ORZECZENIE NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA.doc

CZĘŚĆ 1
ORZECZENIE NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA
SKARGA POWODOWA
– PODSTAWĄ WSZCZĘCIA POSTĘPOWANIA SĄDOWEGO
MAŁGORZATA BARAN

Rozstrzyganie sporów w Kościele wymaga, posiadania własnego sposobu postępowania, opartego na dokładnie określonych zasadach. „Proces kanoniczny, aby mógł spełniać stawiane przed nim zadania musi, więc zawierać jako warunek konieczny i nie odłączny serię formalności” *(1). Konstrukcja procesu zarówno spornego jak i karnego wskazuje, że „w postępowaniu sądowym wymagany jest udział kilku (wielu) osób, które przez czas trwania procesu związane są ze sobą określonymi, bardzo istotnymi i skrupulatnie przez prawo rozpisanymi relacjami prawnymi”(2). Precyzyjnie określenie punktu, z jakiego występuje osoba wyznacza charakter podjętych czynności prawnych, które konkretyzowane są przez normy kanoniczne.

Proces kanoniczny bezwzględnie wymaga, aby strony procesowe i właściwy sędzia „podjęli ogół czynności przepisanych przez kanoniczny prawo procesowe, koniecznych do rozpoznania i autorytatywnego rozstrzygnięcia wątpliwości zgodnie z prawda obiektywną i według zasad sprawiedliwości”(3).

Dochodzenie swoich uprawnień na forum sądowym, jest uwarunkowane uprzednim złożeniem i przyjęciem przez sędziego odpowiednio zredagowanej skargi powodowej.

Przez termin skarga powodowa słownik języka polskiego rozumie „środek prawny przysługujący stronom i innym uczestnikom postępowania przed określonym organem, zmierzającym do zmiany lub uchylenia orzeczenia tego organu”(4).

Kodeks Prawa Kanonicznego w can. 1504 wymienia elementy stanowiące integralną całość skargi kanonicznej. Ustawa stanowi, iż „Skarga, przez którą zaczyna się spór, winna:

1. wyrażać, wobec jakiego sędziego jest wnoszona, czego się żąda i od kogo

2. wskazywać, na jakim uprawnieniu opiera się powód i przynajmniej ogólne fakty i dowody na poparcie roszczenia

3. być podpisana przez powoda lub jego pełnomocnika, ze wskazaniem dnia, miesiąca i roku jak również miejsca zamieszkania powoda lub jego pełnomocnika albo miejsca pobytu oznaczonego przez nich dla odbierania akt

4. wskazać stałe lub tymczasowe zamieszkanie strony pozwanej

Brak któregokolwiek z tych elementów powoduje nieważność tej skargi. Szczegółowo reguluje to can.1505 §2, który stanowi, iż „Skargę powodową można odrzucić wyłącznie:

1. jeżeli sędzia lub trybunał są niewłaściwe

2. jeżeli na pewno wiadomo, że powód nie ma zdolności do występowania w sądzie

3. jeżeli nie zachowano przepisów, can. 1504 nn. 1-3

4. jeżeli z samej skargi jasno wynika, że roszczenie jest pozbawione jakiejkolwiek podstawy i nie może się zdarzyć by w trakcie procesu jakaś podstawa się ujawnił.

W oparciu o przesłanki negatywne skargi powodowej uwidacznia się konieczność udziału prawnika - kanonisty w jej formułowaniu. Brak sporządzenia jej przez osobę, posiadającą odpowiednią wiedzę, rodzi często powyższe konsekwencje. Wspomniane wymogi stawianie skardze, są niezbędne dla zapewnienia jej skuteczności, a niekiedy i ważności. Istotne znaczenie ma wskazanie na te elementy, które zawierają informacje, przy pomocy, których powód chce udowodnić swoją racje.

Kanonista opracowując skargę zgodnie z przepisami prawa może dołączyć o ile to możliwe, potrzebne dokumenty w oryginale lub autentycznym odpisie oraz przedstawić listę świadków. Adwokat już na etapie sporządzania skargi, może zasugerować sędziemu sposób dowodzenia w tej sprawie. Znając przepisy procesowe, procedurę postępowania kanonicznego, może dołączyć do skargi powodowej np. pisemne oświadczenie głównych świadków lub „przedstawić opinię prywatnego biegłego fachową ocenę istotnych postaw i zachowań. Może też przedstawić opinię biegłych sporządzone na użytek sądów cywilnych w czasie prowadzenia sprawy rozwodowej, a także świadectwa lekarskie, dokumentację choroby”(5).

