która rozwinęła się później)
- kostnopochodne - wrodzone (boczny wrodzony krąg klinowy albo dodatkowe żebra)
- nabyte (operacyjne usunięcie kilku żeber lub ciężki uraz kręgosłupa)
- torakogenne - po części dotyczą zniekształceń klatki piersiowej, występują
w wyniku ropnego zapalenia opłucnej; resekcji (usunięciu) tkanki płucnej, marskości płuc, po oparzeniach
i zbliznowaceniach
- idiopatyczne - niewiadomego pochodzenia, dzielą się na:
a) niemowlęce – ujawniają się do 3 r.ż.
b) dziecięce – okres 3 – 7 r.ż.
c) późno dziecięce – od 7 – 13 r.ż. (początek dojrzewania)
d) młodzieńcze – od 13 r.ż. do końca dojrzewania
Klasyfikacja skrzywień:
- skrzywienia o lokalizacji pierwotnej piersiowej
- skrzywienia o lokalizacji pierwotnej lędźwiowej
z punktu widzenia ilości skrzywień w płaszczyźnie czołowej:
- jednołukowe
- dwułukowe
- trójłukowe
- jednołukowe – dąży do wyrównania i w rezultacie przechodzi w skoliozę dwułukową gdy łuk pierwotny jest lędźwiowy lub piersiowy powyżej Th7; gdy łuk pierwotny jest powyżej Th6- Th7 i jest krótki, to najczęściej wytworzy na drodze kompensacji wygięcie dolne lędźwiowe i górne piersiowe. Najczęstszą postacią w odcinku piersiowym jest skolioza prawostronna i występuje u dziewcząt, u chłopców skolioza jest lewostronna. Jeżeli pierwotnym łukiem jest odcinek lędźwiowy, to u dziewcząt będzie lewostronna, a u chłopców występuje rzadko i tylko w okresie dojrzewania.
- dwułukowe – łukiem pierwotnym jest łuk o większej krzywiźnie – większy kąt skrzywienia lub o większym stopniu obrotu kręgów
- trójłukowe – pierwotnym łukiem jest zawsze strzałkowy, pozostałe są zawsze łukami kompensacyjnymi
Inny podział skolioz:
1. Lokalizacja skrzywień z punktu widzenia umiejscowienia skrzywienia:
- szyjne
- piersiowe
- lędźwiowe
2. Stopień mechanicznego wyrównania skrzywień:
- wyrównane
- nie wyrównane
a) zewnętrznym wyrazem mechanicznego wyrównania jest rzutowanie pionu spuszczonego
z C7 na szparę pośladkową
b) nie wyrównanie kliniczne określa się odległością w centymetrach pionu od szpary pośladkowej
c) radiologicznie wyrównanie uważa się, gdy suma wartości kątowych wygięć wtórnych jest przybliżona do wartości kątowej wygięcia pierwotnego
d) istnieje pojęcie anatomicznego czynno – biernego wyrównania skrzywienia; ocenia się je na podstawie korekcji czynnej i biernej. Korekcja czynna polega na zdolności wyrównania skrzywienia za pomocą napięcia mięśniowego. Korekcja bierna dokonywana jest przez ułożenie na boku, bądź przez wyciąg osiowy kręgosłupa (może to być zwis na podudziach).
Z punktu widzenia wyrównania skrzywienia w sposób anatomicznie bierny i czynny istnieje skala korekcji:
1o – wyrównuje się czynnie całkowicie lub częściowo
2o – wyrównuje się biernie całkowicie lub częściowo
3o – nie wyrównuje się ani czynnie ani biernie
4o – jw., lecz na obrazie RTG widoczne są zmiany ortostatyczne
3. Torsje kręgów – zjawisko skręcania się samych trzonów w wyniku czego stają się one bardziej podłużne.
Rotacja kręgów – obrót trzonów kręgosłupa dookoła swej osi. Trzon zwraca się w kierunku wypukłości skrzywienia, a łuk wraz z wyrostkami w kierunku wklęsłości.
