Psychologia spoeczna 14 X 2008.doc

Psychologia społeczna (21.10.2008r.)

Psychologia jako nauka

1. Koncepcja wielowymiarowości człowieka, (kim jest człowiek, osobowość – temperament, charakter, uczucia)

Rozwój człowieka następuje w czterech wymiarach:

I. Wymiar biologiczny [dynamiczny i zmienny]

- popędy, instynkty

- mówi o tym, kim człowiek jest w sensie fizycznym (funkcjonowania biologiczno – chemicznego)

II. Wymiar psychiczny

- emocje, uczucia, potrzeby człowieka,

- system wartości, jaki sobie człowiek tworzy w ciągu całego życia

- agresja, frustracja, stresy, uzależnienia

III. wymiar społeczny

- relacje interpersonalne

- komunikacja, preferencje i sympatie

- kontakt z drugim człowiekiem

IV. Wymiar noetyczno – duchowy

- wymiar konstytuowania się struktury „ja” (wgłębianie się w strukturę „ja”: ”ja” wyidealizowane i „ja” realne)

„Ja” jest podmiotowo – osobowe, świadome, dobrowolne, otwarte i decydujące - człowiek stawia w swoim życiu cele, które są związane z rozwojem, akceptuje problematykę śmierci, uczestniczy w życiu społecznym i kulturowym, jest współautorem własnej biografii, jest intuicyjnie twórcze, posiada dążenia intelektualno - poznawcze.

Człowiek ma możliwość aktów moralnego uszlachetniania się, człowiek jest w stanie przeżyć akt miłości, przekraczający akt biopsychicznego uwarunkowania.

Optimum skutkowania, miłości i rozwoju.

Jest to wymiar, w którym człowiek jest w stanie zaakceptować i przeżyć ból, cierpienie, śmierć i marzenia. Wymiar, w którym człowiek realizuje się i podnosi intencje ku czemuś i ku komuś, ukierunkowany ku wartościom - najpełniejszy wymiar egzystencji ludzkiej.

2. Definicja psychologii.

I. Psychologia jest nauką o faktach i dyspozycjach psychicznych. (prof. Wł. Witwicki)

II. Psychologia jest nauką o regulacji wzajemnych stosunków organizmów żywych z ich otoczeniem. (prof. T. Tomaszewski)

III. Psychologia jako całokształt procesu odzwierciedlających rzeczywistość i działania w niej - psychika we wszystkich jej postaciach. (Wł. Szewczuk)

IV. Psychologia jest nauką o człowieku, która bada prawa zachowania oraz czynniki środowiskowe i osobowościowe, które nimi sterują.

V. Definicja ogólna: Psychologia jest nauką o człowieku, jego świadomej i nieświadomej działalności, o procesach i prawach rządzących jego zachowaniem, a także o jego funkcjonowaniu w środowisku społecznym.

3. Metody psychologii

- sposób systematycznie stosowany

-> metody specyficzne:

- eksperyment naturalny i eksperyment laboratoryjny

- obserwacja samego siebie - introspekcja (metoda subiektywna) oraz obserwacja innych

* obserwacja indywidualna i grupowa

* obserwacja dorywcza i systematyczna

- testy (służą do ilościowego określania właściwości indywidualnych)

-> metody niespecyficzne

- wywiad (zaplanowana rozmowa wyznaczona określonym planem)

- ankieta (zbiór pytań tak sformułowanych, żeby respondenci mogli udzielić pisemnych odpowiedzi na kwestie interesujące badacza)

- kwestionariusz (metoda składająca się z szeregu tak ułożonych pytań, że osoba msi odpowiedzieć w sposób narzucony przez badacza).

4. Koncepcje współczesnej psychologii:

I. Koncepcje behawiorystyczne

- twórca J. Watson

- eksperymenty nad zwierzętami

- zdaniem behawiorystów zachowanie człowieka i jego kontakty uzależnione są od czynników genetycznych, środowiska fizycznego i środowiska społecznego

- środowisko jest mozaiką, która steruje reakcjami człowieka (środowisko steruje człowiekiem/ współcześnie człowiek wpływa też na środowisko)

- nie negują świadomości i procesu myślenia, ale uważają, że świadomość i proces myślenia są kształtowane przez środowisko

- istotną rolę odgrywają wzmocnienia pozytywne i negatywne (system nagród i kar).

II. Koncepcja psychodynamiczna (psychoanalityczna

- twórca Z. Freud.