Skarga powodowa w swej treści powinna, przedstawić takie argumenty, które przekonają sędziego do jej przyjęcia i wszczęcia procesu. Przedmiotem skargi mogą być jedynie te decyzje, czyny i fakty wskazujące, iż mamy do czynieni z małżeństwem dotkniętym przeszkodą, wadą oświadczenia woli, brakiem zachowania formy kanonicznej, podejrzeniem o popełnienie przestępstwa.

Z logicznego punktu widzenia wynika, że nie może być ona sporządzona przez osobę nie posiadającą przepisanej wiedzy.

W ramach udzielanej pomocy jurydycznej, adwokat jako „vere peritus” działając na zlecenie osoby zainteresowanej sporządza libellus introductorius. Redakcja skargi przez adwokata nie jest wymagany do jej ważności, ale gdy jej „autorem” jest adwokat koniecznym staje się złożenie przez niego podpisu, co jest zgodne z konstrukcja skargi powodowej can. 1504 n. 3 powinna być podpisana przez powoda lub jego pełnomocnika, ze wskazaniem dnia, miesiąca i roku jak również miejsca zamieszkania powoda lub jego pełnomocnika albo miejsca pobytu oznaczonego przez nich dla odbierania akt; Nie można dochodzić do takiej sytuacji, w której skarga sporządzona będzie przez osobę cieszącą się niewątpliwie biegłością w dziedzinie prawa, ale strony nie są skłonne przyznać się z czyjej korzystali pomocy(6), gdyż w takich okolicznościach, proces kanoniczny opierał się na zasadzie „konspiracyjności”.

Sporządzenie skargi przez adwokata jest konieczne, aby naświetlone zostały wszystkie przesłanki, przyjęcia pozwu, aby sędzia mógł na jej podstawie sformułować dubium, jak również wskazać na dostępne środki dowodowe.

Przy redakcji skargi nie należy posługiwać się słowami w „innym znaczeniu niż jest to przyjęte w prawie kanonicznym”(7) skarga powinna być napisana w sposób staranny, wyraĽny, zrozumiały. „Dowody przy pomocy, których chce powód potwierdzić prawdziwość zgłaszanych faktów, należy także w ten sposób przytaczać, aby nie ulegało wątpliwości, że w czasie postępowania sądowego będą one łatwe do prezentacji”(8)

Z tym wiąże się konieczność dołączenia do skargi dokumentów, oraz przedstawienia listy świadków ze wskazaniem, o jakich faktach każdy z nich może zeznawać.

W normach wydanych przez Stolicę Apostolską dla diecezji Stanów Zjednoczonych, zawarty jest obowiązek sędziego do przeprowadzenia konsultacji z adwokatem i obrońcą, co do dalszego losu skargi, „prośba o orzeczenie nieważności małżeństwa wskazując na tytuł lub tytuły nieważności, Ľródła dowodu ma być przyjęta lub odrzucona(…)po jej przedłożeniu i po konsultacji z adwokatem i obrońcą”(9)

Małgorzata Baran
mgr prawa kanonicznego

Artykuł pochodzi ze strony www.katolik.pl

P r z y p i s y :
1 - A. Dzięga, Strony sporu…, s. 58.
2 - Tamże, s. 59.
3 - R. Stychmiler, Sądownictwo…, s. 28.
4 - Słownik Języka Polskiego, Polskie Wydawnictwo Naukowe,wyd.5.
5 - A. Dzięga,Strony sporu w kanonicznym procesie o nieważność małżeństwa, Lublin 1992, s.161.
6 - Zob. R. Sobański, Uwagi o funkcji sędziego… IM 3(1998), s. 48.
7 - R. Sztychmiler, Sądownictwo…, s. 149.
8 - A. Dzięga, Strony sporu w kanonicznym procesie małżeńskim, s. 161.
9 - T. Pieronek, Normy…, PK 16 (1973) n 1-2, s. 168.

CZĘŚĆ 2
ORZECZENIE NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA
USTALENIE FORMUŁY SPORU
MAŁGORZATA BARAN

Przyjęcie skargi powodowej przez sędziego, rozpoczyna proces kanoniczny. Zachowując wszelkie elementy formalne sędzia przystępuje do kolejnego stadium przewodu sadowego, jakim jest zawiązanie sporu.

Przez pojęcie litis contestatio należy rozumieć „określenie przez sędziego treści spornej” *(1). Formuła sporu to zdania zredagowane w formie pytania, równoznacznie wskazujące zakres ustalenia prowadzonego sporu.

Ustalenie formuły wątpliwości, następuje na drodze pisemnej lub ustnej dyskusji, która jest prowadzona przez strony wobec sędziego. Końcowym etapem tej dyskusji jest wydanie dekretu, z zapisanym przedmiotem sporu.

Formułując dubium koniecznym jest, aktywne zaangażowanie osób biorących udział w procesie

Kodeks przewiduje cztery sposoby ustalenia kwestii spornej.

2.1.1 Ustalenie wątpliwości na podstawie skargi powodowej

”Jeżeli skarga powodowa jest sporządzona fachowo, zawiera dużo precyzyjnych informacji na temat nieważności małżeństwa i możliwości jej udowodnienia-sędzia na podstawie samej skargi powodowej swoim dekretem ustala przedmiot sporu i powiadamia o tym strony” (2).

Efekt taki uzyska się, jeśli skarga zostanie sporządzona przez fachowca, w profesjonalny sposób tzn. zostaną zawarte w niej wszystkie informacje, które pozwolą udowodnić zawarte w niej fakty. Według norm wydanych dla diecezji Stanów Zjednoczonych „w ciągu miesiąca po przyjęciu skargi powodowej, sędzia po konsultacji z adwokatem i obrońcą, powinien określić ścisły tytuł (…), dokumenty, które należy zebrać i świadków do przesłuchania” (3). Obowiązujący kodeks ten sposób ustalenia wątpliwości reguluje w can.1513 §2 „Zawiązanie sporu ma miejsce wtedy, gdy dekretem sędziego (…), zostaje określony zakres sporu”.

Ustalona wątpliwość ma zawierać pytanie czy stwierdzona jest nieważność małżeństwa z tytułu…?.

Znaczenie udziału adwokata, wynika z faktu, iż „raz ustalony zakres sporu, czyli raz zredagowana formuła nie może być ważnie zmieniona, jak tylko na prośbę jednej ze stron, decyzją sędziego po zapytaniu pozostałych stron” (4). Powyższy zapis ma podstawę prawną, w can. 1514, gdzie do ważności zmiany formuły, wymagany jest nowy sekret sędziego.

2.1.2 Sesja sądowa

Drugim sposobem ustalenia zakresu sporu jest przeprowadzenie sesji sądowej, na którą wzywa sędzia strony, a w ujęciu szerszym ich adwokatów, by wspólnie zredagować wątpliwość. Celem przeprowadzenia sesji, jest wyjaśnienie wszelkich niejasności, udzielenie odpowiedzi i w konsekwencji wspólne ustalenie formuły sporu. Adwokat jako doradca strony i osoba godna zaufania, musi wykazać się znajomością faktów z życia swoich klientów, aby móc udzielić odpowiedzi na wszystkie pytania stawiane przez sędziego. Wypowiedz powinna zawierać wszelkie informacje, niezbędne do przyjęcia prezentowanego w skardze tytułu.

Ta forma jest zgodna z can.1513 §2, który przewiduje, że żądania oraz odpowiedzi stron mogą być wyrażone nie tylko w skardze powodowej wprowadzającej spór lecz (…) w ustnych oświadczeniach złożonych wobec sędziego.

2.1 3 Złożenie pisemnych oświadczeń przez strony

”Jest to podstawowy sposób dochodzenia do formuły sporu w procesie o nieważność małżeństwa” (5) W ramach prerogatywów sędziego prawo wyróżnia, uprawnienie do stawiania pomocniczych pytań dla lepszego poznania stanu rzeczy. „Sędzia przyjmując skargę powodowa ma zawsze prawo postawienia stronom pewnych pytań, dlatego podejmuje korespondencje zarówno z pozwanym jak i powodem” (6).

Zasady takiego ustalenia formuły sporu są następujące:

Sędzia przekazuje stronie pozwanej odpis skargi powodowej wraz z pytaniami, na które chciałby uzyskać odpowiedz. W redagowaniu responsu strona pozwana i jej adwokat powinny ze sobą ściśle współdziałać. Współpraca ta polega nie tylko na udzieleni odpowiedzi, ale również daje stronie szanse zajęcia swojego stanowiska i naświetlenie faktów ze swojego punktu widzenia.

Sporządzenie przez adwokata pisma w imieniu strony pozwanej ma następujący charakter:

a). replika-, czyli pismo zawierające zaprzeczenie głównej tezie powoda lub poddaniu wątpliwości przytoczonych przez niego faktów.

Adwokat wzmocniony wiedzą prawniczą, znajomością sytuacji małżeńskiej pozwanego, redaguje replikę, która zawiera „twierdzenia na temat ważności małżeństwa, wskazanie innych faktów, obalających lub osłabiających tezę powoda oraz zaproponowania interpretacji spornych wydarzeń” (7).

Adwokat działając w imieniu pozwanego jest zobowiązany wyszczególniać te sytuacje, które zostały przez powoda zatajone, wykazać ich znaczenie dla dobra pozwanego i sprawiedliwości postępowania sądowego. Do okoliczności, które mają wpływ na treść formuły sporu oraz przesądzają o dalszym tokiem postępowania należą:

-niezdolność powoda do występowania w sądzie

-gdy sprawa z tego samego tytułu rozpatrywana jest przez inny Sąd Biskupi

-gdy wskazany tytuł jest bezpodstawny i łatwy do obalenia

-gdy podane fakty nie maja pokrycia z rzeczywistością

Obowiązkiem adwokata jest wydobycie tych wszystkich okoliczności z życia stron procesowych i zawarcie ich w piśmie do sądu.

b). Kolejną możliwością jest wniesienie przez adwokata skargi wzajemnej.

Jest to prawo przysługujące stronom, a polegające na tym, że adwokat zaskarża małżeństwo swojego klienta poprzez wskazanie tytułu lub tytułów istniejących po stronie pozwanej. Zgodnie z can. 1494 §1 strona pozwana może złożyć przeciw powodowi, wobec tego samego sędziego i w tym samych trybunale skargę wzajemną albo z racji łączności sprawy ze skargą główną, albo celem oddalenia lub zmniejszenia roszczenia powoda” (8). Taka sytuacja powoduje, że obie strony stają się stroną powodową, mimo ze jako określenia techniczne pozostają terminy „powód” i „pozwany”.

Adwokat sporządzając odpowiedz, może ograniczyć się do wyboru jednej z powyższych form lub połączyć w jednym piśmie te elementy. Wydaje się, że najkorzystniejszym dla stron jest przedstawienie pisma, w którym zostały połączone wszystkie cechy repliki oraz skargi wzajemnej. Analogicznie do uprawnień powoda, adwokat strony przeciwnej może zwrócić się z prośbą do sądu o sesję celem zawiązania sporu. Prośbę tę może wnieść zarówno w pierwszym piśmie, jak tez póĽniej, gdy przekona pozwanego, że taka konfrontacja jego oświadczenia z oświadczeniem powoda, jest konieczne dla ukazania sędziemu prawdziwych faktów.

W ciągu dziesięciu dni, spoczywa na nim obowiązek przedłożeniu sądowi stanowiska zajętego, przez reprezentowaną osobę.

W oparciu o taką korespondencję, w której zostały w sposób ostateczny wyjaśnione wszystkie wątpliwości, co do konieczności prowadzenia procesu, jak i nie ma już szans na pogodzenie małżonków oraz został wskazany tytuł nieważności, sędzia dekretem ustala przedmiot sporu i powiadamia o tym strony i ich adwokatów.

Do rzadkości należy, by strona potrafiłaby precyzyjnie odpowiedzieć na pytania sędziego, czy określić tytuł, jeżeli nie posiada wiedzy prawniczej. Obecność adwokata na tym etapie pozwala, uniknąć wszelkich błędów formalnych, chociażby w kwestii zachowanie terminów. Z pewnością żadna z potencjalnych stron nie wie o przysługującym jej prawie zarzut czy skargi wzajemnej, domagania się zmiany treści ustalonej wątpliwości. W takiej sytuacji strona pozwana pozostaje bezsilna i albo stara się wyrazić swój sprzeciw, albo w ogóle nie angażuje się w prowadzenie procesu z prostego względu nie wie, jakie kroki ma podjąć dla ochrony własnego interesu, co z pewnością jest konsekwencją braku możliwości skorzystania z fachowej pomocy.

