Wykład 5
Errata do IV wykładu
n powinno być: zaburzenia psychosensoryczne (a nie sensoryczne)
n oczywiście omamy prawdziwe, podobnie jak rzekome, są również typowe dla schizofrenii
Jaki typ omamu?
"widzę przed sobą tysiące myszy, które usiłują mnie atakować„
OMAM WZROKOWY
"krem czekoladowy, który zjadłam był zatruty, miał smak kredy„
OMAM SMAKOWY
"właśnie odkryłem małą dziurkę w ścianie, przez którą wpuszczany jest ten gaz, który czuję każdej nocy„
OMAM WĘCHOWY
"po pobycie w Peru nie mogę się uwolnić od wrażenia, że coś pełza pod moją skórą„
OMAM DOTYKOWY (PODSKÓRNY)
"w gardle zagnieździł się robak, który pozwala mi pić, ale uniemożliwia połykanie kęsów„
OMAM DOTYKOWY (CZUCIA USTROJOWEGO)
"słyszę głos Boga nakazujący mi poddawanie się codziennie kąpieli w benzynie, aby rozpuściły się moje grzechy„
OMAM SŁUCHOWY
Omamy prawdziwe czy rzekome?
n „w tym pokoju umieszczone są nadajniki, zamontowane przez KGB, które mówią jak mam się zachować w każdej sytuacji”
n „w czasie snu agent KGB zamontował mi w głowie nadajnik , które steruje moimi słowami, i nakazuje co mam robić”
n OMAMY PRAWDZIWE (SŁUCHOWE)
n OMAMY RZEKOME (SŁUCHOWE)
Jaki typ urojenia?
„Jan R. wiedział na czym polega podstęp jego żony. Mówiła, że jeździ do pracy trolejbusem (kierowanym przez kobietę), podczas gdy utrzymywała regularne stosunki seksualne ze wszystkimi kierowcami autobusu linii 7”
UROJENIE PRZEŚLADOWCZE / ZAZDROŚCI
„Oto mój wynalazek - powiedział Jan K. wręczając swojemu lekarzowi pomiętą kartkę papieru. Na górze kartki widniał napis "Jedyna szczepionka przeciwko AIDS”
UROJENIE WIELKOŚCIOWE (WYNALAZCZE)
„Jestem wybrany, to przeze mnie przemawia Budda, Zeus i Zaratustra, mam moc uzdrawiania i czynienia cudów”
UROJENIE WIELKOŚCIOWE (CHARYZMATYCZNE)
„moimi ruchami kieruje Wielka Moc, której jestem podporządkowany w całości”
UROJENIE OWŁADNIĘCIA
„Wchodząc do sklepu lub jadąc tramwajem dostrzegał, że ludzie milkli na jego widok lub uśmiechali się porozumiewawczo, wymieniając ze sobą sowa i dyskretne znaki”
UROJENIE ODNOSZĄCE
„wszystko co zrobiłam w swoim życiu jest nic nie warte, zgłoszę na Policji, żeby mnie aresztowali, za to, że nie opiekowałam się swoimi dziećmi doprowadzając całą rodzinę do śmierci głodowej”
UROJENIE DEPRESYJNE (WINY)
„Proszę zostawić mnie w spokoju, dalsze leczenie nie ma sensu... nie będę jadła bo i tak już nie mam żołądka, z dnia na dzień kurczę się... tak naprawdę jestem już trupem”
UROJENIE NIHILISTYCZNE
„44-letni pacjent, od ok. pół roku domaga się ciągłych badań lekarskich twierdząc, że ma raka przewodu pokarmowego... po kilku kolejnych hospitalizacjach internistycznych ...pomimo dobrego stanu somatycznego zapowiada swoją rychłą śmierć”
UROJENIE HIPOCHONDRYCZNE
„Wypowiadał urojenia, iż po zabiegu operacyjnym, któremu istotnie był poddany, lekarze wmontowali mu do oczodołu, za gałką oczną, aparat radarowy i za jego pośrednictwem nadawali sygnały – polecenia, które musiał odbierać. Czuł się połączony ze „stacją nadawczą”, tj. odziałem okulistycznym, wysyłającym sygnały zmuszające go do głębokiego oddychania, w czym dopatrywał się specjalnej metody leczenia na odległość”
UROJENIE ODDZIAŁYWANIA
„tego dnia, dnia przed Wigilią, Vincent v.G. nie był w stanie dłużej znieść wszechogarniającego go uczucia, że jego ucho staje się coraz większe. Niewiele się namyślając szybko znalazł brzytwę i...”
