analiza dzieła muzycznego.doc

1. Elementy dzieła muzycznego

porządkują one materiał dźwiękowy będący tworzywem dzieła muzycznego. W wyniku współdziałania tych elementów dzieło uzyskuje określony kształt.

RYTM określa przebiegi czasowe w utworze, opiera isę na określonych stosunkach dzwięków dłuższych i krótszych.

METRUM daje zasady porządkujące przebiegi rytmiczne za pomocą akcentów.

MELODIA przebieg dzwiękó różnej wysokości, tworzących specyficzną linie ukształtowana w czasie przez rytm i metrum

HARMOANIKA współbrzmienia dźwięków

KOLORYSTYKA DŹWIEKOWA wynika z rozmaitego charakteru środków wykonawczych i ich zestawienia.

DYNAMIKA dotyczy zmian wysokości dźwięków w odrębie utworu.

AGOGIKA tempo i jego zmiany

ARTYKULACJA sposób wydobycia dźwięku

2. Kategorie podziału utworów muzycznych

·         muzykę wokalną - przeznaczoną do śpiewu, dla solisty, zespół solistów, chór, zespół wokalny

·         muzykę instrumentalną - przeznaczoną na instrument lub grupę instruentów.

3. Budowa okresowa a snucie motywiczne – mowa fraza zdanie okres

Wyprowadzenie całości utworu z jednego motywu zasadniczego poprez jego modyfikację.

Motywy najmniejsza cząstka kompozycji. Dźwięki ugrupowane w sposób rytmiczno – metrycznym, posiadają sens melodyczno – harmoniczny. Fraza połączenie kilku motywów. Zdania muzyczne są ze sobą ściśle powiązane i dopełniają się. Pierwsze nosi nazwę poprzednika, drugie następnika. Dwa dwutakty . Okres – Dwa 4takty

4. Pieśń - forma muzyczna utworu wokalnego, instrumentalnego lub wokalno-instrumentalnego. Najstarszy rodzaj muzyki.

Pieśni dzielą się ze względu na złożoność i rodzaj technik w niej użytych: pieśń; jednoczęściowa; pieśń trzyczęściowa; recitativo; arietta; aria; alborada; bergeretta; caccia; cantiga; cantilena; canzona (muzyka); cavata; centicle; chanson; chant; charivari; dumka; estampie; frottola; idylla; lauda; serenada

5. RONDO ma formę 3cześciowej pieśni, polega na przeplataniu tematu głównego kilkakrotnie innymi myślami.

Ritornel – temat główny, stale powracający

Kuplet – Myśl poboczne , epizody

6. Sonata i allegro sonatowe – słownictwo i kompozytorzy

Sonata - instrumentalna forma muzyczna. Na początku XVII wieku wykształcają się dwa typy sonat staroklasycznych:

1.        sonata da camera - kameralna, pisana zwykle na dwa instrumenty smyczkowe z akompaniamentem organów lub klawesynu

2.        sonata da chiesa - sonata kościelna, składająca się z czterech części: pierwsza - adagio, druga - allegro, trzecia - adagio lub andante i czwarta allegro lub presto

W drugiej połowie XVII wytworzył się typ sonaty klasycznej. Tego typu sonata stała się stałym elementem twórczości klasyków wiedeńskich - Haydna, Mozarta i Beethovena.
Sonata klasyczna uzyskała czteroczęściową budowę:

1.        część - allegro zwykle w formie sonatowej lub wariacji

2.        część - adagio - utrzymane w formie: sonatowej, pieśni lub ronda

3.        część - menuet lub scherzo

4.        część - allegro - forma sonatowa lub rondo

Allegro sonatowe zw. też formą sonatową – jedna z podstawowych form muzycznych, na której opierają się części sonaty, koncertu, symfonii i innych dzieł muzycznych.
jest formą swobodną, lecz obowiązuje w niej zasada dwóch kontrastujących tematów, utrzymanych w tonacjach pokrewnych. Trzeci temat jest bądź rozwinięciem pierwszego, bądź niezależną melodią. Stanowi on epilog lub codę.W formie sonatowej występują trzy etapy:

1.        Ekspozycja – prezentacja tematów. Najpierw pierwszy, zwykle dynamiczny. Potem drugi – stonowany i bardziej melodyjny, kontrastujący z pierwszym, skomponowany w tonacji pokrewnej. Temat drugi łączy się z pierwszym bezpośrednio lub za pośrednictwem krótkiego intermezzo. Ekspozycja zakończona jest kadencją doskonałą.

2.        Przetworzenie – następuje tu przeróbka tematów, dzielenie ich na cząstki, przeplatanie, drobne zmiany rytmiczne, zmiany tonacji. Często występuje tu forma polifoniczna: prosta imitacja, kanon lub fuga. Począwszy od Beethovena wprowadza się dodatkowe tematy cząstkowe. W ten sposób dochodzi do punktu kulminacyjnego, w którym emocje sięgają zenitu. Przetworzenie najlepiej ukazuje kunszt kompozytora.

3.        Repryza, zwana też reekspozycją – następuje w niej powtórna prezentacja tematów, połączona z wyciszeniem napięcia.

7. symfonia gatunek muzyki orkiestrowej. to zazwyczaj trzy- lub czteroczęściowy utwór muzyczny na orkiestrę, popularny w XVIII, XIX i w pierwszej połowie XX wieku. Symfonia jest orkiestrowym odpowiednikiem sonaty.

Części klasycznej symfonii: I(szybka - allegro sonatowe) II (wolna - w formie wariacji lub pieśni) III  (taneczna lub bardzo szybka - menuet, lub scherzo) IV (szybka - rondo, wariacje lub allegro sonatowe)

Franz Schubert w dwuczęściowej VII symfonii, Hector Berlioz w Symfonii fantastycznej, Gustav Mahler w większości swoich dzieł).

Franz Joseph Haydn - ponad 104 symfonie

Wolfgang Amadeus Mozart - 41 symfonii (68)

Ludwig van Beethoven - 9 symfonii

Franz Schubert - 8 symfonii (VII Niedokończona, VIII Wielka)

Robert Schumann - 4 symfonie (I Wiosenna, III Reńska)

8. Kontrapunkt – terminologia

Kontrapunkt (nuta przeciw nucie). Jest to technika, która polega na prowadzeniu kilku niezależnych linii melodycznych (polifonia) zgodnie z określonymi zasadami harmonicznymi i rytmicznymi. Typy kontrapunktów: wokalny palestrinowski luxarius Formy muzyczne oparte na założeniach kontrapunktu: fuga, kanon, inwencja.

9. Fuga

(łac. ucieczka) forma polifoniczna, ustępy imitacyjne występują na przemian z innymi, swobodnie kontrapunktującymi. Składa się z 3 ustępów, w których temat zostaje imitacyjnie przeprowadzony przez wszystkie głosy, przy czym poszczególne przeprowadzenia rozdzielone sią ustępami nie zawierającymi tematu. Ustępy te nazywamy epizodami. Pierwsze przeprowadzenie nazywa się ekspozycją fugi. Temat (głos prowadzący) otrzymuje swą imitacyjna odpowiedz w głosi drugim(comes) po czym przechodzi przez wszystkie pozostałe głosy. Odpowiedz może być tonalna lub realna. Imitacja odbywa się w interwale kwinty lub kwarty, pierwsze przeprowadzenie zawiera tye wstąpień tematu, ile fuga ma głosów. W dalszych przeprowadzeniach imitacja tematu ulega przemianom – augmentacji, dyminucji, odwróceniu tzw. Przetworzeniem. Na końcu – kodzie – która stanowi kulminację utworu, pojawia się Stretto (nakładanie na  siebie tematu w różnych głosach - polega na wejściu tematu w podstawowej formie, bądź też dyminuncji czy augmentacji w jednym głosie przed końcem jednej z tychże form tematu w innym głosie. Łączniki - wewnętrzny i zewnętrzny Różnica pomiędzy nimi polega na położeniu łącznik. Gdy ma on miejsce w ramach ekspozycji lub kolejnych przeprowadzeń - mówimy że jest to łącznik wewnętrzny - zwykle jest on krótszy (zawiera się w 1-2 taktach). Gdy łącznik występuje pomiędzy przeprowadzeniami - jest to łącznik zewnętrzny. Jego długość jest różna - od ok.2 do nawet 20-30 taktów. Materiał muzyczny wykorzystany w łącznikach jest całkowicie zależny od kompozytora