Niestety należy stwierdzić, że udzielenie pomocy jedynie o charakterze prowizorycznym, jest niczym w porównaniu z pełny towarzyszeniem stronie na kolejnych etapach procesu. Dla wielu osób sam fakt, czy chociażby słowo Sąd Biskupi powoduję nierzadko strach, obawę i rezygnację z dochodzenia swoich roszczeń. W tym momencie udział adwokata jest wręcz konieczny, by mógł on stronę uspokoić i przedstawić możliwość obrony

2.1 4 Złożenie pisemnych oświadczeń i sesja sadowa

Czwartą z możliwości ustalenia przedmiotu sporu jest złożenie pisemnych oświadczeń przez strony i sesja sadowa.

Kodeks przewiduje w can,1513 §2 (…), że w sprawach trudniejszych sędzia powinien wezwać strony w celu uzgodnienia jednej lub kilku wątpliwości, na które wyrok ma dać odpowiedĽ. Sędzia może wezwać strony, by ustalić zakres sporu, gdy w grę wchodzą sprawy trudniejsze i bardziej skomplikowane.

Nieobecność adwokata powoduje, że strony udzielając odpowiedzi w formie pisemnej bardziej komplikuje ustalenie rzeczywistego stanu rzeczy i sam sędzia ma trudności z ustaleniem formuły sporu. Nieumiejętne udzielanie odpowiedzi, nie zawsze jest wynikiem złośliwości stron procesowych, ale zawikłany obraz faktów jest konsekwencją braku wiedzy prawniczej. Skutkiem tego jest większa niż można przypuszczać zawiłość, ukazywanie zdarzeń, które nie znajdują się w bezpośrednim związku z prezentowanymi faktami.

Kodeks Prawa Kanonicznego przewiduje udział adwokata na każdym etapie procesu, w podejmowanych kolejnych czynnościach prawnych. Spory, które istnieją w Kościele winny być rozstrzygnięte dla dobra spraw doczesnych człowieka, ale również dla uzyskania przez niego spokoju sumienia i aktywnego uczestnictwa w życiu Kościoła. „Kościelnej władzy sądowniczej powierzono ochronę norm prawa Bożego, tak naturalnego jak i pozytywnego oraz prawa kanonicznego. Władza sądownicza Kościoła ma obowiązek nie tylko zabezpieczać sprawiedliwość, lecz w sądzeniu winna uwzględniać i chronić także inne wartości uznane w Kościele za bardzo ważne” (9). Ze względu na swój cel prawo kanoniczne ma charakter pastoralny, gdyż służy zbawieniu człowieka. Możliwość skorzystania z pomocy prawnej, pozwala dojść do sprawiedliwości, do poznania prawdy obiektywnej, to powinno przyświecać celowi sądownictwa Kościelnego, a jednocześnie służyć dobru duchowemu wiernych. To, że dany człowiek znalazł się w takiej, a nie innej sytuacji, która zetknęła go z kościelnym prawem procesowym nie zawsze jest wynikiem jego celowego działania. Rzeczą zupełnie naturalną i ludzką jest szukanie pomocy, gdy znajdzie się w toku wydarzeń i sposobów postępowania całkowicie dla siebie nie znanych. Dlatego odwołanie się do adwokata, stanowi  dla stron procesowych spokój i swoiste bezpieczeństwo.

Małgorzata Baran
Mgr prawa kanonicznego

Artykuł pochodzi ze strony www.katolik.pl

P r z y p i s y :
1  A. Dzięga, Strony sporu…, s. 75.
2  A. Dzięga, Udział stron procesowych w ustaleniu formuły sporu w kanonicznym procesie o nieważność małżeństwa, Ius Matrimoniale 3(1992), s. 56.
3  T. Pieronek, Normy wydane dla diecezji…, PK 16(1973) n.1-2, s. 188.
4  A. Dzięga, Strony sporu…, s. 70.
5  A. Dzięga, Strony sporu…,s.69.
6  A. Dzięga, Udział stron… IM 3(1992), s.56.
7  Tamże, s. 63.
8  A. Dzięga, Udział stron…, IM3(1992), s. 64.
9  R. Stychmiler, Sądownictwo…,s. 22.

