Nietrzymanie moczu
Pod pojęciem "nietrzymanie moczu" rozumiemy bezwiedne (niezależne od naszej woli) wyciekanie moczu przez cewkę o takiej częstości i w takiej ilości,
że staje się to istotnym problemem zdrowotnym lub społecznym.
Nietrzymanie moczu stwierdza się dwukrotnie częściej u kobiet. Dane statystyczne z oddziałów oraz poradni ginekologicznych i urologicznych wykazują, że objaw ten występuje u około 25-30% pacjentek po 45. roku życia. Należy zaznaczyć, że pewna liczba chorych nigdy nie zgłasza się do lekarza.
CZYNNIKI RYZYKA
Znanymi czynnikami ryzyka są: płeć, wiek, a także (chociaż nie w pełni udokumentowanymi) zakażenia układu moczowego, menopauza, brak aktywności fizycznej po porodach, zabiegi operacyjne układu moczowo-płciowego, niektóre choroby (np. przerost gruczołu krokowego, zapalenia pochwy, udar mózgu, stwardnienie rozsiane, cukrzyca, niewydolność krążenia), alkoholizm oraz pewne leki.
RODZAJE NIETRZYMANIA MOCZU
Nietrzymanie moczu można podzielić na kilka rodzajów:
1. niestabilność wypieracza (niestabilny pęcherz, pęcherz spastyczny, czyli o wzmożonym napięciu) jest najczęstszą przyczyną nietrzymania moczu (około 70% przypadków), polega ona na występowaniu mimowolnych skurczów pęcherza, niekiedy na tyle silnych, że wywołują niekontrolowany wyciek moczu
2. nietrzymanie ze stałym wypływem z przepełnionego pęcherza (arefleksja wypieracza, pęcherz atoniczny)
3. nietrzymanie czynnościowe oraz jatrogenne (wywołane przekonaniem o chorobie pęcherza). Dla nieotrzymania moczu czynnościowego typowa jest niemożność zdążenia na czas do toalety. W większości przypadków nie stwierdza się natomiast żadnych zmian patologicznych w obrębie układu moczowego. Ten typ zaburzeń występuje głównie u osób w starszym wieku. Natomiast najczęstszą przyczyną tzw. jatrogennego nietrzymania moczu jest długie unieruchomienie pacjenta oraz przyjmowanie niektórych leków (przeciwpsychotycznych, uspokajających, nasennych, antydepresyjnych, moczopędnych oraz tzw. alfa-adrenolitycznych, stosowanych np. w nadciśnieniu tętniczym
4. wysiłkowe nietrzymanie moczu (niewydolność zwieracza), według danych norweskich 10% dziewcząt i młodych kobiet w wieku 15-25 lat cierpi na tę przypadłość, podczas gdy wśród kobiet między 54. a 64. rokiem życia aż 30% w Polsce ilość osób jest jeszcze większa. Wysiłkowe nietrzymanie moczu, to niekontrolowany wyciek moczu podczas tak minimalnych wysiłków fizycznych, jak kaszel, kichanie, śmiech lub gwałtowna zmiana postawy ciała. Dzieje się tak z powodu przewagi tzw. tłoczni brzusznej (mięśni zwiększających ciśnienie w jamie brzusznej) nad aparatem zamykającym pęcherz moczowy. Aparat ten składa się z dolnej części pęcherza moczowego (tzw. zwieracz gładki), części mięśni dna miednicy (zwieracz prążkowany – to z jego pomocą można świadomie przerwać strumień moczu) oraz żylnych splotów jamistych położonych wokół cewki (wypełnione krwią pomagają ją zamknąć). Ponadto istotną rolę pełni zespół powięzi podtrzymujących cewkę moczową na odpowiedniej wysokości i w odpowiednim kącie w stosunku do pęcherza. W porównaniu do mężczyzn kobiety mają dużo krótszą cewkę moczową z prostszym przebiegiem, dlatego są one znacznie bardziej narażone na WNM. W przypadku kobiet dysfunkcja którejkolwiek z części składowych aparatu zamykającego pęcherz moczowy zazwyczaj powoduje WNM. Głównym czynnikiem predysponującym do wystąpienia WNM oprócz płci jest wiek (średnio 55 rok życia), gdyż z wiekiem maleje sprężystość tkanki łącznej i napięcie mięśni. To, co widać na skórze w postaci zwiotczenia i zmarszczek, dzieje się też z powięziami i mięśniami dna miednicy oraz aparatem wieszadłowym narządów rodnych. Gdy narządy rodne obniżają się, pociągają do dołu pęcherz i cewkę moczową, zwiększając jej kąt odejścia oraz średnicę, co w połączeniu z osłabionymi mięśniami dna miednicy ułatwia wypływ moczu.
