Zoltan Kodaly 1882 (jak Igor Strawinski czy Karol Szymanowski)W Polsce istnieje ruch kodayowski, tzw.: Koło Kodalyowskie, zało%one 22 lata temuw Akademii Muzycznej w Krakowie. Drugi osrodek, jest w W-wie w Akademii Muzycznej, a kolejne tak%e w Katowicach czy Lublinie.Jesli zas chodzi o utwory muzyczne Zoltana Kodaly’a, to w Polsce, w porównaniu z innym panstwami Europy zachodniej, Rosji czy USA i Australii, sa bardzo rzadko grywane, .Pochodził z muzykalnej rodziny; Dziecinstwo spedził w małej wiosce GALANCIE w zach. Wegrzech, w której mieszkaliWegrzy, Słowacy i Niemcy.Gdy Z. Kodaly miał 10 lat zamieszkał z rodzicami w miejscowosci Nagyszombat. Tam uczył sie w gimnazjum i jednoczesnie uczył sie gry na fortepianie, skrzypcach, altówce i wiolonczeli.Kiedy miał 15 lat skomponował ju% na potrzeby szkolnych zespołów muzycznych m.in.Uwertura d-moll, Trio smyczkowe Es-dur, 2 opracowania modlitwy Ave Maria, utwory te wykonywał wspólnie z rówiesnikami ze szkoły.Gdy miał 18 lat zdał mature i przeprowadził sie do Budapesztu, poniewa% rozpoczał tam studia humanistyczne a dokładnie studiował literature wegierska, niemiecka oraz jezykoznawstwo na Uniwersytecie w Budapeszcie. Wraz ze studiami humanistycznymi uczy sie kompozycji w Akademii Muzycznejw Budapeszcie im F. Liszta. W czasie studiów poznał teksty ludowe zebrane przez znawce wegierskiej poezji ludowej – Bele Vikara. Kodaly odkrył w sobie powołanie, aby tworzyc muzyke narodowa. Chce od tej pory słu%yc ojczyznie i w tym momencie mo%na ju% mówic o narodzeniu indywidualnego stylu kompozytorskiego. Od 1907 roku, gdy ma 25 lat, prowadzi klase teorii i kompozycji na Akademii Muzycznej. 3 lata pózniej, wiosna 1910 roku debiutuje jako dojrzały kompozytor. Na pierwszym publiczny koncercie wykonano m.in. - I Kwartet smyczkowy op.2, utwory fortepianowe op.3 , sonata wiolonczelowa op.4. Propozycja słuchania: Cz. III, I Kwartetu smyczkowego to Presto, rodzaj scherza z wyraznymi wpływami muzyki weierskiej.Z tego okresu pochodzi jeszcze zbiór około 50 piesni oraz prace folklorystyczne, m.in.: „Pentatonika w wegierskiej muzyce ludowej”. W wieku 28 lat poslubił Emme Sandor – swoja uczennice, kompozytorke, pianistke, poetke i tłumaczke. Rok 1923 rozpoczyna okres wystawiania wielkich dzieł scenicznych i chóralnych utworów. Psalmus hungaricus – oratorium, wystawione na 50-lecie połaczenia miast: Budy, Pesztu i Obudy, zyskało od razu ogromny sukces. Role testa, czyli narratora, opowiadacza pełni chór a nie jak w klasycznych oratoriach 1 osoba. Psalm jest oparty na 55 tekscie psalmu Dawida ale z okresu reformacji, czyli z XVI wieku przetłumaczony został na jezyk wegierski. Psalm był zawsze piesnia przesladowanych i uciskanych, wyrazem ich cierpienia, ale tak%e przynosił pocieszenie, siłe i nadzieje na lepsze czasy. Tworzył równie% utwory na fortepian, organy, wiolonczele, na ró%ne składy kameralne, nawet na lutnie. Zoltan Kodaly w trudnych czasach dla Wegrów, czyli po przystapieniu Austrii – Wegier do Niemiec hitlerowskich, sprzeciwił