- poznanie struktury osobowości człowieka, struktura ta składa się z 3 wymiarów: id, ego i superego

- popędy są nieświadome i sterują zachowaniami człowieka

- zakłada również, że w człowieku istnieją lęki. Źródłem tych lęków są wewnętrzne konflikty i frustracje, które determinują zaspokojenie potrzeb. Nierozwiązanie danego konfliktu powoduje uruchomienie mechanizmów obronnych, które bronią przed lękiem, poczuciem winy i beznadziejnością.

- istnieją 2 rodzaje lęków:

* lęk neurotyczny (reakcja jest nieproporcjonalna do lęku).

* lęk normalny (reakcja proporcjonalna do lęku).

III. Koncepcje poznawcze

- prekursorem jest Eric Dolman

- nasze struktury poznawcze przygotowane są na określone następstwo, określony porządek zdarzeń

- tworzy się sieć poznawcza, która pozwala człowiekowi orientować się we wszystkim, co go otacza

- koncepcja ta zakłada, że jednostka jest podmiotem przyjmującym postawę poznawczą, czyli jednostka obserwuje świat, formułuje hipotezy, planuje, eksperymentuje oraz wnioskuje po to, by przystosować się do określonego świata, w którym żyje

- wszystkie procesy psychiczne człowieka zależą od dopływu informacji

- człowiek ma siłę samodzielnego myślenia i działania, dlatego też każde zachowanie człowieka, jeśli zostało już w jakiś sposób ukształtowane, to może być modyfikowane w procesie wychowania.

IV. Koncepcja humanistyczna

- twórcami byli A.Maslow, J. Rogers, May, Gordon, Ford

- koncepcja szkicuje pojęcie osoby jako podmiotu autonomicznego, niezawisłego, twórczego, dążącego do rozwoju (samorealizacji).

Osobowość to konstrukt teoretyczny w psychologii. Zintegrowana organizacja cech, która różni jednego człowieka od drugiego. Względnie stała organizacja. Charakter, inteligencja, nawyki obraz siebie, popędy i mechanizmy obronne, temperament, potrzeby psychiczne, uzdolnienia, postawy i emocje które są wewnętrznie spójne i względnie trwałe.

Struktura osobowości to zespół, rozumiany jako zbiór cech ciała i osobowości. Wszystkie elementy posiadają również mniejsze elementy: cechy osobowości, wymiary osobowości, grupy osobowości.

Struktura osobowości jest sama w sobie wewnętrznie spójna, jednocześnie jest bardzo dynamiczna, korelacyjna  i przyczynowa.

Do badań struktury osobowości mamy np. kwestionariusze.

Działy psychologii:

Psychologia osobowości- życie psychiczne jednostki i funkcjonowanie w środowisku kulturalno-społecznym. Zajmuje się strukturą osobowości, rozwojem osobowości i metodą badań osobowości.

Psychologia rozwojowa- dział o rozwoju procesów psychofizycznych we wczesnym okresie dzieciństwa i dorastania. Zajmuje się pochodzeniem i rozwojem procesów psychicznych w całym świecie zwierzęcym. (badanie takie nazywamy filogenetycznym). Zajmuje się badaniem rozwoju psychicznego organizmów jednostkowych. (ontogenetyczna)

Zadaniem psychologii rozwojowej jest badanie prawidłowości powstawania i rozwoju procesów psychicznych takich jak: postrzeganie, zapamiętywanie, uczenie się, uczenie się itd. Badanie w jakich warunkach i pod wpływem jakich czynników kształtują się najprostsze czynności aż do sensownego działania.

Psychologia wychowawcza- (dział psychologii stosowanej)- całokształt zagadnień związanych z wychowaniem człowieka w różnych okresach życia. Zajmuje się czynnikami zew. I wew. Które wpływają na rozwój umysłowy, u czuciowy i społeczny. A także na kształtowanie osobowości człowieka. Bada również środowisko wychowawcze, które przygotowuje do społecznego wychowana. Stawia również cele wychowawcze: uczuć poczucia odpowiedzialności za własne czyny, nabywanie wiadomości służących do rozwiązywania różnych zadań, dzielić się własnymi przeżyciami i doświadczeniami, uczenie radzenia sobie z problemami, umiejętność rozwiązywania konfliktów między ludźmi, nauczenie respektowania godności osób inaczej myślących, uczenie dostrzegania własnej odmienności i akceptowania siebie i własnych uczuć, uczenie szacunku dla faktów niedostępnych dla racjonalnego zrozumienia.

Psychologia kliniczna- przypadki określane zaburzeniem zachowania. Każde zachowanie ma psychicznych mechanizm regulujący ukierunkowujący na określony cel i decydujący o strukturze. Zachowanie pełni dwie funkcje: służy zaspokojeniu potrzeb, służy rozwiązywanie zadań stawianych przez sytuacje życiowe i wymagania charakterystyczne dla kultury danego środowiska społecznego. Zajmuje się etiologią zaburzeń zachowania i jego uwarunkowaniem. W kręgu zainteresowań występują różne zaburzenia zachowania.

