Wykład 1
REHABILITACJA
Rehabilitacja wywodzi się z początku XX wieku, a największy jej rozwój miał miejsce po I Wojnie Światowej. Za twórcę rehabilitacji uważa się profesora Reunalda Ruska. Powstała ona z potrzeby pomocy osobom niepełnosprawnym po wypadkach, urazach, złamaniach. Pierwsze Ośrodki Rewalidacyjne powstały w USA w latach 20-tych. Zajmowały się leczeniem i integracją społeczną. Rusk jest twórcą koncepcji pracy zespołowej tzw. teamu rehabilitacyjnego.
Rehabilitacja – leczenie przy pomocy ruchu – kinezyterapia.
Zespół rehabilitacyjny.
1. Lekarz specjalista – odpowiada za cały program rehabilitacyjny, integrator zespołu
Zadania:
- Przeprowadzenie badania lekarskiego;
- Przeprowadzenie dokładnego wywiadu chorobowego
- Ustawienie programu rehabilitacji (ustalenie leczenia rehabilitacyjnego);
- Kontroluje postęp rehabilitacji;
- Ocenia pod kątem powrotu pacjenta do pracy i środowiska (ukierunkować pod kątem rozpoczęcia nowej pracy zawodowej).
Ocena lekarska – głównie ocena funkcjonalna
ADL – Activity Daily Living - Ocena Czynności Życiowych
IADL – Independent Activity Daily Living
Testy pozwalają uzyskać obiektywną ocenę.
2. Fizjoterapeuta – osoba odpowiedzialna za wykonywanie ćwiczeń leczniczych
- Autorzy różnych metod leczniczych, np. Metoda McKenzie leczenia bólów kręgosłupa oparta na ocenie funkcjonalnej pacjenta i edukacji pacjenta, inne metody to np. Metoda Rood, Metoda Brunströn.
- Powinien przeprowadzić badanie pacjenta:
- Ocena zakresu ruchu pacjenta w stawach,
- Ocena zręczności.
- Ocenia postęp (prowadzi testy obserwacji pacjenta);
- Ocenia końcowy wynik rehabilitacji;
- Ocena funkcjonalna życiowa + ruchowa.
Szkolenia na Akademii Medycznej i AWF w trybie dwustopniowym.
3. Psycholog
Rola:
- Ocenia stan psychiczny pacjenta, osobowość, uzdolnienia;
- Prowadzi psychoterapię indywidualną z pacjentem lub psychoterapię w grupie;
- Główną rolą jest mobilizacja pacjenta do włączenia się w program rehabilitacji;
- Często wsparcie potrzebne jest także rodzinie;
- Ocenia uzdolnienia zawodowe – ewentualne skierowanie pacjenta na szkolenie – zmiana zawodu.
4. Asystent socjalny
- Załatwia sprawy rentowe, socjalne, pomoc z grup wsparcia fundacji;
- Pokonywanie barier architektonicznych;
- Uzyskanie pieniędzy na adaptację mieszkania (łazienka, brodziki, drzwi, poręcze w budynkach);
- Łącznik między rodzina, zakładem pracy i pacjentem;
- Rozmowa z pracodawca zatrudnieniu.
5. Pielęgniarka
- Przeszkolona na oddziale;
- Profilaktyka deformacji przez odpowiednie, fizjologiczne układanie kończyn, tak, by zapobiec przykurczom i nieodpowiednim ustawieniu w stawach i osłabieniu siły mięśniowej;
- Profilaktyka przeciwodleżynowa (głównie osoby z zaburzeniami czucia na skórze, pacjenci po złamaniu kręgosłupa, uszkodzenia nerwów obwodowych, po udarze niedokrwiennym mózgu, złamaniu kręgosłupa, urazach czaszki, mózgu, uszkodzeniu szpiku). Odleżyny najczęściej lokalizują się na piętach, w okolicach dolnych łuków żebrowych, …………………………………………;
- Praca z dziećmi, głownie leczonymi z porażeniem mózgowym - Handing – sposób noszenia, układania, pozycjonowania dziecka z porażeniem mózgowym, także pacjenta po udarze niedokrwiennym mózgu;
- Rola psychoterapeutyczna – motywacja pacjenta.
6. Technik ortopedyczny
- Wykonanie zaopatrzenia ortopedycznego – wykonanie protez, aparatów korygujących deformacje (tzw. ortezy stabilizujące lub korygujące);
- Wykonywanie obuwia ortopedycznego (w przypadku skrócenia kończyn, profilaktyka zmian stawowych i deformacyjnych kręgosłupa);
7. Dietetyk
- Opracowanie diety głównie dla pacjentów po złamaniach kręgosłupa (duża utrata białka – ryzyko odleżyn), cukrzycy, po wielomiejscowych złamaniach.