sie temu. Zaczał sie okres przesladowania i wprowadzono zakaz wykonywania jego utworów, a szczególnie utworu symfonicznego „Wzleciał rajski ptak”, ( „Wzleciał paw”) który oparty jest na poezji ludowej, o pieknym ptaku, który ma wzleciec ponad wszystko i przyniesc upragniona wolnosc. Wariacje symfoniczne zostały napisane w 1939 roku z okazji jubileuszu 50-lecia sławnej orkiestry w Amsterdamie. Krytycy uwa%aja ten utwór za najlepsze symfoniczne dzieło kompozytora. Temat do wariacji wprowadza obój, po nim jest 16 opracowan tematu zakonczonych koda. W czasie II wojny swiatowej, komponował, ale w ukryciu. W wyniku przesladowan przez wegierska partie faszystowska musiał z %ona schronic się do jednego z klasztorów w Budapeszcie, gdzie konczył swoje dzieło „Missa brevis” . Pózniej zmieniał miejsca pobytu i pierwsze miesiace 1945 roku spedził w piwnicach gmachu Opery. Po II wojnie swiatowej odegrał wa%na role w odradzajacym sie %yciu muzycznym i kulturalnym kraju, swiadcza o tym funkcje na jakie został wybrany:
- poseł zgromadzenia narodowego,
- przewodniczacy zarzadu Akademii Muzycznej,
- przewodniczacy Wegierskiej Rady Artystycznej i Wolnej Organizacji Muzyków
- honorowy członek Wegierskiej Akademii Nauk.
W Anglii i USA i ówczesnego ZSRR, dyrygował swoimi dziełami.Zbierał materiał w ró%nych miejscowosciach postaci piesni, muzyki instrumentalnej a tak%e podania, legendy. Podobnie jak nasz Oskar Kolberg. Dzieki badaniom powstały wa%ne dla folklorystyki dzieła etnomuzykologiczne, oraz metodyka badan. Najwa%niejszym dziełem jest praca pt. wegierska muzyka ludowa” wydana jeszcze przed II wojna swiatowa w 1937 roku a po wojnie w 1951 roku powstało monumentalne dzieło o łacinskiej nazwie Corpus musicae popularis Hungaricae, które obejmuje ponad 100.000 tysiecy piesni. Z. Kodaly zajmuje sie pedagogika. To trzeci wielki obszar jego zainteresowan. Dzis, po latach mo%na powiedziec, %e najwiecej przyczynił sie do umuzykalnienia swojego kraju. Da%ył do podniesienia rodzimej kultury muzycznej do poziomu europejskiego, i dlatego postulował powszechne umuzykalnienie społeczenstwa poprzez wprowadzenie przede wszystkim:
- nauki spiewu i solfe%u w szkołach podstawowych,
- rozszerzenie ruchu chóralnego i spiewaniu przez te chóry utworów opartych na folklorze wegierskim.
Za podstawe kształcenia muzycznego uwa%ał nauke spiewu, radził wszystkim instrumentalistom, aby spiewac zadany utwór, nucic go, wtedy frazy muzyczne same się przed nami odkryja. Domagał sie, aby wychowanie muzyczne rozpoczynało sie u% w przedszkolu. Zoltan Kodaly pracował przez dwa lata jako krytyk muzyczny. Bartok nazwał go: „krytykiem egierskim o najostrzejszym spojrzeniu”, Podsumowujac wykład o Z. Kodaly’u przypomne:
- %ył on w latach trudnych, najpierw w panstwie nie do konca ustalonej to%samosci Austro – Wegry,
- w czasie II wojny odwa%nie sprzeciwił sie hitlerowcom i mimo przesladowan pozostał w kraju, słu%ył ojczyznie jak potrafił, pielegnował kulture narodowa, wychowywał spiewem, muzyka.