CZĘŚĆ 3
ORZECZENIE NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA
UDZIELENIE PEŁNOMOCNICTWA JAKO FORMALNE UKONSTYTUOWANIE POZYCJI ADWOKATA W PROCESIE
MAŁGORZATA BARAN

Współczesne ustawodawstwo kościelne, ze względu na mentalność człowieka, która coraz bardzie odczuwa potrzebę, respektowania jego praw podmiotowych dostrzega konieczność wprowadzenia adwokatów do procesów o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Ustawa w can. 1481 przewiduje, że „każda strona może swobodnie ustanowić adwokata i pełnomocnika”. Oznacza to, że osoba bezpośrednio zainteresowana prowadzeniem sprawy może w oparciu o zasadę bezstronności, skorzystać z pomocy adwokata. Oznacza to również, że przysługuje jej prawo powierzenia, prowadzenia sprawy osobie posiadającej odpowiednie przygotowanie prawnicze.

Przed przyjęciem zadania adwokat obowiązany jest do przedstawienia autentycznego zlecenia can. 1484 §1 „Pełnomocnik i adwokat przed podjęciem zadania muszą złożyć w trybunale autentyczne zlecenie”. Regulacja, co do wyboru adwokata w obecnym ustawodawstwie, ma swoje uzasadnienie w tekstach źródłowych według prof. Grabowskiego, strony występujące w sądzie mogą odrzucać zarzuty strony przeciwnej, jak i dochodzić swych praw poprzez adwokata. Ze względu na pełnienie funkcji reprezentatywnej adwokata i jego działanie, jest „uważane za czynności własne osoby reprezentowanej”(1)

Wymagany mandat jest pisemnym aktem prawnym, poprzez który zostaje ukonstytuowany procesowy obrońca stron Brak zgodnego z prawem zlecenia, pociąga za sobą skutek w postaci wyroku dotkniętego wadą nieważności nieusuwalnej can. 1620 n. 6– „Wyrok jest dotknięty wadą nieważności nieusuwalnej, jeżeli: ktoś działał w imieniu drugiego, bez zlecenia zgodnego z przepisami prawa”. Tak tę kwestie reguluje obecne prawodawstwo, natomiast w dawnych regulacjach np. w 1505 roku w statutach króla Aleksandra De malo procuratorio, znajduje się ustępgłoszący, że stawienie sięw sądzie zezłym pełnomocnictwem grozi karą w sądzie ziemskim i wojskowym.(2)

Uzyskanie zlecenia może wynikać:

Wprost z nakazu ustawy 1482 § 2- W sprawie karnej oskarżony musi mieć zawsze adwokata albo ustanowionego przez siebie, albo danego przez sędziego;

1482 § 3-W sprawie spornej, jeżeli chodzi o małoletnich albo o proces dotyczący dobra publicznego, z wyjątkiem spraw małżeńskich, stronie, która nie posiada obrońcy, sędzia ma go mianować z urzędu;

Specjalnej umowy-zlecenia 1482 § 1-. Strona może swobodnie ustanowić sobie adwokata i pełnomocnika; lecz, poza wypadkami określonymi w §§ 2 i 3, może także występować i odpowiadać osobiście, chyba, że sędzia uzna posługę pełnomocnika lub adwokata za konieczną;

Funkcja adwokata w procesie pozostaje, w bardzo silnej zażyłość z udzielonym pełnomocnictwem. Na podstawie udzielonego mandatu, zostaje określony stosunek adwokata do danej sprawy i zakres przysługujących mu uprawnień, gdyż może on pełnić funkcję jedynie doradczą nie wiążąc się z ściśle z procesem, jak również działać w imieniu strony.

Adwokat uzyskawszy zlecenie od strony procesowej, „jeżeli zarazem został ustanowionym jej pełnomocnikiem, reprezentuje ją wobec sądu jako jej alter ego”(3).

Według norm strona powołuje adwokata, zazwyczaj na początku procesu i przedstawia jego osobę sądowi, który obok zatwierdzenia ma możliwość sprawdzenia jego kwalifikacji.

Mandat, jaki uzyskuje adwokat od stron procesowych pozwala, na podejmowanie wszelkich działań procesowych, z wyjątkiem tych, które są mu zabronione. Prawodawca kościelny wyposażył strony procesowe w prawo ustanowienia jednego lub kilku adwokatów, by reprezentowali jej interesy w sądzie(4).

