nauka brajla.doc

Nauka brajla w weekend - część 1

23.04.2007.

Opracowanie: Małgorzata Paplińska
Specjalista w zakresie metodyki nauczania brajla, wykładowca w Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie

Nie jest  prawdą, że brajl jest trudnym do przyswojenia szyfrem, którego nie jest w stanie opanować osoba widząca. Oczywiście może ona nauczyć się czytać dotykiem znaki brajlowskie, ale będzie to trudne i na pewno będzie trwało znacznie dłużej niż czytanie pisma Braille’a za pomocą wzroku. Dlatego większość czyta teksty brajlowskie oczyma.

System Braille’a 

Pismo Braille'a  jest najbardziej popularnym, ortograficznym, wypukłym pismem punktowym dla osób niewidomych. Jest to kod, w którym litery i symbole zapisane są w postaci znaków zawierających wypukłe punkty. Podstawą systemu i tzw. ,,znakiem tworzącym’’ jest sześciopunkt. Lewa kolumna zawiera umownie oznaczone punkty: 1,2,3, zaś prawą stanowią punkty: 4,5,6.

Ilość punktów i wzajemne ich rozmieszczenie w znaku pozwala uzyskać 64 kombinacji. Bazę alfabetu stanowią symbole oznaczające litery od „a” do „z” oraz znaki przestankowe i pomocnicze, które mimo pewnych różnic między odmianami systemu w poszczególnych językach mają na ogół międzynarodowy charakter http://www.braille.pl/

Przykłady:

mała litera a to symbol zawierający punkt 1

b to symbol zawierający punkty 1,2

m to symbol zawierający punkty 1,3,4

z to symbol zawierający punkty 1,3,5,6

Wielkie litery w brajlu zapisuje się w ten sposób, że przed literą stawia się znak wielkiej litery –  symbol zawierający punkty 4,6

Przykłady:

wielka litera A to 2 symbole wielkiej litery  i symbol litery a

B to symbol zawierający punkty 1,2

M to symbol zawierający punkty 1,3,4

Z to symbol zawierający punkty 1,3,5,6

Kropka w polskiej notacji brajlowskiej to punkt 3, przecinek to punkt 2 (zobacz tabela poniżej)

Jak czytać tekst brajlowski?

Częstym problemem początkujących użytkowników brajla jest wzrokowa percepcja wypukłych znaków brajlowskich. Nierzadkim błędem popełnianym przez widzące osoby rozpoczynające naukę brajla jest interpretacja sąsiadujących ze sobą punktów z dwóch znajdujących się obok siebie znaków, jako jeden znak.

Korzystając z tabeli z symbolami brajlowskimi rozszyfruj tekst

sprawdź   

sprawdź

sprawdź   

Jak pisać w brajlu? 

Najprościej przygotowywać teksty w brajlu korzystając z komputera i drukarki brajlowskiej. Jest to jednak sprzęt na który trzeba przeznaczyć kilka lub kilkanaście tysięcy złotych. 

Najtańszym narzędziem do pisania w brajlu jest tabliczka i dłutko (koszt ok. 70 zł). Dostępne w sklepie Polskiego Związku Niewidomych http://www.pzn.org.pl/

Tabliczka i dłutko

Przy zapisie na tabliczce brajlowskiej obowiązuje reguła recto-verso. Znaki brajlowskie zapisuje się rozpoczynając od strony prawej i przesuwając ku lewej stronie wersu. Pisanie na tabliczce brajlowskiej polega na wtłaczaniu za pomocą dłutka poszczególnych punktów znaku brajlowskiego, ale w jego lustrzanym odbiciu po to, aby po odwróceniu kartki odczytać właściwie zapisany tekst. Trudność w pisaniu na tabliczce brajlowskiej polega na tym, że numeracja punktów w sześciopunkcie ulega odwróceniu. Punkty po lewej stronie kolumny to: 4, 5, 6, a prawej: 1, 2, 3. Recto jest to właściwa strona tekstu brajlowskiego, zawierająca wypukłe punkty,  zaś strona, na której odbywa się dłutkowanie punktów, a więc zawierająca punkty wklęsłe jest stroną verso. Znaki brajlowskie zapisywane są od strony prawej do lewej i dodatkowo każdy znak musi być odwrócony, zgodnie  z numeracją punktów po stronie verso.

Przykład: wyraz baca i zapis na tabliczce od strony prawej do lewej w lustrzanym odbiciu

Przykład: wyraz okno i zapis na tabliczce od strony prawej do lewej w lustrzanym odbiciu

Technika zapisu na maszynie brajlowskiej jest zupełnie inna niż na tabliczce (koszt maszyny brajlowskiej ok. 400 zł). Podstawowa klawiatura maszyny brajlowskiej składa się z 7 klawiszy. Każdemu punktowi sześciopunktu przyporządkowany jest jeden klawisz, a klawisz siódmy przeznaczony jest na wykonanie spacji (odstępu). Zasada zapisu na maszynie brajlowskiej polega na jednoczesnym przyciskaniu klawiszy odpowiadających punktom w znaku brajlowskim. Pisząc od strony lewej do prawej, można bezpośrednio odczytywać tekst, gdyż wypukłe punkty ukazują się na górnej stronie papieru. W trakcie pisania na maszynie nie ma potrzeby odwracania znaków brajlowskich, ani wciskania pojedynczych punktów. Wszystkie punkty danego znaku wybija się równocześnie i można niemal równolegle z pisaniem kontrolować poprawność zapisu, bez potrzeby wyjmowania kartki.

Zapis na maszynie brajlowskiej

Wykorzystując dowolne narzędzie do pisania lub przygotowywania tekstów brajlowskich trzeba pamiętać o zakupie papieru brajlowskiego. Jest to papier nieco grubszy, dzięki czemu wypukłe punkty są bardziej czytelne, a przede wszystkim nie „wcierają” się tak łatwo w trakcie czytania dotykowego.