Homer bez streszczenia.pdf

Homer : „ Iliada ”, „ Odyseja ”

epika – jeden z rodzajów literackich obok liryki i dramatu; składnikiem tu dominującym jest fabuła i narracja

epos ( epopeja , poemat heroiczny )

cechy formalne, kompozycyjne:

poemat o rozbudowanej fabule

w odróżnieniu od tego poematu ma rozbudowane wątki poboczne, epizody

narrator wszechwiedzący

podniosły styl, bogaty w inwokacje i apostrofy

znaczna, objętość

tematyka:

wierzenia religijne, dzieje mitycznych lub historycznych bohaterów, których losy przedstawione są na tle

wydarzeń przełomowych dla zbiorowości

cechy eposu Homera:

rozbudowana fabuła (uporządkowany ciąg zdarzeń)

narracja obiektywna, narrator wszechwiedzący i wszechobecny

akcja dwupiętrowa: zaangażowania są zarówno ludzie, jak i bogowie; nie tylko ludzie podzieleni są na dwa

obozy (atakujący i broniący Troi), ale i bogowie (za i przeciw zdobycia Troi); paralelizm (równoległość

dwóch akcji – w świecie bohaterów i w świecie bogów), światy się przeplatają i mają na siebie wpływ

wiersz poematu – heksametr (tzn. „sześciomiar”) daktyliczny , zbudowany na zasadzie rytmicznej,

powstającej przez charakterystyczne wymawianie niektórych z g ł o s e k , wchodzących w skład zespołów

zwanych s t o p a m i , podstawowych jednostek antycznej metryki; sześciostopowy wiersz w metryce

antycznej, opartej na iloczasie

opisy scen batalistycznych (pojedynki, bitwy, oblężenia)

liczne, bardzo szczegółowe opisy, szeroko rozbudowane porównania homeryckie o niezwykłej fakturze –

poeta zaznaczywszy krótko sam moment porównania idzie jakby za wywołanym przez siebie obrazem,

malując go barwnie i szczegółowo jako małą samoistną całość poetycką, obdarzoną własnym, udzielającym

się nastrojem, i dopiero przy końcu zamyka całość klamrą – przypomnieniem okazji, która porównanie

wywołała; obrazy-porównania wojennego poematu czerpane są w „ Iliadzie ” z widocznym umiłowaniem z

życia przyrody, ale też i bytu, i pracy pokojowej, ukazując nam odbicie wydarzeń heroicznych w zestawieniu z

życiem ludzi prostych czasu pokoju, pasterzy przy trzodach, biednej prządki, rzemieślników przy pracy

retardacja – opóźnienie opowieści, zatrzymanie na chwilę akcji

styl podniosły , poważny, patetyczny dostosowany do heroicznych czynów bohaterów, zgodnie z zasadą

decorum , czyli odpowiedniości stylu do tematu

stałe epitety , Achilles „do bogów podobny” i „boski”, Chryzeida „o twarzy uroczej”, Hera „białoramienna

bogini”

realistyczny i szczegółowy opis przedmiotów i sytuacji ( np. tarczy Achillesa)

Dzieje wojny trojańskiej

Historia Parysa:

Parys zwany też Aleksandrem , (mit. gr.) syn Priama , króla Troi, i Hekabe . Matka w czasie ciąży miała sen, że

urodzi pochodnię, od której spłonie miasto. Dlatego porzucono niemowlę w górach Idy, gdzie jednak

wychowali je pasterze na młodzieńca przecudnej urody. Parys ożenił się z nimfą Oinone , córką boga rzeki

Kebren. Gdy słudzy Priama zabrali jego ulubionego byka do Troi na nagrodę w igrzyskach pogrzebowych,

udał się tam, wziął udział w zawodach i, jako zwycięzca, został rozpoznany przez siostrę, Kasandrę, po czym,

porzuciwszy Oinone, udał się za radą Afrodyty do Sparty , na dwór Menelaosa , uwiódł zdradziecko i

zabrał z sobą do Troi jego żonę, piękną Helenę , powodując w ten sposób wybuch wojny trojańskiej . Na

wojnie odznaczył się jako łucznik , ale stchórzył przed Menelajem, a choć później wyzwał go na pojedynek,

którego wynik miałby zakończyć wojnę, wychodzi z opresji cało tylko z pomocą Afrodyty. Z a b i j a

A c h i l l e s a , ugodziwszy go w piętę zatrutą strzałą, po czym sam ginie od takiejże s t r z a ł y F i l o k t e t a .

