Polityka Społeczna i system ubezpieczeń społecznych.
1. Przyczyny powstawania polityki społecznej, jako działalności praktycznej.
Polityka społeczna w oparciu o własne badania poszczególnych odcinków rzeczywistości i swoistą metodę badawczą stwarza podstawy zarządzania w sferze polityki społecznej oraz formułuje szczegółowe wnioski dotyczące poszczególnych systemów praktycznej polityki społecznej i ekonomicznej. Tworzy pewien system poglądów, zawierających ocenę stanu rzeczywistości i propozycję jej udoskonalenia. Zarówno dla polityki społecznej jako działalności praktycznej, jak i dla polityki społecznej jako nauki, fundamentalne znaczenie ma sprawa kształtowania ładu społeczno – ekonomicznego w państwie.
2. Prekursorzy polityki społecznej.
Fryderyk Skarbek – arystokrata, ekonomista, pisarz społeczny, czołowy propagator myśli społecznej i ekonomicznej w Królestwie Polskim. Zwolennik liberalizmu ekonomicznego. Jest to jeden z prekursorów polskiej polityki społecznej. Pisał m. in. o roli pracy w tworzeniu własnego dobrostanu i bogactwa kraju, o potrzebie wydzielania fikcji zaspokajania potrzeb zbiorowych, o ubóstwie. Napisał m. in. „Ogólne zasady nauki gospodarstwa narodowego”. W dziedzinie ekonomiczno-społecznej lansował tezę, że rozwój gospodarczy cementuje jednolicie pod względem ideologicznym społeczeństwo. Rozwinięcie tej idei podjął Stanisław Głąbiński.
A. Ludwik Krzywicki – autor prac poświęconych kwestii robotniczej w ustroju kapitalistycznym, inicjator badań prowadzonych przez Instytut Gospodarstwa Społecznego w Warszawie. Trwałym osiągnięciem było prowadzenie badań nad warunkami bytu robotników i chłopów.
Konstanty Krzeczkowski – opracował podstawy teoretyczne polityki społecznej, wniósł twórczy wkład w badania nad ubezpieczeniami społecznymi, opieką społeczną i mieszkalnictwem. Prowadził badania warunków życia klasy robotniczej. Zajmował się historią myśli ekonomicznej i ubezpieczeniami społecznymi. Głowne prace: „Rozwój ubezpieczeń publicznych w Polsce 1831-1835”, „Kwestia mieszkaniowa w miastach polskich”.
Zofia Daszyńska-Golińska – ekonomista, socjolog, działaczka społeczna. W pracach naukowych zajmowała się głównie polityką ekonomiczną i historią doktryn ekonomicznych. Główne prace: „Przełom w socjalizmie”, „Ekonomia społeczna”, „Zagadnienie polityki populacyjnej”.
S. Rychliński – politykę społeczną określał jako naukowo usystematyzowany zbiór wskazówek dotyczących łagodzenia i przeciwdziałania niesprawiedliwości i krzywdzie doznawanej przez jednostkę i społeczeństwo w ustroju pracy najemnej.
3. Cele i nurty działania polityki społecznej.
Cele polityki społecznej:
- kształtowanie odpowiednich potrzeb,
- kształtowanie prorozwojowych struktur społecznych,
- kształtowanie sprawiedliwych stosunków międzyludzkich opartych na zasadzie
sprawiedliwości społecznej i równości szans na starcie życia zawodowego:
Działania ( nurty ) polityki społecznej:
1. socjalno – bytowy – przedmiotem polityki społecznej jest poprawa warunków pracy i życia ludności,
2. socjologiczno – strukturalny – przedmiotem polityki społecznej jest sterowanie budową struktury społecznej,
3. społeczno – ekonomiczny – wiąże politykę społeczną z polityką gospodarczą,
4. psychologiczno – społeczny – traktuje politykę społeczną jako działalność, która zmierza do zaspokojenia różnorodnych potrzeb szerokich kręgów społeczeństwa
5. makrospołeczny – jako świadome organizowanie postępu życia społecznego.
Trzy szczególne typy sytuacji w zakresie spraw socjalnych:
1. działania socjalne nakierowane są na wyrównywanie położenia życiowego jednostek lub grup ekonomicznie najsłabszych,
2. działania socjalne podejmowane z zamiarem równego dostępu do usług gwarantowanych wszystkim prawami konstytucyjnymi,
3. działania socjalne realizowane z myślą o asekuracji ryzyk życiowych, które mogą dotknąć jednostkę lub grupę społeczną.
4. Definicje polityki społecznej.
Polityka społeczna – to celowa działalność państwa i innych instytucji publicznych w dziedzinie kształtowania optymalnych warunków życia i pracy ludności oraz stosunków międzyludzkich; a także nauka o celowym oddziaływaniu na układ stosunków społecznych i przekształcaniu warunków życia ludności;
w jej zakres wchodzą : polityka ludnościowa i rodzinna; polityka zatrudnienia; kształcenia; dochodów i struktury wydatków; wyżywienia mieszkańców; kulturalna; ochrony pracy; zabezpieczenia społecznego i ochrony zdrowia; walki z patologią społeczną oraz zagadnienia prognozowania społecznego.