10. Swobodne formy polifoniczne

Poemat symfoniczny na orkiestre symfoniczną , nawiązuje do treści literackich. Jego forma wynika z programu,  który leży u podstaw kompozycji. Przeważnie jednoczęściowy, miewa formę allegra sonatowego. Może mieścić się w formie ronda i wariacji

Ballada jednoczęściowa forma o charakterze epicznym, dramatycznym ; występują w niej liczne , kontrastujące ze sobą grupy tematyczne. ( Chopin, 4 ballady na fortepian; G. Faure – ballada na fortepian.

Rapsodia – forma szeregująca liczne ustępy o odmiennej tematyce, dość swobodnie powiązane ze sobą: G.. gershwin – błękitna rapsodia na fortepian.

Scherzo forma 3 częściowa, występuje na miejscu menueta w cyklu sonatowym, pozniej usamodzielniona. Staje się poematem fortepianowym. Schubert: 3 scherza na fortepian, L. Różycki – Stańczyk, scherzo symfoniczne.

Fantazja forma swobodna, zbliżona do allegra sonatowego zmienia się pod względem tonalnym, posiada liczne tematy kontrastujące Szymanowski – Fantazja op 14 na fortepian

Nokturn krótku o charakterze lirycznym. Ilustrował noce, P. Czajkowski Nokturn Cis-moll na fortepian.

Field – Nocturnes na fortepian

Romance utwór o rozlewnej, sentymentalnej melodyce , treść nastrojowa Mozart romance z koncertu fortepianowego e-moll

Elegia o żałoznym poważnym wyrazie Rachmaninow Elegia op 3 na fortepian 

Burleska – elementy komiczne, kontrasty, Bach Burleska w III particie

Etiuda – słuzy rozwijaniu biegłości technicznej wykonawcy,

11. Suita barokowa: części i intermezza

Wywodzi się z muzyki tanecznej XV w. Forma cykliczna złożona z kilku kontrastujących ze sobą części, utrzymana w jednej tonacji. Utwór samodzielny lub zamknięta w większej formie – opera. Częśći wstępne: Fantazja, Fuga, pavana, preludium, sinfonia, sonata, toccata, uwertura Podstawowe allemande, courante, sarabanda, gile Uzupełniające(taneczne) anglaise, canarie, Bourree gawot, loure, menuet, passepied, polonaise, (nietaneczne) aria, rondo, badinerie, arlekinada. Części końcowe: Capriccio, Fuga, finale, passacaglia temat z wariacjami. intermezzo Między ostatnie 2 tańce wstawiano z reguły intermezzo, zazwyczaj w postaci tańca nie należącego do podstawowych tańców

12. Msza –

Ordinarium (łac. ordinarius zwyczajny) w liturgii katolickiej zbiorcze określenie tych jej części (tekstów), które - w odróżnieniu od proprium - z zasady nie podlegają zmianie, mimo różnych okresów roku liturgicznego i okazji, dla których sprawowany jest obrzęd. części stałe. mianem ordinarium określa się na przykład części stałe Mszy świętej - po łacinie ordinarium missae. Są to: ...