Przed śmiercią błaga Oinone o cudowną maść, ale ona odmawia ratunku niewiernemu, choć po jego śmierci

odbiera sobie życie.

Sąd Parysa – gdy bogowie olimpijscy zgromadzili się przy weselnym stole Peleusa i Tetydy , bogini Eris , która

nie była zaproszona, pojawia się niespodziewanie i rzuca na stół między gości jabłko z napisem:

„Najpiękniejszej!”. Między Herą , Afrodytą i Ateną wybuchł spór o to, której z nich się ono należy. Za

sędziego w sporze obrano Parysa (z woli Zeusa) jako najpiękniejszego mężczyznę, wówczas jeszcze pasterza w

górach Idy. Boginie wraz z Hermesem udały się do niego, przy czym każda z nich jawnie usiłowała przekupić

sędziego: H e r a obiecała mu w ł a d z ę i b o g a c t w o , A t e n a s ł a w ę w o j e n n ą i m ą d r o ś ć , a

A f r o d y t a n a j p i ę k n i e j s z ą k o b i e t ę z a ż o n ę . Parys przyznał jabłko A f r o d y c i e , za co, z jej

pomocą, d o s t a ł H e l e n ę .

Przyczyny wojny:

1 z 6

Parys przystąpił do realizacji obietnicy Afrodyty – wyruszył statkami do Sparty

władca Menelaos serdecznie gościł syna Priama, a ten, nie bacząc na święte prawo gościnności – porwał jego

żonę Helenę

w Grecji zawrzało oburzeniem

zmobilizowano wojska

Przygotowania do wojny:

· na czele greckiej armii stanął Agamemnon – brat Menelaosa

· pojawili się najsłynniejsi wodzowie

 olbrzym Ajaks

 Diomedes

 starzec Nestor

 Odyseusz z Itaki

 Idomeneus z Krety

· brakło tylko Achillesa, a według przepowiedni Grecy nie mogli zwyciężyć Trojan bez jego udziału

 matka ukryła Achillesa w przebraniu niewieścim, ale sprytny Odys odnalazł go w pałacu Likomedesa

Najważniejsze epizody działań wojennych:

cisza morska – statki nie mogą wypłynąć na wojnę

próba złożenia ofiary z życia córki Agamemnona – Ifigenii

interpretacja wróżby o gnieździe z 8 wróblami i dziewiątą matką przez Kalchasa

odmowa wydania posłom greckim Heleny

pojedynki pomiędzy wojownikami na równinie trojańskiej, niedaleko rzeki Skamander

spór o brankę Bryzeidę między Achillesem a dowódcą wojsk greckich

odmowa udziału w wojnie przeciw Trojańczykom przez Achillesa

pojedynek przyjaciela Achillesa – Patrokla z Hektorem – synem króla Priama

walka syna Peleusa (w zbroi wykonanej przez Hefajstosa) z Hektorem – zbezczeszczenie zwłok królewskiego

syna

wykupienie syna przez Priama – pod osłoną nocy

śmierć Achillesa ugodzonego w piętę

zgon Parysa – Helena zostaje żoną jego brata, Deifoba

umożliwienie przez Helenę kradzieży palladionu

pozorowane odpłynięcie Greków spod Troi

na równinie porzucili tylko drewnianego konia

prośby kapłana Laokoona, aby zniszczyć konia, który może być podstępem Greków, nie zostały wysłuchane

prawdopodobnie za sprawą nieprzychylnej Trojanom Ateny Laokoon i jego dwaj synowie zginęli uduszeni

przez dwa morskie węże

w przypływie euforii z odniesionego zwycięstwa konia wprowadzono do miasta

daremnie próbowała temu przeszkodzić Kasandra, siostra Hektora, wypowiadając w przestrodze słowa złej

wróżby

podczas świętowania triumfu – w nocy – z konia wydostała się drużyna pod dowództwem Odysa,

pomysłodawcy podstępu

po otwarciu bram miasta zaczęła się rzeź mieszkańców

bogowie zapomnieli o Trojańczykach oraz ich państwie

zginęła rodzina Priama – miasto uległo zagładzie

bogini Afrodyta pogodziła Helenę z Menelaosem

geneza tytułu: „ he Ilias poiesis ” – pieśń o Ilionie, czyli o Troi

Iliady

” – treść

dwadzieścia cztery pieśni

***

rodowód gatunku:

Epos znany jest od bardzo dawna. W Babilonu powstał już w trzecim tysiącleciu p.n.e. („ Gilgamesz ”). Dla tradycji

epiki europejskiej podstawowe znaczenie ma epos starożytnej Grecji, ukształtowany w IX–VIII w. p.n.e. w

Azji Mniejszej na gruncie kultury jońskiej. Epos rozwinął się z pieśni o tematyce mitologiczno-historycznej,

śpiewanych przez rapsodów (wędrowni recytatorzy) – ustny rodowód gatunku.

opisy plastyczne, precyzyjne, realistyczne

świat bogów i ludzi, działanie fatum:

światy te przeplatają się, uzupełniają, wpływają na siebie; w walkę ludzi wtrącają się bogowie, ponieważ i oni nie

mogą zmienić przeznaczenia ( fatum – warunkuje wszystkie wydarzenia) komplikują przebieg wydarzeń

2 z 6

budowa „

Rozwój gatunku:

„ Eneida ” Wergiliusz – starożytność

„ Pieśń o Rolandzie ” – średniowiecze

„ Boska komedia ” Dante – średniowiecze

„ Orland szalony ” Ariost i „Jerozolima wyzwolona” Tasso – renesans

„ Manochomachia ” Ignacy Krasicki – oświecenie

„ Pan Tadeusz ” Adam Mickiewicz – romantyzm

„ Nad Niemnem ” Eliza Orzeszkowa – pozytywizm

„ Chłopi ” Władysław Stanisław Reymont – Młoda Polska

palladion – posąg Ateny znajdujący się w Troi; według legendy – dopóki będzie w mieście, nie zostanie ono

pokonane

Homeryckie boje w „ Iliadzie ”

Homer:

· żył najprawdopodobniej w VIII wieku p.n.e.

· współcześni nazywali go „Poetą” (Safonę „Poetką”) – w dowód uznania literackiej wielkości

· nie posiadamy wielu informacji o jego życiu

· „homer” znaczy „ten, który idzie za kimś” lub „ślepiec”

 prawdopodobnie był ślepcem – tak przedstawia go jedna z rzeźb

· często się mówi, że dał Grekom bogów (uporządkował mity)

· pochodzenie

 język jego dzieła pozwala domniemać, że pochodził z Azji Mniejszej (posługiwał się dialektem jońskim z

domieszką eolskiego)

 był tak sławny, iż 7 miast toczyło spór o jego pochodzenie

” :

· unitaryści – obie epopeje są autorstwa jednego, genialnego autora – Homera

· pluraliści – Homer nie istniał

 teksty mu przypisywane są zlepkiem różnych utworów

 wykonywali je aojdowie w ciągu wielu lat

 później zostały zebrane w jedną epopeję

· separatyści – autorami obu epopei są dwaj różni, równie genialni autorzy

· współczesne badania, do których włączono komputery – wskazują na:

 czas powstania – VIII w. p.n.e.

 fakt, że stworzył je jeden człowiek – aojd, wędrowny pieśniarz

 to, że autor relacjonuje fakty, wydarzenia, które miały miejsce 400–500 lat wcześniej

Iliady

”

oraz „

Odysei

Grecja w czasach akcji epopei:

· epoka brązu (oręż wojenny wykonany jest z tego materiału)

· świat kultury mykeńskiej

· Grecja zespołem drobnych królestw – dziedziczność władzy

· społeczeństwo mocno zróżnicowane ekonomicznie, kulturalnie, społecznie oraz politycznie

 w życiu publicznym dominuj ą mężczyźni (liczą się ich wielkie, doniosłe czyny żołnierskie)

 kobiety pełnią rolę drugorzędną, upiększającą świat mitów, polityki i życia

mężczyzn

 Grecy są ludźmi morza – stąd wspaniała umiejętność żeglowania (na lądzie walczą m.in. przy pomocy

rydwanów)

” :

· powstała prawdopodobnie na przełomie IX i VIII wieku p.n.e.

