• ur. 1904 • zm. 1993 •
Andrzej Kuśniewicz (1904–93), poeta i prozaik. Urodził się w Kowenicach k. Sambora. Do szkół uczęszczał w Grazu, Zakopanem, Chyrowie i Samborze. W latach dwudziestych zajmował się – także zawodowo – automobilizmem. Studiował prawo na UJ oraz w ASP w Krakowie. Od 1936 r. pracował w dyplomacji. W 1939 zmobilizowany do armii polskiej we Francji. Współpracował z francuskim ruchem oporu. Wstąpił do KPF, a następnie PPR. Jako dyplomata przebywał do 1950 r. we Francji. Debiutował jako poeta w 1955 r. Opublikował tomy poezji Słowa o nienawiści (1955), Diabłu ogarek (1959), Czas prywatny (1962).Do najważniejszych jego utworów należą powieści Eroica (1963), W drodze do Koryntu (1964), Król Obojga Sycylii (1970), Strefy (1971), Stan nieważkości (1973), Trzecie królestwo (1975), Lekcja martwego języka (1977), Witraż (1980), a także autobiograficzne Mieszaniny obyczajowe (1985). W pisarstwie Kuśniewicza szczególną rolę odgrywają podolskie Kresy oraz tradycja Austro-Węgier.
• 1970 •
Zamach w Sarajewie i zapalenie papierosa przez Emila R. Ostrzał Belgradu przez cesarską i królewską kanonierkę "Bodrog” i śmierć młodej Cyganki w banackiej mieścinie Fehértemplom, czyli Belej Crkvi. Co łączy te wydarzenia? To że były sobie współczesne, że należały do rzeczywistości danej chwili. Jedne uznamy za błahe, drugie za historyczne, ale nawet najbłahszych nie da się wymazać, jeśli się naprawdę wydarzyły. Czy pomiędzy nimi wszystkimi istnieje jakiś istotny związek? Niewątpliwie. Już choćby przez to, że będąc współczesnymi są nierozerwalnie złączone.
Streszczenie Króla Obojga Sycylii to zadanie karkołomne i sprzeczne właściwie z duchem tej powieści. Różne wątki nakładają się na siebie, rozchodzą i znów spotykają, by przezwyciężyć linearną strukturę klasycznej narracji. Wątek kazirodczych fascynacji Emila, zakochanego w starszej siostrze, zderza się z wcześniejszą o pół wieku historią przegranej przez wojska austriackie bitwy pod Solferino. Muzycznym zainteresowaniom Emila zdaje się odpowiadać polifoniczna struktura powieści (zwłaszcza jej pierwszej części). Ciągi obrazów – jakże smakowitych w swej szczegółowości – pojawiają się wedle swej własnej logiki, z lekceważeniem chronologii potocznej, za to zgodnie z porządkiem odczuć i wspomnień tworzących rzeczywistość owej nieodwracalnej i nieredukowanej chwili minionej.
Ten egzaltowany młodzieniec z zamożnej rodziny wiedeńskiej, o tragicznie powikłanym życiu uczuciowym, trafia do prowincjonalnego 12 pułku ułanów, stacjonującego na węgiersko–serbskim pograniczu. W służbie wojskowej szuka ucieczki od swego wewnętrznego dramatu. Pierwszym patronem pułku był Ferdynand II, król Obojga Sycylii, państwa które swą dwoistością kojarzyło się z Austro–Węgrami. Efemeryczność tej pierwszej
monarchii źle wróżyła drugiej. Później patrona zmieniono, ale „sycylijscy” ułani pozostali.
Rozpoczyna się I wojna światowa. Wybuch wojny zbiega się z tajemniczym morderstwem Cyganki. Czy Emil R. ma coś z tym wspólnego?
Wszystko wskazuje, że tak. Rozkaz wymarszu przerywa śledztwo, ale Emil i tak nie znajduje już innej ucieczki od samego siebie niż samobójcza śmierć.
Austria felix?
Kuśniewicz nie jest bezkrytycznym chwalcą Podwójnej Monarchii. Ale trudno we współczesnej literaturze polskiej znaleźć żywszy jej obraz. Niezwykłe bogactwo szczegółów, znajomość niuansów i ducha epoki. Pod tym względem można śmiało porównać Kuśniewicza do Rotha i Musila. Dzieckiem będąc widział jeszcze Franciszka Józefa i wychował się w kulturze, która dla nas jest już niedosiężna. Zapewne monarchia austro–węgierska skazana była na zagładę, ale była to zagłada, która długo jeszcze wydawała – przynajmniej w literaturze – znakomite owoce.
DTP: Michał Pyka
Misia199139