Mo%na by powiedziec, %e tak jak my mamy Oskara Kolberga czy Karola Szymanowskiego, tak Wegrzy chwala sie Zoltanem Kodalyem. Do konca %ycia Kodaly tworzył – w pełnym znaczeniu tego słowa. Mo%na by zapytac: dzieki czemu taki sukces? odpowiedz jest prosta, znajac %ycie tego człowieka: dzieki wszechstronnosci. Kodaly urodził sie kompozytorem, naukowcem stał sie dzieki wnikliwym studiom, a pedagogiem został wskutek koniecznosci i dzieki własnym skłonnosciom do zaszczepiania miłosci do muzyki.
Béla Bartók (1881 - 1945) – kompozytor i pianista węgierski. etnograf muzyczny.ojciec był ekonomistą, a matka nauczycielką. U niej pobierał pierwsze lekcje muzyki. Komponować zaczął mając 9 lat. Po raz pierwszy publicznie wystąpił w 1892 w Nagyszöllös, dokąd przeniósł się z matką po śmierci ojca. Wykonał wtedy m.in. swój Bieg Dunaju. Dwa lata później rozpoczął regularną naukę muzyki w Bratysławie u L. Erkela i A. Hyrtla. W 1899 został przyjęty do Akademii Muzycznej w Budapeszcie. pisanych pod wpływem J. Brahmsa. Odnosząc się do nich krytycznie porzucił komponowanie i poświęcił się pianistyce. Do komponowania wrócił w 1902 r., usłyszawszy poemat symfoniczny Straussa pt. Tako rzecze Zaratustra. Odtąd jego twórczość charakteryzowała się najbardziej zaawansowanymi środkami dźwiękowymi neoromantyzmu i nawiązywała do utworów F. Liszta i R. Straussa, by stopniowo nabierać oryginalnych cech. Patriotyzm Bartóka i jego ambicja stworzenia nowoczesnego stylu narodowego w muzyce węgierskiej skłoniły go za razem do jawnej stylizacji rytmów i motywów popularnych melodii narodowych. Ogromny sukces i sławę na Węgrzech i za granicą przyniósł mu poemat symfoniczny Kossuth. Ok. 1904 zetknął się z autentyczną, węgierską muzyką chłopską nie skażoną miejskimi wpływami i zasadniczo różniącą się od popularnych, węg. melodii, które były wykonywane głównie przez zespoły cygańskie i utożsamiane z folklorem. Korzystając z doświadczeń Z. Kodálya, rozpoczął systematyczne wędrówki po kraju z fonografem. Nagrywał najstarsze i najbardziej zapomniane utwory ludowe, obce profesjonalnym schematom opartym na systemie dur-moll. Swoje zainteresowania rozszerzył na folklor słowacki. Zbierał informacje na ten temat od 1906. Trzy lata później na temat folkloru rumuńskiego, a również bałkańskiego, tureckiego i arabskiego. Zainteresowanie folklorem otwarło niemały wpływ na twórczość kompozytorską Bartóka. ostateczne zerwanie z system dur-moll i estetyką romantyzmu. Swobodne operowanie motywami wyrastającymi z różnych układów skalowych i interwałowych, zwięzłość i dosadność wypowiedzi muzycznej, właściwa melodiom i rytmom ludowym, a obca ekspresyjnej poetyce wykreowanej przez twórców XIX wieku, wreszcie śmiałość dysonansowych współbrzmień harmonijnych. Wszystko to złożyło się na oryginalny, nowy język muzyczny Bartóka. Bagatale op. 6 na fortepian były najśmielszym wyzwaniem rzuconym tradycyjnej muzyce od czasów Debussy'ego. Nowe utwory spotkały się na Węgrzech z zupełnym niezrozumieniem. Napisana w 1911 r. opera Zamek Sinobrodego została odrzucona przez dyrekcję opery w Budapeszcie, co spow...
zoldiar