8. Pedagog specjalny
- Nauczanie dzieci niepełnosprawnych także w warunkach domowych.
9. Inne osoby – włączane są w miarę potrzeby.
Rehabilitacja
Rehabilitacja jest to proces medyczno – społeczny, uznana, jako specjalizacja podstawowa lekarska.
Definicja:
Rehabilitacja jest to zespołowe, kompleksowe postępowanie w stosunku do osób niepełnosprawnych psychicznie i fizycznie (z powodu niepełnosprawności wrodzonej lub nabytej), które to działanie ma na celu przywrócenie tym osobom pełnej lub maksymalnej do osiągnięcia sprawności psychicznej i fizycznej w celu włączenia ich w życie społeczne, rodzinne i zawodowe.
Kierunki rehabilitacji (3)
1. Rehabilitacja lecznicza (Rehabilitacja medyczna) – osobą odpowiedzialną jest lekarz, ma na celu przeprowadzenie procesu leczniczego, który musi trwać tak długo, aż uzyska się poprawę funkcjonalną lub trwałą poprawę.
2. Rehabilitacja społeczna ma na celu przywrócenie niepełnosprawnego do życia w społeczeństwie poprzez stworzenie warunków do tego potrzebnych. Jej częścią jest rehabilitacja psychologiczna.
Rehabilitacja psychologiczna – głównym celem jest psychoterapia, włączenie w program rehabilitacji, akceptacja dysfunkcji i poprawa stanu psychicznego..
3. Rehabilitacja zawodowa – ma na celu przywrócenie osoby niepełnosprawnej do życia zawodowego.
- Szkolenia zawodowe (preorientacja zawodowa);
- Poszukiwanie odpowiedniego stanowiska;
- Wpływ na zatrudnienie osób niepełnosprawnych.
Profesor Wiktor Dega (1896 – 1994) – twórca polskiej rehabilitacji, lekarz ortopeda. Zajmował się profilaktyką wrodzonego zwichnięcia biodra. Współpracował z włoskim profesorem Putti. Jest twórcą metody operacyjnego leczenia zwichnięcia biodra. Pracował także nad leczeniem wad postawy. Po spotkaniu z profesorem Ruskiem w 1948 roku otworzył w Poznaniu II na świecie klinikę rehabilitacji, przy której obecnie działa Fundacja profesora Degi. Jest twórcą Polskiej Koncepcji Rehabilitacji.
Polska Koncepcja Rehabilitacji obejmuje cztery cechy:
1. Wczesność – rehabilitacja musi być rozpoczęta wcześnie, już w momencie zachorowania, prowadzona równocześnie z procesem leczenia operacyjnego i farmakologicznego.
2. Powszechność – powinna obejmować wszystkie osoby, które wymagają rehabilitacji po urazach, udarach, złamaniach oraz dzieci z porażeniem mózgowym.
3. Ciągłość – prowadzona tak długo jak pacjent tego wymaga.
4. Kompleksowość – powinna obejmować rehabilitację leczniczą, społeczną i zawodową.
Metody rehabilitacji
I. Kinezyterapia – leczenie ruchem.
a) Ruch działa na powierzchnie stawowe, poprawia odżywienie chrząstek, ukrwienie torebek, przyczepów mięsni, ścięgien, więzadeł. Kształtuje powierzchnie stawowe.
b) Poprawia stan ukrwienia mięśni, wpływa na rozplen komórek mięśniowych, zwiększa liczbę mioblastów. Przy odpowiednim treningu przyczynia się do wzrostu masy mięśniowej. Poprawia wytrzymałość mięśni, elastyczność i siłę. Zmniejsza zawartość kwasu mlekowego.
c) Wpływa na OUN, poprawia koordynację nerwowo – mięśniową, poprawia sterowania ruchem przez OśUN. Odtwarza tzw. pamięć ruchową. Wpływa pozytywnie na tworzenie nowych połączeń w OśUN w przypadku utraty funkcji po udarze, guzie mózgu. Wpływa na poprawę równowagi.
d) Wpływa na poprawę układu krążenia. Poprawia ukrwienie mięśnia sercowego, dopływ krwi i tlenu do serca. Poprawia objętość wyrzutową mięśnia sercowego, a przez odpowiedni trening zwalnia jego czynność.