Ustanowienie to ma jak to wspomniano wcześniej swobodny charakter. Oznacza to, że w razie pisemnego zwrócenia się klienta do adwokata o wykonanie zleconych mu czynności, adwokat zobowiązany jest niezwłocznie zawiadomić klienta o przyjęciu lub o odmowie wykonania zlecenia. Jeżeli strona wybiera więcej niż jednego adwokata, w takim przypadku ma obowiązek zaznaczenia charakteru podejmowanych przez nich czynności procesowych, jeden może występować jako obrońca, a inny jako pełnomocnik. W teorii wybór ten może okazać się zbędny, praktyka jednak pokazuje, że wyznaczenie adwokata jest konieczne dla dobra strony i jej interesu. Przejawia się to w takich sytuacjach jak:

-działanie na rzecz ochrony praw osoby, która powierzyła mu prowadzenie sprawy

-składanie wniosków procesowych, odwołania, podejmowanie działań na korzyść jego zleceniodawcy

-świadczenie jej pomocy, poprzez służenie radą, wyjaśnianie wątpliwości, sporządzanie skargi, zachowanie dyskrecji

-obecność podczas przesłuchań stron, świadków i biegłych, jak również poprzez sędziego zadawanie im pytań

-przestrzeganie słów przysięgi, ciążącej na jego osobie, a dotyczącej należytego i wiernego wypełniania swoich obowiązków

-zapoznanie się z materiałem dowodowym, także przed publikacją akt

-sporządzanie głosu obrończego i prowadzenie dyskusji z obrońcą węzła małżeńskiego lub w zależności od sprawy z rzecznikiem sprawiedliwości

Powierzenie w ręce adwokata swojej sprawy, staje się wyrazem zaufania wobec jego osoby i instytucji, na forum, której działa-Kościoła.

Urząd adwokata jest instytucją, która rozwija się w sposób stopniowy w miarę tego, jak rośnie świadomość w społeczeństwie o przysługujących im uprawnień, o nieodzowności obrony sądowej. Nie można mówić o obronie tam, gdzie mimo gwarancji prawnych, nie ma możliwości pełnego skorzystania z tego prawa. Jednostka, która staje przed sądem musi bronić się sama. Z chwilą jednak, gdy stopień rozwoju życia społecznego charakteryzuje się ogromną wrażliwością na sprawy dotyczące praw człowieka, wyłania się kwestia zastępstwa procesowego, polegającego na możności zastąpienia się w sądzie kimś bardziej przygotowanym niż sam zainteresowany.

Małgorzata Baran
Mgr prawa kanonicznego

Artykuł pochodzi ze strony www.katolik.pl

P r z y p i s y :
1 - S. Janczewski, Dzieje adwokatury w dawnej Polsce, Palestra (1970), n. 12, s 16.
2 - Jak wyżej.
3 - R. Sobański, Udział adwokata, IM 2 (1992), s. 132.
4 - Akta Sądu Metropolitarnego w Lublinie n .8 / 39

Udzielam panu adwokatowi Antoniemu Pastuszcze, zamieszkałego w Lublinie, pełnomocnictwa procesowego do prowadzenia we wszystkich sadach sprawy mojej przeciwko N.N o nieważność małżeństwa
Akta Sądu Metropolitarnego w Lublinie n. 7 /3 9

Upoważniam niniejszym ks. dr Antoniego Jaworskiego i pana Jana Dołowskiego, adwokatów przy Sądzie Biskupim Lubelskim, obydwu razem i każdego z od dzielnie o prowadzenie sprawy mojej z X.Y, o nieważność małżeństwa z tytułu przymusu i bojaźni i braku prawdziwej zgody we wszystkich instancjach Sądów Duchownych, a to zgodnie z can 1656-1666 CIC.