DYSMORFOFOBIA
Rozkojarzenie czy splątanie?
n „Przysłał mnie Kowalski, żebym pieniądze oddała. Chcieli liczyć … sto, dwieście, trzydzieści. Ale mnie głowa boli, o tu w tym miejscu. Jak tak długo leżę, to zbliżają się i mówią … wszyscy tak robią, a ja mogę chodzić do szwalni … chodziłam już kiedyś, na dziesiątkę … miałam nakazy. Pan też ma nakazy, zakazy … jak trzeba są najmniejsze, coraz mniejsze … równo poukładane, moje nazwisko … potem imię, dwojga imion …”
n Przysłał … pieniądzgłowy… jakoś mówi robi chodziła pana też …coraz równo moje potem dwojga imion …”
n ROZKOJARZENIE TOKU MYŚLENIA (znaczne)
n SPLĄTANIE TOKU MYŚLENIA
Zaburzenia pamięci
n ilościowe (hipermnezja, hipomnezja, amnezja)
n jakościowe (paramnezje)
Ilościowe zaburzenia pamięci
n Hipermnezja – nadczynność pamięci czyli nadmierne zapamiętywanie szczegółów (np. w zespole maniakalnym, paranoicznym)
n Hipomnezja – osłabienie pamięci:
q czynnościowe (np. dezorganizacja przypominania pod wpływem silnych emocji, lęku)
q organiczne (zakłócenie tak zapamiętywania, przechowywania, jak i przypominania np. wskutek urazów, niedokrwienia mózgu)
n Amnezja – niepamięć zupełna, czyli całkowite wymazanie z pamięci określonej grupy wspomnień
q czynnościowa (wyparcie szczególnie przykrych wspomnień)
q organiczna (najczęściej po urazach)
n amnezja wsteczna (obejmuje okres przed urazem)
n amnezja następcza (obejmuje okres po urazie)
Jakościowe z. pamięci (paramnezje)
n Złudzenia pamięciowe – fałszywe wspomnienia przeżywane jako rzeczywiste (np. w wyniku urojeń, pod wpływem silnych emocji)
n Omamy pamięciowe – pacjent jest przeświadczony o realności wspomnień, w których nie brał udziału (np. w schizofrenii)
n Konfabulacje – nieświadome wypełnianie luki pamięciowej fałszywymi informacjami (np. w zespole Korsakowa w związku z przewlekłym nadużywaniem alkoholu)
n Ekmnezje – znaczne ograniczenie pamięci wydarzeń niedawnych przy dość dobrze zachowanej pamięci wydarzeń wcześniejszych
n Złudzenia pamięciowe utożsamiające – poczucie znajomości sytuacji nowej lub nieznajomości sytuacji znanej:
n deja vu – „już widziane” / deja pense – „już słyszane”
n deja vecu – „już przeżyte”
n jamais vu – „nigdy nie widziane”
n jamais vecu – „nigdy nie przeżywane”
Jaki typ zaburzenia pamięci?
34-letnia, cierpiąca na depresję kobieta, ma problemy z przypomnieniem sobie ostatnich kliku miesięcy swego życia
HIPOMNEZJA
mężczyzna, który spowodował wypadek drogowy (doznał po nim wstrząsu mózgu) twierdzi, że przez cały czas prowadził jego kolega
AMNEZJA WSTECZNA
po intoksykacji alkoholowej, 32-letni mężczyzna, nie chce uwierzyć, że rozebrał się do naga
AMNEZJA NASTĘPCZA
67-letnia kobieta z otępieniem, po pytaniu o wizyty u niej kogoś z jej rodziny, twierdzi, że rano odwiedziła ją babcia
KONFABULACJA
88-letni nauczyciel j. polskiego, choć bardzo dobrze pamięta swoją maturę, nie jest sobie w stanie przypomnieć niczego z dnia wczorajszego
EKMNEZJA
pacjent ze szczegółami opowiada, jak awansował i został odznaczony na polu bitwy, choć nigdy nie brał udziału w działaniach wojennych
OMAMY PAMIĘCIOWE
jeszcze o dwóch innych zaburzeniach procesów poznawczych
n derealizacja = poczucie zmiany rzeczywistości, oddalenia od świata (np. w stanach zmęczenia, w zaburzeniach lękowych, depresyjnych, ale też w schizofrenii – poczucie wyobcowania w świecie, który jest jakby zmieniony)
n depersonalizacja = poczucie zmiany siebie, własnego sposobu przeżywania, myślenia, odbioru bodźców; utraty własnej tożsamości (w zaburzeniach lękowych, depresyjnych, schizofrenii – np. poczucie braku łączności pomiędzy sobą teraz a „sobą” kiedyś)
Zakłócenia procesów emocjonalnych
Po co nam emocje?