4. Stopnie skrzywienia radiologicznego:
w płaszczyźnie czołowej wyróżniamy 4 stopnie:
1o – od 0 do 30 3o – 60 – 90
2o – 30 – 60 4o – pow. 90
Leczenie w skoliozach:
- metoda symetryczna- są to ćwiczenia które stosuje się dla obu stron ciała jednocześnie. Tworzymy tzw. gorset mięśniowy, czyli obudowanie mięśni kręgosłupa z obu stron. Przykładamy dużą wagę do ćwiczeń mięśni brzucha, ćwiczeń izolujących odcinek lędźwiowy i zabezpieczających mięśnie brzucha. Wzmacniamy izolując odcinek lędźwiowy, nie pozwalamy na ćwiczenia wysokiego unoszenia tułowia, najlepiej, gdy tułów zwisa poniżej poziomu – stabilizacja nóg, punkt podparcia osi obrotu. W przypadku kifoskoliozy rozciągamy podobnie jak w innych typach skolioz.
Ćwiczenia prostowników grzbietu odcinka piersiowego – punkt podparcia w okolicy osi obrotu ( nie przeciążamy odcinka lędźwiowego), wzmacniamy prostowniki stawów biodrowych. Przy przodopochyleniu miednicy, miednica powinna być podparta na wałeczku, przy tyłopochyleniu leżymy na płasko.
Ćwiczenia antygrawitacyjne – powinny być prowadzone w siadach, szczególnie przy kifoskoliozie odcinka Th, aby nie pogłębiać lordozy. Ćw. te włączają do pracy krótkie mięśnie odpowiedzialne za obrót kręgów. Pozycje wysokie nie izolują odcinka lędźwiowego. Siady z opuszczonymi nogami i siady na piętach względnie izolują odcinek lędźwiowy. Siady skrzyżne, skulone, płaskie oraz siady na piętach z opadem tułowia
w przód izolują odcinek lędźwiowy. Im większe zgięcie w stawie biodrowym, tym licząc od miednicy wyższy odcinek lędźwiowy jest izolowany.
- metoda asymetryczna – polega na rozciąganiu grup mięśni przykurczonych. Rozciągamy w pozycji leżenia bokiem, w siadach, w staniu, w skłonach w stronę wypukłości łuku
ćw. wzmacniające – w leżeniu na boku przeciwnym do szczytu wygięcia – wznosy w górę
ćw. w pozycjach leżących – wznos nogi przeciwnej do szczytu wygięcia w odcinku lędźwiowym, naprzemiennie jednoczesne wznosy ręki i nogi z powtarzaniem na krzyż
ćw. prostowników tułowia z jednoczesną korekcją wygięcia w płaszczyźnie czołowej –
w siadach przed lustrem jako ćw. antygrawitacyjne z jednoczesną korekcją asymetryczności
ćw. uruchamiające kręgosłup w odciążeniu w pozycji czworacznej – np. koci grzbiet, skręty tułowia bez 1 i 4 stopnia
ćw. autowyciągi połączone z ćw. siłowymi o charakterze wytrzymałości siłowej w pozycji leżąc na brzuchu na stole, tułów poza stołem, stabilizacja nóg
autowyciągi połączone z działaniem siły grawitacyjnej – ćw. opad tułowia leżąc na brzuchu, stabilizacja kończyn dolnych, odpychanie miednicy poprzez ręce ćwiczącego
wyciągi grawitacyjne – forma przygotowania głównie do zabiegu operacyjnego, no zwis na rękach, stosowane są również zwisy na podudziach z pętlą Glissona, bądź diademem obciążającym w granicach 1/20 wagi ciała; zwis za stopy w technice kamaszowej, na biodrach pas biodrowy, wisimy do 3 godz.
Zaopatrzenie ortopedyczne w skoliozach.
- gorsety Milwooke- Świchodziński – gorsety z pelotami dociskającymi szczyty wygięć w płaszczyźnie czołowej z podparciem o talerz biodrowy.
marek.po