Orzeczenie nieważności małżeństwa (cz. 4)

Dobór i prezentacja środków dowodowych

Zgodnie ze starą paremią rzymską "Ei incumbit probatio qui dicit, non qui negat", udowodnienie nieważności małżeństwa, popełnienia przestępstwa czy wadliwości aktu administracyjnego, spoczywa na tej stronie, która twierdzi, że zaszły okoliczności stwierdzające wadliwość powyżej przytoczonych zdarzeń. Brak dowodów powoduje, pozostanie jedynie podejrzenia.
Kodeks Prawa Kanonicznego potwierdza tą zasadę, w can. 1526 §1,który stanowi obowiązek dowodzenia spoczywa na tym kto twierdzi. W tej sytuacji, strona powodowa, która jest inicjatorem procesu(z wyjątkiem sytuacji, w których prawo tę funkcje powierza rzecznikowi sprawiedliwości), jest stroną, która obarczona jest udowodnieniem zasadności swoich twierdzeń.

Na tym odcinku procesu powód ma wykazać, za pomocą przytaczanych środków dowodowych wiarogodność swojego roszczenia. Etap instrukcji sprawy należy do najistotniejszych, gdyż dzięki przedstawionemu materiałowi dowodowemu, sędzia zyskuje pewność moralną, która swoje podstawy ma w aktach i dowodach.
Profesjonalnie przeprowadzona faza dowodzenia, ma dopomóc w uzyskaniu pewności nie tylko sędziego, ale strony, która uzyska poświadczenie sensowności, prowadzonego procesu. "Dowodzenie w procesie polega na szczegółowym analizowaniu i badaniu konkretnych zjawisk i towarzyszących mu okoliczności w celu potwierdzenia lub wykluczenia faktu procesowego"(1)

W całym procesie ten etap, stanowi zasadniczą i istotną część całego postępowania. Na jego niewątpliwy walor wskazuje, skarga powodowa, która według can.1504 n.2 powinna wskazywać, na jakim uprawnieniu opiera się powód i przynajmniej ogólne fakty i dowody na poparcie roszczenia. Zwrot "ogólne fakty i dowody" jest zapowiedzią, przedstawienia środków dowodowych na etapie instrukcji sprawy. Faktycznie teraz chodzi o ich uściślenie i uzupełnienie tzn. sprecyzowanie danych zawartych w dowodach, wskazanych w skardze powodowej oraz przedłożenie dowodów w niej nie wskazanych. Przeprowadzanie dowodu jest, "zatem niewątpliwie trudnym i żmudnym etapem każdego procesu, wymagającym włożenia dużego wysiłku intelektualnego i praktycznego, albowiem bez poważnej instrukcji dowodowej sentencja sędziego nie będzie nigdy opus iustitiae" (2). Celem etapu dowodzenia jest procesowe dotarcie do prawdy ad veritatem aptius erundam.

 Szeroki wstęp, jaki został poświęcony znaczeniu instrukcji sprawy, prowadzi do podkreślenia nieodzowności udziału w niej adwokata. Właściwy dobór, należyte zgłoszenie środków dowodowych, stosowna prezentacja, pozwala by na forum sądowym potwierdzić pewność, uczciwość, wiarygodność stawianych hipotez, twierdzeń, i jednocześnie doprowadzi do osiągnąć przekonanie, koniecznego do wydania sprawiedliwego wyroku.
 
Udział adwokata pozwala na przedstawieniu materiału dowodowego, zgodnie z systemem prawa, który przewiduje indywidualny walor i specyfikę każdego z dowodów. Adwokat jest gwarantem bezpieczeństwa, że wszelkie racje zostaną przedstawione obiektywnie, w sposób pozytywny, racjonalny i niepodważalny.
Sam kardynał Grocholewskiego wskazuje, że w instrukcji sprawy "w tej perspektywie łatwo dostrzec znaczenie roli adwokata dla właściwego przeprowadzenia procesu. Strona, bowiem często nie zna problemów prawnych związanych ze sprawa ani też zasad dowodzenia. Adwokat nie tylko będzie wiedział, jakie dowody przedstawić, ale też np. gdy chodzi o świadków, zaproponuje odpowiednie kwestie mające być przedmiotem przesłuchania" (3).

Prezentowanie środków dowodowych, wymaga właściwego sposobu podejmowania czynności prawnych, ze względu na zasadę uczciwości procesowej. W konkretnej sytuacji brak przestrzegania norm, może doprowadzić do naruszenia poczynionych ustaleń..Zawarte jest to w can.1455§ 3, który stanowi, że ilekroć charakter sprawy lub dowodu jest taki, że rozpowszechnianie akt lub dowodów zagrożona byłaby sława innych lub mogłaby powstać przyczyna nieporozumienia lub zgorszenia, względnie inna t...