· utrwalono ją na piśmie pod koniec VI wieku p.n.e. za czasów panowania Pizystrata

· epos składa się z 24 pieśni, które poprzedza inwokacja

· technika pisarska

 in medias res – bezpośrednie wprowadzenie w ciąg wydarzeń, gdy akcja jest w pełni i dynamicznie rozwinięta

 posługiwanie się heksametrem

 stałe epitety bohaterów

 zindywidualizowanie stylu wypowiedzi

· o ponadczasowości tekstu świadczy:

 tęsknota ludzka za wielkością

 dążenie do bohaterstwa

 chęć dzielenia nietuzinkowego losu

 ukazanie słabości i mocy człowieka

 rozpacz oraz samotność ludzi wobec wyzwań historii,, losu, przyszłości

3 z 6

Poglądy uczonych na autorstwo „

„ Iliada

 w postępowaniu bohaterów każdy może odnaleźć siebie

tarcza Achillesa sporządzona przez Hefajstosa – składała się z pięciu nałożonych na siebie okręgów o zmniejszającej

się średnicy

· na obwodach okręgów znajdowało się dziesięć scen (m.in.):

 korowód taneczny

 sceny pasterskie

 praca na roli – pory roku

 pokój społeczny – sąd – wojna

w centrum tarczy umieszczono kosmos, a na zewnątrz znajdował się Okeanos

najważniejsze stopy metryczne:

stopa – powtarzalny układ sylaby akcentowanej i nieakcentowanej; najmniejsza część wersu składająca się z kilku

sylab (długich –akcentowanych i krótkich – nieakcentowanych)

trochej

jamb

daktyl

amfibrach

anapest

peon 3

amfibrach – stopa metryczna składająca się z dwóch sylab krótkich i jednej długiej, akcentowanej

aojdowie – wędrowni twórcy w starożytnej Grecji; śpiewacy, często improwizowali lub odtwarzali inne teksty

znane i popularne w tym czasie

daktyl – stopa metryczna składająca się z jednej sylaby długiej, akcentowanej, i dwóch krótkich, które mogą być

ściągnięte w jedną długą

epopeja – długi, zwykle wierszowany utwór; ukazuje dzieje bohaterów lub grup społecznych na tle ważnych i

przełomowych wydarzeń historyczno-społecznych; bohaterowie są mocno związani ze środowiskiem,

podlegają ocenie moralnej; narrator ujawnia się w inwokacji; styl wypowiedzi jest patetyczny; utwór zawiera

dużo realistycznych opisów, w tym szczegółów

heksametr – w poezji antycznej sześciostopowy wiersz stosowany także w epice; wersy liczą od 12 do 17 sylab

in medias res – wprowadzenie od razu w środek toczącej się już akcji

kenotaf – symboliczny grobowiec dla uczczenia pamięci ludzi, których zwłok nie odnaleziono, dosł. „próżny” grób

porównanie homeryckie – człon drugi jest rozwinięty w formę obrazu poetyckiego, często stanowi miniaturowy

opis lub opowiadanie

***

budowa „ Odysei ” – treść:

budowa „ Odysei ” znacznie kunsztowniejsza niż kompozycja „ Iliady ”, a jednocześnie bardziej zwarta

podział na sześć części po cztery dni (całość około czterdzieści dni):

I–IV: Telemachia

V–VIII: Odyseusz u Feaków

IX–XII: opowieści o przygodach

XIII–XVI: Odyseusz na Itace

XVII–XX: Odyseusz nie rozpoznany we własnym domu

XXI–XXIV: rzeź zalotników i zakończenie

po raz pierwszy w literaturze występuje tzw. kompozycja ramowa – część akcji zreferowaną nie przez autora,

tylko przez bohatera, opowiedzianą zatem w pierwszej osobie i zawierającą opis wydarzeń przeszłych,

umieszczonych jednakże nie na początku, tylko w trzeciej czwórce pieśni, tak że ciągłość narracji autora jest

przerwana; Odyseusz w I pieśni znajduje się już u Kalypso, wszystkie przygody, prócz Feaków, ma za sobą –

czytelnik dowiaduje się o nich dopiero po przebyciu tej ostatniej, a więc retrospektywnie

***

czas powstania:

„ Iliada ” VIII lub druga połowa IX wieku p.n.e.

