W6 - TEORIA WYBORU KONSUMENTA
PLAN:
1. Gospodarstwa domowe i jego funkcje
2. Ograniczenia budżetowe – linie budżetowe, zmiany cen i dochodów
3. Gusty konsumentów – krzywe obojętności
4. Maksymalizacja użyteczności a wybór konsumenta – ścieżka wzrostu dochodu
5. Dochody, wydatki oraz oszczędności konsumenta
6. Wybór między dochodem z pracy (konsumpcją) a czasem wolnym
7. Użyteczność całkowita i użyteczność krańcowa. Krańcowa stopa substytucji
W modelu gospodarki rynkowej wyróżnić można dwa główne podmioty gospodarcze:
1) gospodarstwa domowe
2) przedsiębiorstwa
Gospodarstwa domowe (konsument) oferują na rynku usługi pracy oraz inne zasoby (patrz czynniki produkcji) będące w ich dyspozycji.
Za sprzedaż tych usług przedsiębiorstwom gospodarstwa otrzymują dochody, które z kolei wydatkują na zakup produktów i usług oferowanych przez producentów.
Gospodarstwo domowe spełnia dwie podstawowe funkcje:
1) konsumpcyjną – zaspokajanie potrzeb
2) produkcyjną – zdobywanie środków umożliwiających realizację konsumpcji.
Konsumpcja – polega na jednorazowym zużyciu określonych dóbr w celu zaspokojenia potrzeb lub też na używaniu danego dobra przez dłuższy okres [M. Kujda].
Celem działalności gospodarstwa domowego jest maksymalizacja użyteczności (satysfakcji) czerpanej ze spożycia koszyka dóbr (które może ono nabyć przy danym dochodzie nominalnym i danych cenach) oraz z czasu wolnego.
Optymalizacja funkcji celu wymaga podejmowania wielorakich decyzji. Gospodarstwo domowe dokonuje:
1) wyboru struktury konsumpcji bieżącej,
2) wyboru ilości czasu pracy i czasu wolnego,
3) optymalizacji konsumpcji w czasie, czyli podejmuje decyzje o wielkości oszczędności.
W teorii zachowania się konsumenta (gospodarstwa domowego) zakłada się racjonalne jego działanie w dążeniu do zaspokajania swych potrzeb.
Zachowanie racjonalne to wewnętrznie spójne, logiczne postępowanie zmierzające do maksymalizacji satysfakcji jednostki. Powyższa teza sprowadza się do trzech założeń:
1) konsument przejawia pewne potrzeby i potrafi je określić;
2) konsument jest w stanie dokonać wartościowania swych potrzeb – od najbardziej do najmniej intensywnie odczuwanych;
3) jednostka dokonuje wyboru w celu maksymalizacji własnej satysfakcji (zadowolenia, użyteczności)
Model zachowań konsumenta składa się z czterech elementów:
1) dochód konsumenta;
2) ceny, po których można nabywać poszczególne dobra;
3) gusty konsumenta, pozwalające uszeregować różne kombinacje, czyli koszyki dóbr, według stopnia satysfakcji, jakiej dostarczają one konsumentowi;
4) założenie behawioralne, zgodnie z którym konsumenci starają się w maksymalnym stopniu zaspokoić swoje potrzeby; spośród koszyków dóbr osiągalnych przy danym dochodzie konsument wybiera zestaw dający mu największą satysfakcję
Elementy 1-szy i 2-gi (tj. dochód i ceny) modelu zachowań konsumenta łącznie wyznaczają ograniczenie budżetowe danego konsumenta.
Ograniczenie budżetowe – opisuje różne koszyki dóbr dostępne dla konsumenta.
Linia budżetowa – wskazuje graficznie maksymalne kombinacje ilościowe dwu dóbr, które może nabyć konsument przy danym dochodzie i danych cenach.
na poziom konsumpcji gospodarstwa domowego.
Równanie linii budżetowej to: I = pxA + pyB
gdzie:
I – dochód konsumenta
px , py – ceny dóbr X i Y
A, B – ilości obu dóbr
Nachylenie linii budżetowej zależy jedynie od stosunku cen obu dóbr. Nachylenie to jest ilorazem zmiany odległości pionowej przez odpowiadającą mu zmianę odległości poziomej.
Nachylenie linii budżetowej = PA / PB
PA = cena dobra A (oś pozioma)
PB = cena dobra B (oś pionowa)
Zmiana ceny na dobro A powoduje przesunięcie linii budżetowej w kierunku przecięcia się osi współrzędnych i obrót wokół punktu przecięcia osi dobra B przez linię budżetową.
Ekonomiści na skutek wzrostu ceny definiują dwa odrębne efekty. Pierwszy z nich (Efekt substytucyjny) odpowiada zmianie relacji cen, drugi (Efekt dochodowy) – zmniejszeniu siły nabywczej pieniądza:
1) Efekt substytucyjny zmiany cen nazywamy dostosowanie popytu do samej relacji cen. Oznacza to, że konsumenci odchodzą od dobra, którego cena względna wzrosła, zastępując je różnymi substytutami;
2) Efekt dochodowy – dostosowanie popytu do zmiany realnego dochodu. Wzrost cen dla wszystkich dóbr normalnych wyraża się zmniejszeniem wielkości popytu.
zmniejsza wielkość popytu na to dobro.
W przypadku dóbr niższego rzędu efekt dochodowy działa w odwrotnym kierunku, ale w świetle badań empirycznych wydaje się,
że nie przeważa on nigdy nad efektem substytucyjnym.
Prawa ogólne - podsumowanie:
1) Wzrost dochodu powoduje przesunięcie linii budżetowej. Nowe punkty krańcowe pokazują wzrost siły nabywczej na dane dobro.
2) Dla dóbr normalnych wzrost dochodu zwiększa popyt na każde z nich, aczkolwiek procentowy wzrost popytu jest uzależniony od elastyczności dochodowej tego popytu (im większa elastyczność dochodowa popytu, tym większa jest procentowa zmiana popytu na dane dobro).
3) Dla dóbr niższego rzędu przy wzroście dochodu popyt na nie obniża się.
Krzywa obojętności – graficzne przedstawienie gustów konsumenta (zbiór punktów reprezentujących różne kombinacje). Pokazuje wszystkie kombinacje dwóch dóbr dające konsumentowi taką samą całkowitą użyteczność [J. Laudanska-Trynka].
1) Wzdłuż każdej krzywej obojętności (np. U1U1, U2U2) użyteczność dla konsumenta jest stała. Każdy punkt położony na wyższej krzywej obojętności jest lepszy od punktów leżących na niższej krzywej.
2) Krzywe obojętności muszą mieć nachylenie ujemne, bowiem w przeciwnym razie konsument mógłby nabywać większą ilość dóbr i uzyskiwać większą sumę użyteczności.
3) Przejście z niższej na wyższą krzywą obojętności oznacza zwiększenie użyteczności dla konsumenta.
4) Zgodnie z prawem malejącej stopy substytucji każda krzywa obojętności ulega spłaszczeniu, w miarę jak przesuwamy się na prawo.
5) Krzywe obojętności nie mogą się przecinać, inaczej trudno byłoby określić które punkty są korzystniejsze dla klienta.
6) Zestawienie krzywych obojętności wyznacza nam mapę obojętności (gustów) konsumenta.
Wartościowanie różnych koszyków dóbr przez konsumenta.
Wyznaczanie krzywych obojętności (graficzne przedstawienie gustów konsumenta).
...
ewunia696