Z teorii dzieła literackiego – Ingarden
Dzieło jest zbudowane ze słów jak dom z cegieł.
Dostrzegł fizyczność języka – brzmienia.
Problemy:
- szybkie czytanie wzrokowe, gdy w mózgu nie tworzą się dźwięki, tylko sens.
- grafia też może zawierać znaczenia, np. kursywa, cudzysłów.
Dzieło literackie jest niedookreślone = schematyczne, bo:
- grafia nie oddaje wszystkich niuansów wymowy.
- dzieło nieschematyczne musiałoby być nieskończenie długie, a warunki percepcji i techniczne uniemożliwiają konkretyzację takiego.
Warstwa - płynie z dysproporcji między językowymi środkami wyrazu, a tym, co ma być przedstawiane.
Jak zbyt dokładnie – „Nad Niemnem” – czytelnik gubi wątek w opisie.
2 właściwości przedmiotów:
- nieskończenie wiele cech, więc nie do opisania.
- zasada wyłączonego środka: każda cecha ustalona wyłącza inną nieustaloną
(jak wiadomo, że kot jest czarny, to nie jest biały)
Warstwa wyglądów nie ma charakteru ciągłego, lecz pojawia się jak lokomotywa.
Typy wyglądów:
/ wzrokowe
/
-postrzeżeniowe – słuchowe
\
\ dotykowe
- wyobrażeniowe (–||–)
Schemat wynika z konwencji literackiej i dorobku świadomości czytelnika
- Jak są ukazane przedmioty?
- przejawiają się przez wyglądy, są określone szkieletem / szkicem.
Postawy zasadnicze konkretyzacji:
- odbiór popularny
- estetyczny
- badacza
- instrumentalna (?): propagandzista szuka przykładów popierających swą politykę.
Dzieło potencjalne à konkretyzacja à przedmiot estetyczny
Składniki treści nazwy:
- Stałe i zmienne
- Aktualne (wykorzystane) i potencjalne (niewykorzystane).
4 funkcje tworów językowych:
- znaczeniowa
- podmiotowa
- wyrażanie stanów autora
- wpływanie na słuchacza
Niedookreślenie warstwy sensów wynika między innymi z wieloznaczności słów.
Dwa wymiary dzieła:
- wielofazowość – następstwo części – porządek linearny
- wielowarstwowość – współwystępowanie wielu składników – porządek pionowy
Warstwy:
- brzmień językowych
- znaczeń słów i sensów zdania
- przedmiotów przedstawionych (przedmiot to wszystko, o czym mowa, np. ludzie, uczucia)
- schematów wyglądowych (nośnikiem schematyczności są miejsca niedookreślone)
(ale gdy jest opowieść w opowieści, to warstwy się mnożą do 8 – i tak dalej)
Wyglądy – forma, przez którą przejawiają się przedmioty przedstawione.
Wyglądy „rozbłyskują” na chwilę.
Wyglądy są „trzymane w pogotowiu” i czytelnik je wypełnia.
W liryce refleksyjnej też są przedmioty przedstawione, ale mniej, niż w „Panu Tadeuszu”.
Wyróżnienie 4-tej warstwy budziło spór, bo jeśli przedmioty przejawiają się przez wyglądy, to trudno oderwać przedmiot od wyglądu.
Obrona Ingardena:
- każdy czytelnik inaczej wyobraża sobie wyglądy
- ten sam przedmiot różni autorzy opisują różnie
Warstwa przedmiotów służy ich IDENTYFIKACJI.
Warstwa wyglądów służy ich INDYWIDUALIZACJI.
Konkretyzacja – to uzupełnianie przez czytelnika miejsc niedookreślenia.
Niedookreślenie zachodzi we wszystkich 4 warstwach:
- brzmień językowych: zapis graficzny nie oddaje niuansów wymowy
- znaczeń i sensów: wieloznaczność nazw, zjawisko presupozycji
- przedmiotów przedstawionych \
- schematów wyglądowych ------ wyobrażenia czytelnika
tranulcia