„ Odyseja ” VIII wiek p.n.e.

4 z 6

w VII wieku pojawili się tzw. poeci cykliczni, którzy tworzą inne epopeje biorąc przykład z Homera

(epopeje tzw. cykliczne)

wyróżnić można:

cykl trojański (przyczyny wojny trojańskiej, o sojusznikach Trojan, królu Etiopów Nemonie i królowej

Amazonek Penthesilei)

nawiązanie do „ Odysei ”" – powrót Greków spod Troi

czyny Heraklesa

walka Zeusa z Tytanami

cykl tebański – dzieje rodu Edypa

Powrót Odysa do Itaki :

dzieje:

· Odys był władcą kamienistej wyspy Itaki

· kiedy wybuchła wojna przeciwko Trojańczykom, żona Penelopa urodziła mu syna – Telemacha

 początkowo udawał szaleńca, aby nie walczyć, lecz podstęp wykryto

· po zagładzie Troi, gdy bohaterowie zaczęli się rozjeżdżać do swoich domów – Odys był przekonany, że i jego

powrót potrwa krótko; stało się inaczej – podróż do Itaki przedłużyła się do 10 lat

· etapy podróży

 kraj Lotofagów

 pieczara Polifema

 pobyt na wyspie króla wiatrów Eola

 wybrzeże dzikich Lajstrygonów

 wyspa czarodziejki Kirke

 kraina Kimeryjczyków, do której słońce nie ma dostępu

 podziemia Hadesu i przepowiednia Tejrezjasza: „ (...) u kresu szczęśliwej starości (...) oczekiwać będziesz

słodkiej śmierci, która do ciebie wyjdzie z morza”

 wyspa syren

 cieśnina między Scyllą a Charybdą

 wyspa Trinakia, gdzie pasły się święte stada Heliosa

 kara Zeusa za zjedzenie wołów boga – podczas burzy giną wszyscy towarzysze Odysa

 przybycie rozbitka do groty nimfy Kalipso (gościł u niej 8 lat)

 epizod z królewnąNauzykaą, mieszkającą na Scherii – wyspie Feaków

 dotarcie do Itaki wraz z bogactwami, które otrzymał od króla Feaków Alkinoosa

· zjawienie się Odysa we własnym pałacu królewskim w przebraniu nędzarza

 zwycięstwo w konkursie łuczniczym – pokonanie zalotników do ręki Penelopy

· po dwudziestu latach rozłąki Odyseusz daje się rozpoznać

 ojcu Laertesowi

 małżonce Penelopie

 dwudziestoletniemu synowi Telemachowi

symbole:

odyseja – pełna przygód i przeszkód długotrwała podróż

Penelopa – wierna małżonka

Itaka – miejsce bezpieczne, do którego zawsze można wrócić

dom – cel, do którego się zmierza

Telemach – kochający i czekający syn, miłość synowska

Eumajos – wierny sługa

Argos – stary i poczciwy pies

miejsca i trasę podróży Odyseusza:

kraj Lotofagów – Dżerba (płn. Afryka)

wyspa Cyklopów – płn. wybrzeże Tunezji

wyspa Eola – Malta

kraj Lajstrygonów – zachodni brzeg Sycylii

wyspa czarownicy Kirke – wyspa Ustica na Morzu Tyrreńskim

kraj Kimerów – obszar na wschód od Palermo

wyspa Syren – wyspa Punta del Faro

incydent z wołami Heliosa – teren niedaleko Messyny

Itaka istnieje naprawdę, przyciągając wielu współczesnych podróżnych – turystów

Telegonos – syn Kirke i Odysa; przybył z morza i zabił włócznią, ni wiedząc w kogo naprawdę godzi, swego ojca –

Odyseusza

Opowieść o tułaczu – „ Odyseja ” :

5 z 6

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: