Ocena stanu noworodka:
Skala Apgar (5 min od porodu, 0-10 pkt, norma > 6) ,
Skala Oceny Zachowań Noworodków Brazeltona (po 30 minutach, diagnostyka ew. problemów neurologicznych)
Odruchy:
przystosowawcze – pomagają przetrwać, niektóre zanikają z wiekiem (ssania i połykania, o. poszukiwawczy: automatyczne obrócenie głowy w kierunku dotkniętego policzka), inne nie (cofanie się przed bolesnym bodźcem, reakcja źrenic na światło i in.). O. chwytny był przystosowawczy, obecnie bezużyteczny.
prymitywne – sterowane przez prymitywne części mózgu – rdzeń przedłużony i śródmózgowie (o. Moro, o. Babińskiego). Zanikają ok. 6 m-ca
Początkowe zdolności percepcyjne noworodka:
- skupienie obojga oczu na punkcie (optymalny punkt ogniskowy – 20-25 cm); po kilku tygodniach wodzenie wzrokiem za poruszającym się obiektem; prawie od razu odróżnia twarz matki od innych
- słyszenie dźwięków w zakresie wysokości i głośności typowych dla ludzi; z grubsza lokalizacja obiektów na podst. głosu; rozróżnianie pewnych głosów (szczególnie matczynego)
- rozróżnianie 4 podst. smaków (słodki, kwaśny, gorzki, słony), znanych zapachów ciała (szczególnie z. matki w odróżnieniu od innych kobiet
Początkowe zdolności ruchowe:
- początkowo jest koszmarna lipa : )
- w pierwszym m-cu: unoszenie podbródka ponad podłoże
- po dwóch m-cach: zgarnianie rękoma przedmiotów w zasięgu
Stany świadomości (snu i czuwania) noworodka:
- głęboki sen (oczy – zamknięte, oddech – regularny, sporadyczne drgnienia ciała)
- sen aktywny (oc. – -||-, od. – nieregularny, nieznaczne drgania)
- ciche wybudzenie (oc. – otwarte, od. – reg., brak znacznych ruchów ciała)
- czynne wybudzenie (oc. – -||-, od. – niereg., znaczne ruchy)
- płacz/hałasowanie (oc. zamknięte całkowicie/częściowo, energiczne ruchy, płacz)
powyższe fazy powtarzają się w cyklach po 1,5 – 2 godz. – (sen, płacz, jedzenie, cisza, sen; loop : P)
Sen
- zajmuje noworodkom 90% czasu (za dnia i w nocy)
- 6-8 tydzień – pierwsze oznaki przyswajania trybu dzień-noc (łączenie 2-3 cykli z pominięciem fazy czynnego wybudzenia)
- do ok. 6 m-ca – zwiększenie regularności snu
Płacz
- 2-11% czasu
- nasilenie w pierwszych tygodniach
- szczyt w połowie 2 m-ca
- potem spadek intensywności
- początkowo najintensywniejszy wieczorami, potem tuż przed porą karmienia
- podstawowa funkcja: sygnalizowanie potrzeb – różne rodzaje płaczu:
- - podstawowy (głód): rytmiczny – płacz | cisza | oddech; loop
- - p. ze złości: donośniejszy, bardziej intensywny,
- - p. z bólu: NIE poprzedzony jękiem i kwileniem, zwykle nagły
- od 2 tyg. do 3-4 m-ca u 15-20% dzieci występują kolki – dzienne, trzygodzinne napady płaczu późnym popołudniem; ustępują samoczynnie; nieznane przyczyny
- natychmiastowa reakcja na płacz jest wskazana przy płaczu z głodu, niewygody, lub od zmoczonej pieluchy
Jedzenie
- początkowo nawet 10x/dzień
- ok. 1 m-ca 5.5x/dzień
- w przypadku braku przeciwwskazań zdrowotnych zalecane jest przynajmniej jedno karmienie piersią (nie butelką) dziennie; pozostałe karmienia – obojętnie jak