Psychologia defektologiczna- wpływem inwalidztwa na rozwój i funkcjonowanie psychiki. Te defekty fizyczne mogą występować wskutek urazy lub działań czynników psychicznych.

Psychologia religii- coś tam tam

Psychologia Społeczna

Pierwszy Arystoteles Dzon Politikon. Człowiek poszukuje relacji.

              Bada więc to, co się dzieje w sercach i umysłach istot ludzkich, bowiem myśli i uczucia, zachowania ludzi wywoływane są przez innych.

Zajmuje się wpływem jednych na drugich. Szukamy źródła wpływu. Nie tylko szuka tego jak człowiek się zachowuje, szuka też tego co człowiek myśli. Jest nauką która bada zachowanie człowieka w środowisku społecznym.

Różni się od np. socjologii tym, że nie zajmuje się sytuacji społecznymi, tylko tym, jaki wpływ wywiera na ludzi sformułowana przez nich interpretacja społecznego zachowania. Bada sposób w jaki ludzie postrzegają świat.

Psychologia społeczna interesuje się tym, w jaki sposób człowiek tworzy środowisko społeczne a także jego interpretacją pokazując + i – zachowań społecznych.  Testuje teorie empirycznie.

Psychologowie społeczni usiłują te przewidzieć zachowania organizmu społecznego, szukając przyczyn np. agresji. Odgrywa również istotną rolę w rozwiązywaniu problemów społecznych typu: rasizm, alienacje itd. Szuka też zmiennych społecznych typu: postawy, wartości, potrzeby społeczne

Człowiek jako istota uspołeczniona

Świat zew= środowisko. W środowisku dokonuje się każdy funkcjonuje. Sytuacje społeczne bezpośrednie (prostsze) i pośrednie. Inni ludzie mogą wpływać na środowisko jednostkowo (bezpośrednio).

Zbiorowość- duża grupa w której na ogół nie można wyodrębnić jednostek lub mniejszych grup.

Grupa to minimum 3 osoby.

Inni ludzie mogą występować w sytuacjach społecznych np.: w instytucjach, dużych społecznościach.

Oprócz sytuacji bezpośrednich są pośrednie np.

1) inni ludzie występują pośrednio w materialnych produktach swoich działań

2) inni ludzie występują pośrednio w niematerialnych produktach działań (np. gadanie, normy społeczne, obyczaje, kultura)

Przedmiotem psychologii społecznej jest badanie procesów psychicznych i zachowań ludzkich znajdujących się w różnych sytuacjach społecznych.

Relacje z innymi naukami:

Nauki społeczne

Socjologia

Nauki polityczne

Ekonomia

Antropologia kulturowa

Psychologia wychowawcza, rozwojowa, pedagogika

Zajmują się wpływem czynników społecznych i socjologicznych na zachowanie.

Psychologia społeczna będąc częścią psychologii koncentruje się na zachowaniach jednostkowych.

Jest tożsama z psychologią ogólną (czyli czerpie z niej badając zachowanie ludzkie w grupach i społeczeństwie) bada ogólna np. pamięć, postrzeganie, motywy.

Socjologia bada zjawiska związane ze zbiorowościami . Psychologia społeczna bada jaki jest człowiek w danej zbiorowości. Bada też raczej dynamikę małych grup.

Związek z antropologią kulturową: zależność między zachowaniem a kulturą.

Historia psychologii społecznej

Platon- Państwo

Arystoteles- Polityka

Formy ustrojowe zależą od motywacji rządzących

Arystoteles głównym motywem potrzeba afiliacji, tworzenie zbiorowości.

Okres przednaukowy.

Wczesno naukowy- refleksja teoretyczna oparta w małym stopniu na danych empirycznych. Leboma (psychologia tłumu- jednokierunkowość myśli idei w tłumie), Tarde’a (prawo naśladownictwa, podstawy proces sprawiający, że ludzie zachowują się podobnie, proces geometryczny)

Naukowy:

1903 dwie publikacje: McDoughal "introduction to social psychology”, Edwin Ross “Social Psychology”

1960s analiza krytyczna badań psychologicznych

1980s usystematyzowano badania i teorie, opracowane teoretyczne koncepcje

Teoretyczne koncepcje psychologii społecznej

1)      Behawioryzm

2)      Teoria uczenia się

3)      Psychologia głębi

4)      Teoria pola

5)      Psychologia postaci

6)      Podejście związane z samooceną

7)      Koncepcje poznawcze

8)      Teorie ról

9)      Teorie psychoanalityczne

10)  Teorie wzmocnień

1)      Próbował ukazać, że proces uczenia zachodzi dzięki wzmocnieniu (pozytywnych i negatywnych w środowisku) zachowanie człowieka można zrozumieć tylko gdy zrozumiemy jego pozytywne i negatywne zdarzenia w jego życiu .  Nie przyjął się w psychologii społecznej za bardzo.

2)      Teoria uczenia się Dollard i Miller: mówi o naśladownictwie społecznym. Człowiek naśladuje drugiego człowieka, te zachowania za które jest w jakiś sposób nagradzany, te które go wzmacniają. Naśladowanie jest generalizowane na inne sytuacje podobne. Nie przyjęła się.

3)      Janis – zjawisko zwiększonej solidarności grupowej w sytuacji zew. Niebezpieczeństwa. Solidarność grupowa jest efektem identyfikacji z grupą. Identyfikacja grupowa- zbiór świadomych lub przedświadomych postaw chęci bycia w danej grupie. Członkowie grupy są solidarni bo wiążą się więzami emocjonalnymi ze sobą i przede wszystkim z przywódcą.  W sytuacji niebezpieczeństwa aktywują się potrzeby jak u dziecka, przywódca daje poczucie bezpieczeństwa. Grupa: Umożliwia rozładowanie napięcia emocjonalnego, umożliwia emocjonalne spełnienie się, symbolizuje i zastępuję rodziców. Grupa daje poczucie zrealizowania się. Jest wykorzystywana przez psychologię społeczne głównie przy badaniu autorytaryzmu i dogmatyzmu.

4)      Kurt Lewin zajmował się analizą problemów psychospołecznych. Zajmował się badaniem małych grup społecznych np. rodzin. Nawet w małej grupie członkowie są uzależnieni od siebie. Im więcej członków tym relacje bardziej dynamiczne jest więcej relacji. Dynamika rośnie zgodnie z teorią konfliktów. Jest wykorzystywana przez psychologię społecznej do badania relacji w małych grupach.

5)      Kurt Lewin- teoria wyjaśniająca w jaki sposób ludzie postrzegają świat fizyczny. Widzimy świat w sposób subiektywny. Świat „powstaje” w umyśle człowieka. Jest wykorzystywana gdy mówimy o spostrzeganiu społecznym obiektów, przedmiotu oraz gdy mówimy o motywacji i intencjach zachowania.

6)      Mówi o tym, że każdy człowiek ma silną potrzebę postrzeganie siebie jako geniusza,  kogoś dobrego, fajnego itd. Powodem jest chęć podniesienia sobie samooceny. Przez pryzmat samooceny interpretujemy świat i funkcjonowanie społeczne. Jest wykorzystywana

7)      Wyrosły na Badzie filozofii Kanta- osoba ludzka jest bytem organizującym siebie i nieustannie rozwijającym siebie poprzez działanie. Człowiek i jego relacje są dzięki temu bardzo dynamiczne. B. wykorzystywana w psychologii społecznej.

Metody stosowane przez psychologię społeczną

Przede wszystkim badania empiryczne:

Sondaż ankietowy (lustracja)- metoda najmniejszy stopień kontroli nad zjawiskiem. Polega na tym, że badamy zjawisko nie wywołując go. Grupa badana musi być reprezentatywna.

Studium w terenie: wywodzi się od antropologii kulturowej- grupa badaczy (lub badacz) znajduje się w grupie etnicznej, kulturowej uczestnicząc w niej szuka cech odróżniających tę grupę od innych.

Eksperyment naturalny: badamy procesy psychiczne które trwają w człowieku nie tylko teraz ale też te wywołane przez kontekst społeczny przyszłościowy .  Badacz nie wpływa na przebieg zjawisk.

Eksperyment laboratoryjny: najściślej kontrolowany, badacz może zaprogramować badanie i je kontrolować.

Wykorzystanie psychologii społecznej w praktyce

Jest wykorzystywana w różnych dziedzinach np.: przyjmowanie ludzi do pracy, występowanie publiczne, kierowanie grupami, nauczanie, psychoterapia, kształtowanie i zmiana postaw, propaganda wyborcza, reklama, badania na dużymi grupami społecznymi, relacje międzynarodowe,

Spostrzeganie- proces w umyśle człowieka, który polega na odzwierciedlaniu w świadomości pewnych przedmiotów, sytuacji itd. Odzwierciedlanie dokonuje się w danej chwili gdy na zmysły działa bodzi...