Maria Gaweł
Skąd „agresiki”? czyli o agresji wśród dzieci i młodzieży
Przyczyny agresji, zła i przemocy upatruje się w procesach transformacji ustrojowej, z którymi wiąże się frustracja społeczna, bezrobocie, marginalizacja całych grup społeczno-zawodowych, nadmierna liberalizacja prawa karnego. Czynniki te przekładają się na zaburzone relacje między rodzicami a dziećmi, zwłaszcza między ojcami a synami. W nowej rzeczywistości często syn uczy ojca jak żyć. Niejednokrotnie zagubiony, bezrobotny ojciec wpada w depresję, alkoholizm, traci autorytet w oczach syna, gdyż matka utrzymuje rodzinę. Jednocześnie owego syna dotyczy osamotnienie, bardziej niż córkę. Dlatego też agresorami są w większości chłopcy. Drugą grupą zaburzonych relacji w rodzinie są pracujący i dobrze zarabiający rodzice, którzy nie mają czasu dla swoich dzieci, a rekompensują im swoją nieobecność wysokim kieszonkowym i wspaniałymi prezentami. Ponadto w naszym społeczeństwie obserwuje się ujemny wpływ selekcjonowania na lepsze i gorsze domy, lepsze i gorsze szkoły, naukę dodatkową języków obcych i brak takiej możliwości, lepsze i gorsze auta, wakacje w kraju i za granicą itp. co staje się źródłem frustracji i ma negatywny wpływ na dzieci.
W jaki sposób zasygnalizowane źródła wpływają na dzieci? Oto niektóre objawy:
- długi pobyt czasowy w szkołach
- zakłócona stabilność życia emocjonalnego i intelektualnego przez media, a przede wszystkim przez telewizję, reklamy, gry komputerowe i Internet, które są źródłami często destrukcyjnymi
- wielkie szkoły, przez co jest utrudniony nadzór nad uczniami
- mała liczba mężczyzn nauczycieli w szkołach, co stanowiłoby przeciwwagę dla dorastających chłopców
- liberalizm praw i obowiązków ucznia w szkole, bowiem to co nie jest zabronione, jest dozwolone, obserwuje się brak dyscypliny i zakazów
- „syndrom blokers” — stłoczenie w mieszkaniach, w blokach
- izolacja dziecka przez stałe dowożenie samochodem do szkoły
Dostrzega się, że dzieci są żądne panowania, nie umieją przegrywać, terroryzują rodziców, apodyktyczne, skażone egoizmem. Często pochodzą z rodzin małodzietnych, tzw. dobrych rodzin, posiadają nadopiekuńczych rodziców, są wykładnią wychowania bezstresowego. „Mocnych przeżyć” szukają w bitwach ulicznych. Wychowuje ich grupa, bowiem jeśli nie dostanie się ciepła w domu, w szkole do tego brak efektów, to dąży się do wychowania stadnego. Należy przy tym zaznaczyć, że maleje zjawisko subkultur jak skini, punki, ale zamienia się niestety w walkę wszystkich przeciwko wszystkim. Agresja jest ślepa, bowiem „obwieś” może pomóc, a elegant zabić. Natomiast funkcjonują grupy nieformalne jak szalikowcy, mleczarze itp.
Należy podkreślić, że dane statystyczne policji na temat przemocy są przerażające. Otóż ujawnieni w 2000 roku nieletni sprawcy czynów karalnych to w 45% uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów.
Wyróżnia się 6 kategorii agresji:
1. „Agresja i przemoc fizyczna”. Jej przejawy to: umyślne potrącanie innych, bicie się z kolegami lub koleżankami, zabieranie siłą przedmiotu, pieniędzy innym uczniom, bójki grupowe.
2. „Agresja i przemoc werbalna”. Jej wykładnią są obrażanie i wymyślanie słowem innym uczniom, rozpowszechnianie kłamstwa o innych uczniach, używanie wulgarnych słów.
