Kościelska- wzory wczesnych kontaktów matka – dziecko.
Formy kontaktu:
a) Behawioralny – sprowadza się do styczności przestrzennej dwóch osób, bez osobowego zaangażowania, „bycie obok siebie”
b) Psychiczny – ukierunkowanie, wymiana różnego rodzaju treści psychicznych: inf, emocji, działań, wzajemności i naprzemienność kontaktu, „bycie razem”
c) Duchowy – przeżycie bliskości, zjednoczenia i współodczuwania, „bycie w jedności”
Kontakt między matką a dzieckiem jest warunkiem rozwoju. Istotą macierzyństwa jest uczucie miłości, przeżycia autentycznej jedności i bliskości.
Niemowlę ludzkie rodzi się z gotowością do kontaktu z drugim człowiekiem -> fiksacja wzroku na twarzy ludzkiej w większym stopniu niż na innych obiektach. Zdarzają się dzieci, które ograniczają swój kontakt z matkami (np. autyzm)-> nieprawidłowości: zbyt mała inicjatywa i zbyt słaba gotowość do odp. na sygnały (albo odwrotnie: nadmierna wrażliwość i trudności w adekwatnym reagowaniu na bodźce)
Większość matek ujawnia od chwili urodzenia dziecka gotowość do wchodzenia z nim w kontakt psychiczny w zarówno formie odbierania różnorakich sygnałów od dziecka, jak i przekazywania mu swoich myśli i uczuć.
W toku codziennego obcowania ustalają się pewne style wzajemnego oddziaływania na siebie matki i dziecka w zależności od cech indywidualnych.
Badania nad matkami i dziećmi we wzajemnym kontakcie – 17 matek z nowonarodzonymi dziećmi, wywiad, nagrań kamerą video sytuacji karmienia piersią, dzieci z normą, wzory kontaktów matka-dziecko mieściło się w zakresie różnic indywidualnych, a nie obejmowało obszaru patologii.
Zachowanie się matek podczas karmienia a zachowanie się niemowląt:
Można zauważyć różnice między sposobu karmienia dzieci i w jaki sposób dzieci się zachowują podczas tego, dotyczą wielu istotnych wymiarów funkcjonowania.
Różnice dotyczyły:
- inicjatywy karmienia: raz leży po stornie dziecka, raz matki
- wybór miejsca i pozycji, w której odbywa się karmienie,
- przedmiot uwagi matki podczas karmienia:
a) matki skupione na sobie,
b) matki skupione na dziecku,
c) matki skupione na zadaniu
d) matki z podzielną uwagą.
- ogólny nastrój emocjonalny (matki),
- ogólna aktywność.
Wnioski: można wyróżnić 4 wzorce kontaktów:
1) Ograniczony do płaszczyzny behawioralnej
2) Wysoce emocjonalny – orientacja egocentryczna, niesymetryczność: nastawienie matek na silną ekscytację w przeżywaniu kontaktu z dzieckiem przy dążności dzieci do zmniejszania ilości bodźców płynących od matek.
3) Harmonia między matką i dzieckiem i wyważona aktywność z obu stron,
4) Nieudany na wielu wymiarach
Zachowanie niemowląt podczas karmienia było także zróżnicowane:
1) Przedmiot skupienia uwagi na samej czynności, skupione przede wszystkim na sobie
2) Sposób ssania. Dzieci robiły przerwy częste i krótkie, wykorzystywały je głównie na odpoczynek i na poprawę ułożenia się. Te, które robiły przerwy długie i rzadkie, wykorzystywały je głównie do nawiązania kontaktu wzrokowego i emocjonalnego z matką.
3) Poziom ogólnej aktywności oraz poziom świadomości. Różnice są widoczne w poziomie aktywności ruchowej, wokalizacji.
Styl funkcjonowania matek w czasie karmienia a zachowania dzieci – istotne związki:
1) Matki – skoncentrowane na zadaniu miały dzieci, które wykazywały mała inicjatywę interakcyjną.
2) Matki traktujące karmienie wysoce emocjonalnie – dzieci umiarkowanie aktywne i w słabym stopniu skoncentrowane na kontakcie, w większym na jedzeniu
3) Matki harmonijnie współbrzmiące z dziećmi – dzieci jadły powoli i spokojnie, robiły długie przerwy, wypełnione wymianą spojrzeń, ruchów itd.
4) Matki mało emocjonalnie podchodzące do karmienia – traktowały sytuację z naturalnością/ obojętnością – dzieci jadły dobrze, spokojnie, małe przerwy – wtedy koncentracja na otoczeniu.
Wniosek główny: Wzajemna zależność pomiędzy zachowaniem się matek i dzieci w trakcie karmienia, ale także o różnej jakości taj konkretnej sytuacji dla rozwoju psychicznego dzieci.
Wzór kontaktu podczas karmienia rozciągał się na inne sfery życia matek i dzieci.
Istniały podobieństwa pomiędzy zachowaniem się matek w sytuacjach karmienia w pierwszych dniach po urodzeniu dziecka, jak i po 3 miesiącach.
Typy matek „zorientowanych zadaniowo” i „skoncentrowanych na sobie” ujawniały to nastawienie od początku narodzin dziecka, a zapewne już wcześniej.
Największy poziom zróżnicowania aktywności psychicznej występuje w grupie dzieci, których matki potrafiły z nimi harmonijnie „współbrzmieć”.
Zdrowe dzieci – charakteryzują się duża plastycznością i adaptabilnością do różnych warunków. Ale wyczerpanie możliwości adaptacyjnych = tworzenie patologii.
Matki i niemowlęta, które miały trudność z karmieniem i przezywały tę sytuację z dużym lękiem być może rozwiną między sobą neurotyczną więź.
Anna-Helena1