Należy jednak zaznaczyć, że wymienione przez nas klasyczne powody nietrzymania moczu w postaci "czystej" występują stosunkowo rzadko. Zazwyczaj mają one charakter mieszany i u jednej osoby występują przeważnie co najmniej dwa typy nietrzymania moczu.
DIAGNOSTYKA
W diagnostyce dużą role odgrywa sam pacjent, który w każdym przypadku pojawienia się początkowych objawów powinien zasięgnąć porady urologa i neurologa, a kobiety również ginekologa. Dokładnie zebrane wywiady, badanie lekarskie oraz uzyskane wyniki badań dodatkowych (m.in. badanie ogólne i posiew moczu, stężenie kreatyniny i mocznika w surowicy krwi, USG oraz badanie urodynamiczne i radiologiczne) pozwalają niemal u wszystkich ustalić przyczynę nietrzymania moczu i zastosować właściwe leczenie.
LECZENIE
W leczeniu nieotrzymania moczu wyróżniamy metody operacyjne i nieoperacyjne. Metody operacyjne stosuje się w razie nieskuteczności leczenia zachowawczego (nieoperacyjnego). Są to operacje, podpierające narządy miednicy mniejszej, zawieszające i kombinowane. Wykorzystuje się również zabiegi, w których mocuje się elementy protezy wspomagającej zwieracze.
Natomiast w leczeniu nieoperacyjnym próbuje się stosować hormonoterapię, farmakoterapię (np. duloksetyna – lek zwiększający czynność zwieraczy oraz pojemność pęcherza),a gdy występuje dodatkowo tzw. nadreaktywność pęcherza moczowego, leki antycholinergiczne, ćwiczenia wzmacniające mięśnie krocza oraz metody fizykoterapeutyczne (elektrostymulację, pole magnetyczne).
PROFILAKTYKA
Ponieważ skuteczność leczenia jest różna, należy zwrócić szczególną uwagę na środki zapobiegawcze. Istnieje skuteczna profilaktyka, dzięki której skutecznie można przeciwdziałać problemowi nieotrzymania moczu. Podstawą jej jest jak najwcześniejsze informowanie o istnieniu takiego schorzenia, a także unikanie nadwagi i odpowiednia porcja ruchu. Ważne jest również regularne opróżnianie pęcherza moczowego i unikanie zaparć (dieta z dużą ilością błonnika. Kobiety w ciąży powinny być objęte opieką ginekologiczną i uczęszczać na zajęcia szkoły rodzenia, aby ryzyko porodu urazowego było jak najmniejsze. Nacięcie krocza, wykonywane podczas porodu, ma na celu zapobieganie urazom, gdyż główka dziecka przechodzi wówczas swobodniej, nie narażając matki na ryzyko uszkodzenia dróg rodnych. Ponadto zmniejsza się prawdopodobieństwo niedokrwienia i niedotlenienia mięśni miednicy wskutek ucisku przez główkę dziecka. Epizod niedokrwienia, zwłaszcza podczas wysiłku jakim jest poród, może spowodować uszkodzenia odpowiednich struktur a w rezultacie wywołać wysiłkowe nietrzymanie moczu.
W profilaktyce również bardzo ważne są ćwiczenia mięśni krocza. Według badań norweskich są one najskuteczniejszą, najłatwiejszą i najtańszą zachowawczą metodą leczniczą. Zaletą ich jest również możliwość wykonywania podczas codziennych czynności. Szczególną uwagę powinny na nie zwrócić kobiety wielokrotnie rodzące, pracujące fizycznie jak również uprawiające wyczynowo. Ćwiczenia te (znane też jako ćwiczenia mięśnia Kegla) opierają się na zaciskaniu mięśni krocza tak, jakby chciało się przerwać strumień moczu i wytrzymaniu tak kilku-kilkunastu sekund. W badaniach norweskich stosowano serie 8 - 12 silnych, prawie maksymalnych skurczów trwających od 6 do 8 sekund z 6-sekundową przerwą pomiędzy skurczami. Wykonywać je można codziennie, najlepiej 3 razy po kilka serii. Zestaw ten można uzupełnić 2 razy w tygodniu wykonując te same ćwiczenia przez 30-45 minut leżąc, stojąc, klęcząc i siedząc w rozkroku.
BIBLIOGRAFIA
- „Ćwiczenia w nietrzymaniu moczu” lek. med. Ewy Strusińskiej
- „Nietrzymanie moczu” Polish Medical Association
- „Nietrzymanie moczu” dr. n. med. Paweł Domański
- Internet
AUTORZY:
Agnieszka Apola
Grzegorz Chlewicki
dziubusek30