- do 4-6 m-ca dziecku wystarczy karmienie pokarmem płynnym, potem w ciągu 1go roku można stopniowo zmieniać proporcje na korzyść pokarmu stałego
Zmiany fizyczne
Podstawowe wzorce zmian (Gessel):
- cefalokaudalny (dziecko rozwija się od głowy w dół)
- proksymodystalny (od tułowia na zewnątrz)
Układ nerwowy
- w chwili narodzin rozwinięte są środomózgowie i rdzeń przedłużony (uwaga, habituacja, spanie, czuwanie, wydalanie, ruchy głowy i szyi), najsłabiej rozwinięta jest kora mózgowa (postrzeganie, ruch ciała, abstrakcyjne myślenie, mowa)
- szczyt ilości dendrytów i synaps ok. 12-20 m-c, od ok. 18-24 m-ca następuje „przycięcie” zbędnych struktur mózgowych
- mielinizacja (zgodnie z ww. wzorcami zmian)
Kości i mięśnie
- do okresu dojrzewania trwa wykształcanie kompletu kości dłoni, nadgarstka, stawu skokowego i stopy, i postępuje kostnienie (twardnienie kości); mięśnie stają się dłuższe, grubsze, jędrniejsze
- 12-18 m-c – zarost ciemiączek
- w 1ym roku wzrost zwiększa się o 25-30cm, waga potraja się
- dziewczyny w wieku 2 lat, chłopcy w wieku 2,5 mają połowę wzrostu jaki osiągną jako dorośli
Rozwój zdolności ruchowych
- grupy zdolności ruchowych (Malina):
- - lokomocyjne (chodzenie, bieganie, skakanie)
- - nielokomocyjne (pchanie, ciągnięcie, zginanie)
- - manipulacyjne (chwytanie, rzucanie, łapanie, kopanie)
[tabela 4.3 ze str. 118]
Wiek (m-ce)
lokomocyjne
nielokomocyjne
manipulacyjne
1
Odruch automatycznego przebierania nogami.
Nieznacznie unosi główkę; śledzi oczyma poruszające się wolno przedmioty.
Trzyma włożone w dłoń przedmioty.
2-3
Leżąc na brzuszku potrafi podnieść głowę pod kątem 90 stopni.
Zaczyna zgarniać znajdujące się w zasięgu wzroku przedmioty.
4-6
Przekręca się; podtrzymywane potrafi siedzieć, porusza się za pomocą rąk i nóg („czołga się”).
Sięga i chwyta przedmioty.
7-9
Siedzi bez pomocy; raczkuje.
Przenosi przedmioty z jednej ręki do drugiej.
10-12
Potrafi podciągnąć się i stanąć; chodzi, przytrzymując się mebli; później chodzi bez pomocy.
Przykuca i schyla się.
Pewne oznaki wyboru chwytu; trzyma w garści łyżkę, ale nie zawsze trafia jeszcze jedzeniem do buzi.
13-18
Chodzi tyłem i krokiem dostawnym; biega (14-20 miesięcy).
Toczy piłkę w kierunku dorosłego.
Składa dwa klocki; wkłada przedmioty do małych pojemników i wysypuje je.
Wpływ na wymienione zmiany rozwojowe:
- dojrzewanie
- dziedziczenie
- wpływy środowiskowe (dieta; praktyka – czyli regularne ćwiczenie nabytych umiejętności)
- płeć NIE odgrywa znaczącej roli
Zdrowie
- choroby pierwszych dwóch lat – styczność z innymi dziećmi skutkuje najczęściej falą chorób
- śmiertelność (najczęściej w 1 roku życia, w związku z wadami wrodzonymi/niską masą urodzeniową; zespół nagłej śmierci niemowląt (SIDS) – związek z pozycją snu: na brzuchu=większe zagrożenie)
- wcześniactwo/niska masa urodzeniowa (opóźnienia rozwojowe rzędu 10-15 tygodni, nadganiane w ciągu 2-3 lat)
amelka67