e) Poprawa parametrów wolumetrycznych układu oddechowego. Ruch zwiększa objętość oddechową (ilość powietrza dostarczanego do płuc przy głębokim wdechu), zwłaszcza u dzieci z wadami postawy.
f) Wpływa na gruczoły wydzielania wewnętrznego. Stymuluje aktywność przysadki, nadnerczy, tarczycy. Wpływa na procesy przemiany materii, poprawia metabolizm.
g) Wpływa na układ pokarmowy - zwiększa perystaltykę przewodu pokarmowego. Zapobiega zaleganiu treści pokarmowej. Poprawia funkcjonowanie wątroby.
h) Ważne jest stosowanie wczesnej pionizacji – u pacjenta długo leżącego występuje zwiększone ryzyko kamicy nerkowej. Ruch zapobiega odkładaniu się kamieni. Zapobiega kamicy i złogom moczanowym w nerkach.
i) Zapobiega zapaści ortostatycznej.
Trzytygodniowy okres akinezji (brak ruchu, leżenie) prowadzi do zaniku 1/3 masy mięśniowej, dlatego należy jak najwcześniej pionizować pacjentów.
Skala Loweta – ocena siły mięśniowej, w skali od 0 do 6.
0 – brak napięcia mięśniowego, mięsień nieczynny, cisz elektryczna w badaniu MMG;
1 – wyczuwane napięcie przy wykonywaniu ruchu biernego;
2 – pacjent nie wykona samodzielnie pełnego zakresu ruchu, ale wykona go w odciążeniu, np. w wodzie;
3 – ćwiczenia czynne.
Ćwiczenia stosowane w rehabilitacji.
1. Indywidualne – przeprowadzane bezpośrednio przez fizjoterapeutę z pacjentem.
2. Zespołowe.
3. Specjalne.
a. Ćwiczenia pełnego zakresu ruchu – utrzymujące pełny zakres ruchu w stawach – mogą być prowadzone w sposób bierny (przy porażonej kończynie, wykonywane przez fizjoterapeutę) lub czynny (pacjent wykonuje samodzielnie).
- Ćwiczenia w odciążeniu – wykonywane przy sile mięśniowej 2 wg skali Loweta, np. na taśmie, w wodzie.
- Ćwiczenia czynne – pacjent wykonuje ruch zgięcia w pełnym zakresie.
- Ćwiczenia oporowe – ruch przy zastosowaniu odpowiedniego oporu – systemy bloczkowe, ręka fizjoterapeuty. Rozpoczynamy ćwiczenia od oporu submaksymalnego na poziomie ok. 75% wartości siły maksymalnej. Mają na celu głównie poprawę siły, zwiększenie masy mięśniowe. Pozwalają na tzw. body building (kształtowanie sylwetki).
b. Ćwiczenia specjalne
- Ćwiczenia antygrawitacyjne - głównie w leczeniu dzieci z wadami postawy i skoliozą;
- Ćwiczenia korekcji wad postawy – przyjmowanie prawidłowej korekcji postawy ciała – zapobiega skrzywieniu kręgosłupa, zespołom bólowym, przeciążeniom kręgosłupa;
- Ćwiczenia równoważne – szczególnie przydatne po udarach, urazach mózgowo – czaszkowych, u osób z zaburzeniami neurologicznymi, np. stanie na jednej nodze z drugą zgiętą i utrzymywanie równowagi.
c. Ćwiczenia zespołowe – dobierane dla różnych przypadków np. dla skolioz, wad postawy. Powinny zawsze obejmować ćwiczenia oddechowe i korekcji postawy ciała, np. ćwiczeni zręcznościowe (rzuty), ćwiczenia koordynacji ruchowej i ćwiczenia ogólnie usprawniające (oddziaływujące na cały zespół ruchu). W przypadku zespołów bólów krzyża będą to zawsze ćwiczenia w odciążeniu, w klęku podpartym i stojącym. W zespołach dla osób po amputacjach są to ćwiczenia równoważne, oddechowe, zwiększające zakres ruchu i siłę mięśniową.
II. Fizykoterapia – jest leczeniem wspomagającym.
1. Hydroterapia – ćwiczenie w wodzie. Woda daje pełne odciążenie, może być wykonywany ruch niemożliwy do wykonania w powietrzu. Woda wykazuje także działanie termiczne (korzystny wpływ na układ krążenia). Pływanie jest zalecane przy wadach postawy, bólach kręgosłupa (przepukliny, dyskopatie), urazach biodrowych, niedowładach spastycznych (np. po złamaniach kręgosłupa).
2. Światłolecznictwo...
iwis