Różewicz - Poezje.doc

TADEUSZ  RÓŻEWICZ

POEZJE

Nowa poetyka i jej funkcje w wierszach T. Różewicza

1.      Urodzony w 1921 roku Tadeusz Różewicz należy do pokolenia Kolumbów.

2.      Doświadczenia wyniesione z lat 1939-1945 sprawiły, że poeta podzie­lił swój świat (lata dziecięce i młodość) na Arkadię i Apokalipsę. Z wojny R. zapamiętał upadek norm moralnych, ujawnienie się w człowieku zwierzęcych instynktów - koszmar, z którego nie mógł się już wyzwolić.

3.      W kilka lat później w wierszu "Zostawcie nas", zwracał się do młodych ludzi:

                                           Zapomnijcie o nas

                                           o naszym pokoleniu

                                           żyjcie jak ludzie

                                           zapomnijcie o nas...

E. Balcerzan poezję Różewicza charakteryzuje następująco: Poezja wierna takiej pamięci nie może być sztuką "cudownych widzeń" musi pozostać kartoteka rzeczy i zdarzeń, poprzestać na mozolnych kolażach, w których rozpadły się wszelkie literackie wartości, nie ma góry i lotu, jest tylko jednoczesność znaków przypadkowych. ("Poezja polska w latach 1939-1945", cz. II).

4.      Konsekwencją poglądów Różewicza był wybór antywiersza, który miał odzwierciedlać psychikę człowieka okaleczonego przez wojnę. Sfrustrowany twórca zakwestionował dotychczasową poezję, polemizo­wał m.in. z optymizmem L. Staffa, który mimo wszelkich przeciwności zawsze był wierny poezji ocalającej (choćby "Pierwsza przechadzka"). Porównajmy wiersze:

                                         Budowałem na piasku

                                         I zwaliło się

                                         Budowałem na skale

                                         I zwaliło się

                                         Teraz budując zacznę

                                         Od dymu z komina

                                                                       (L. Staff "Podwaliny" )

                                         Budowali ją od szczytu na tęczy i róży

                                         bez fundamentu i ścian

                                         a kiedy ziemia poruszyła się

                                         wieża runęła grzebiąc wielu.

                                         Ocaleni biegają dokoła

                                          na zamszowych łapach. I drżą.

                                                                       (T. Różewicz "Gałązka oliwna")

Różewicz pokazuje, jak iluzoryczny był dawny świat. Po latach wojny heroiczna postawa (wyrażająca się w chęci nieustannego budowania) jest śmieszna. Ocaleni, na zamszowych łapach - kataklizm zrobił z poetów (i ludzi w ogóle) bezradne zwierzątka, zdezorientowane w nowej sytuacji.

5) Swoją twórczością Różewicz odpowiada na pytanie humanisty XX wieku - Adorna, jak pisać wiersze po Oświęcimiu:

a) bez ozdobników, "ascetycznie", uwaga czytelnika winna być sku­piona na faktach:

                                  Człowieka tak się zabija jak zwierzę

                                  widziałem:

                                  furgony porąbanych ludzi

                                  którzy nie zostaną zbawieni.

              b) w konwencji potocznej rozmowy, ściszonym głosem, np. w "War­koczyku" lub wyżej cytowanym "Ocalonym" nie ma zdań wykrzyk­nikowych, słów protestu, próby miażdżącej oceny ludobójców;

c) używając środków artystycznych:

     - elipsy - w celu osiągnięcia skrótu wypowiedzi,

-  likwidacja czasowników na korzyść rzeczowników,

-  prozaizacja języka.

6) Celem Różewicza było pokazanie człowieka po wojnie, poszukujące­go na nowo sensu istnienia.

Współczesny krytyk literacki - Jan Błoński w 1956 roku ("Poeci i inni") o Różewiczu napisał: ,,jedyny zaproponował nam po wojnie rzeczywiście nowe odczuwanie, a więc to, co w sztuce najważniejsze”.

Nowa poezja Różewicza to poezja nowatorska.