3. „Agresja i przemoc psychiczna”. Przejawia się w utrudnianiu nauczycielowi w trakcie prowadzenia lekcji, przymuszaniu innych do zrobienia czegoś, na co nie mają ochoty, zmuszaniu innych do kupowania rzeczy za ich pieniądze.
4. „Agresja i przemoc przeciwko rzeczom”. Polega na bazgraniu i pisaniu po ławkach, niszczeniu przedmiotów wyposażenia szkolnego lub w miejscach publicznych, malowaniu farbami ścian, jak również niszczenie rzeczy należących do innych to objaw tej kategorii.
5. „Agresja i przemoc grożąca użyciem broni”, a więc polega na wykorzystaniu wszelkich narzędzi.
6. „Agresja i przemoc seksualna”. Zaczepianie, prowokowanie i przymuszanie do zachowań seksualnych, to jej przejaw.
Zapytana młodzież, skąd bierze się agresja, odpowiada, iż sama doznała krzywd. Mówi się o Regule Agresji, tzw. Koło Przemocy. Najczęściej pierwsze spotkanie z przemocą ma miejsce w domu rodzinnym, co często jest ignorowane. Zjawisko przemocy zachodzi wtedy, gdy osoba silniejsza wykorzystje przewagę, jaką ma nad osobą słabszą. Przemoc wobec dziecka przejawia się w następujących formach: przemoc fizyczna, emocjonalna, seksualna i zaniedbanie. Typowymi zachowaniami dziecka maltretowanego są niechęć do rozbierania np. na lekcji W-F, u lekarza, wycofanie lub agresywność. Objawami przemocy fizycznej są: siniaki, ślady uderzeń i skaleczeń. Do zachowań przemocy emocjonalnej należą: ignorowanie, odrzucanie, izolowanie, upokarzanie, terroryzowanie, zmuszanie do wysiłku przekraczającego możliwości dziecka np. w nauce, pozbawianie form dotykowych jak noszenie na rękach, przytulanie. Objawami przemocy emocjonalnej u dzieci są: zaburzenia mowy, snu, bóle głowy, brzucha, moczenie się, rozdrażnienie, zamknięcie w sobie, ugrzecznione zachowania lub częste kłamstwa. Przemoc seksualna to nadużycie obejmujące kazirodztwo, gwałt, uwiedzenie. Dla dziecka wykorzystanie seksualne jest najpoważniejszym urazem.
Chroniczne niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych dziecka przez rodziców to zaniedbanie.
Skutki doznawania przemocy przez dziecko są zawsze poważne. Dziecko żyje w ciągłym poczuciu zagrożenia. Aby przerwać błędne koło przemocy w rodzinie konieczne jest poszukanie pomocy.
Reasumując, stwierdza się, że zarówno przyczyny jak i przejawy agresji i przemocy są bardzo złożone, składa się na to wiele powodów, w tym gros spada na nasze dzieci. Uciekają one od realnego świata w świat wirtualny, bo ten pierwszy ich przerasta. Zbyt trudne zadania powodują frustrację, ona zaś prowadzi do agresji i przemocy.
Po zasygnalizowaniu tego aspektu nasuwa się pytanie, jak przeciwdziałać? Po pierwsze należałoby stworzyć program psychoedukacyjny dla rodziców (o ile znaleźliby czas na uczestnictwo). Celowe wydaje się utworzenie zespołu konsultacyjno-wychowawczego przy szkole, gdyż młodzi ludzie nie mają poczucia świadomości czynu, mówiąc „nic się nie stało”. Z pewnością ta propozycja jest przyszłościowa. Natomiast ogromnie pozytywny wpływ posiada przyszkolny klub, Dom Kultury, świetlica socjoterapeutyczna, jako formy wpływające na wypełnienie czasu wolnego dzieciom i młodzieży.
Bibliografia:
1. A. Stein: „Kiedy dzieci są agresywne”, przeł. M. Jałowiec, Wyd. Jedność, Kielce 2002
2. B. Krahe: „Agresja”, wyd. GWP, Gdańsk
3. K. E. Dambach: „Mobbing w szkole”, wyd. GWP, Gdańsk 2003
amelka67