M.in.
n orientacja w znaczeniu różnych sytuacji (czy to co się aktualnie dzieje, jest istotne oraz korzystne)
n mobilizacja do działania odpowiedniego do znaczenia zdarzenia
n tworzenie się i umacnianie więzi z ludźmi (Levenson (1998)
Rodzaje procesów emocjonalnych
n Afekt
q bliżej mu do stanu fizjologicznego niż emocji złożonej
q nagły początek i najkrótszy czas trwania
q znaczne natężenie
q wyraźne objawy wegetatywne
n Emocja / uczucie
q tzw. emocje proste (np. radość, gniew) i złożone (np. nostalgia)
q nagły początek i krótki czas trwania
q „średnie” natężenie
q zaznaczone objawy wegetatywne
n Nastrój
q „tło emocjonalne”
q stosunkowo długi okres trwania
q nieznaczne natężenie
q bezprzedmiotowy lub „jakby bezprzedmiotowy”
Natężenie i trwałość reakcji emocjonalnych
Zakłócenia dotyczące stricte afektu
n nie trzymanie afektu – epizodyczne, gwałtowne reakcje niekontrolowanego gniewu z podnieceniem ruchowym i słownym (może występować np. u osób z zaburzeniem osobowości antysocjalnej)
n afekt patologiczny – reakcja emocjonalna nieadekwatna do sytuacji (np. w wyniku kłótni, obrazy), charakteryzująca się mocno zawężonym stanem świadomości, krótkim i burzliwym przebiegiem („wyładowanie agresywno-ruchowe”), kończąca się silnym znużeniem i zwykle snem; pozostaje po niej niepamięć całkowita lub częściowa (występuje stosunkowo rzadko, np. u osób z mikrouszkodzeniami organicznymi mózgu)
„afekt” a „afekt”
n Termin „afekt” w terminologii psychiatrycznej niekoniecznie musi wskazywać na gwałtowny, silny krótki proces emocjonalny
n w obiegowym języku psychiatrycznym „afekt” to po prostu ekspresja emocji (obserwowalna przez diagnostę, która niekoniecznie musi być zgodna z opisem emocji, prezentowanym przez osobę chorą)
Zakłócenia dotyczące emocji
n afekt dostosowany – ekspresja emocji żywa, dostosowana do sytuacji, prawidłowo modulowana
n afekt niedostosowany:
q paramimia – brak równoległości między przeżywanymi emocjami a ich ekspresją
q paratymia – ekspresja emocjonalna niedostosowana do sytuacji
n hipertymia – przesadne wysycenie emocjonalne przeżyć
n hipotymia – ograniczone wysycenie emocjonalne przeżyć
n afekt osłabiony (apatia) – osłabienie ekspresji i modulacji emocji
n afekt labilny (chwiejność emocjonalna) – niemożność dłuższego utrzymania ekspresji określonych emocji, łatwe ich zmiany
n afekt sztywny (sztywność uczuciowa) – niemożność współbrzmienia emocjonalnego z otoczeniem
n zaleganie afektu (lepkość emocjonalna) – niemożność oderwania się od określonych emocji
n zobojętnienie uczuciowe – ograniczenie zakresu uczuć lub ich nie przeżywanie
n ambiwalencja emocjonalna – współwystępowanie emocji o przeciwnym znaku
Zakłócenia dotyczące nastroju
n nastrój obniżony (o negatywnym zabarwieniu)
q ...
psych_spoleczna