Definicja prof. Wacława Szuberta
Polityka społeczna – jako celowe oddziaływanie państwa, związków zawodowych i innych organizacji na istniejący układ, zmierzające do poprawy warunków bytu i pracy szerokich warstw ludności, usuwanie nierówności społecznych oraz podnoszenie kultury życia.
Definicja prof. Antoniego Rajkiewicza
Polityka społeczna – to celowa działalność państwa i innych podmiotów w dziedzinie kształtowania warunków życia i stosunków międzyludzkich.
Definicja prof. Kurzynowskiego ( najbliższa naszym czasom )
Polityka społeczna – to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie.
5. Zasady polityki społecznej.
1. zasada solidarności społecznej – najczęściej rozumiana jako przenoszenie
konsekwencji ryzyk socjalnych z jednostek na społeczeństwo; niekiedy utożsamiana z solidaryzmem społecznym, oznaczającym wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad interesami poszczególnych klas lub warstw;
2. zasada samorządności – realizowana jest poprzez taką organizację życia społecznego, by jednostki i grupy miały zagwarantowane prawo do aktywnego udziału w istniejących instytucjach społecznych i tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania i realizowania interesów;
3. zasada przezorności - bezpieczeństwo socjalne jednostki nie może być tylko efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale wynikać powinno także z odpowiedzialności człowieka za przyszłość własną i rodziny, jego zdolności do rezygnacji z części bieżących korzyści na rzecz zaspokojenia przyszłych potrzeb oraz do prowadzenia takiego trybu życia, który minimalizuje ryzyko wystąpienia zagrożeń;
4. zasada samopomocy – przejawia się w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi zmagających się z podobnymi problemami życiowymi oraz pomocy silniejszych dla słabszych; zazwyczaj w ramach niewielkich, nieformalnych grup;
5. zasada pomocniczości ( subsydiarności ) – przyjęcie określonego porządku, w jakim
różne instytucje społeczne dostarczają jednostce wsparcia, gdy samodzielnie wykorzystując zasoby dostępne poprzez rynek – nie jest ona w stanie zaspokoić swoich potrzeb; w pierwszej kolejności pomoc powinna pochodzić od rodziny, w następnej – od społeczności lokalnej, a na końcu – od państwa;
6. zasada partycypacji ( uczestnictwa ) – wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, by poszczególni ludzie mieli możliwość pełnej realizacji swoich ról społecznych, zaś poszczególne grupy mogły zajmować równoprawne z innymi miejsce w społeczeństwie; oznaczająca prawo do bycia członkiem grup społecznych i zbiorowości oraz do aktywnego w nich działania;
7. zasada dobra wspólnego – przejawia się w takich działaniach władz publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli i polegają na poszukiwaniu kompromisów tam, gdzie interesy te są sprzeczne;
8. zasada wielosektorowości – polega na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych i instytucji rynkowych, które dostarczają środków i usług służących zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa;
6. Uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne polityki społecznej.
Mają one wpływ na realizację celów polityki społecznej.
Uwarunkowania zewnętrzne:
· Otoczenie międzynarodowe – ma ogromny wpływ na możliwości i ograniczenia polityki ekonomicznej. Położenie geograficzne wpływa na sytuację geopolityczną, a tym samym na możliwości współpracy z innymi krajami,
· Przynależność do określonych ugrupowań militarnych – wiąże się to z przyjęciem określonych zobowiązań,
· Międzynarodowa sytuacja gospodarcza,
· Restrykcje importowo – eksportowe,
· Warunki wymiany (terms of trade),
· Zadłużenie wobec zagranicy oraz wynikające z nich warunki regulowania tychże zobowiązań,
· Stan i struktura zagospodarowania regionów przygranicznych krajów sąsiednich;
Uwarunkowania wewnętrzne:
· Stan i struktura zasobów:A. naturalne – jego znaczenie stale wzrasta, co wiąże się z podejmowaniem działań w kierunku jego ochroną,B. ludzkie – w tej grupie podstawowe znaczenie ma liczba i struktura ludności kraju,C. materialne – wyposażenie kraju w majątek trwały,
· zagospodarowanie przestrzenne kraju i regionów,
· stosunki narodowościowe,
· układ sił politycznych w kraju,
· stosunek społeczeństwa do władzy;
7. Demograficzne uwarunkowania polityki społecznej.
Wynikają one ze stanu i struktury społeczeństwa oraz dynamiki procesów demograficznych.Sytuacja demograficzna współczesnego świata staje się coraz bardziej złożona. Rośnie szybko globalna liczba ludności, choć ten wzrost nie jest równomiernie rozłożony na poszczególne kontynenty. Proces ten dotyczy przede wszystkim krajów biednych, rozwijających się. W państwach wysoko rozwiniętych obserwujemy proces starzenia się tamtejszych społeczeństw. Istotnym problemem są ruchy emigracyjne z powodów ekonomicznych. Wywołują one silne przemieszczanie ludności. Rodzą też określone skutki społeczne i gospodarcze. Procesy te musza znajdować odzwierciedlenie w polityce społecznej.Procesy demograficzne to procesy ruchu: 1. naturalnego – urodzenia, zgony, małżeństwa, rozwody,2. wędrówkowego: - przemieszczenia, - migracje w przestrzeni: • wewnętrzne – na terenie kraju, np. miasto – wieś, międzyregionalne, • zewnętrzne – między krajami, kontynentami,
Podstawowym źródłem wiedzy o stanie i strukturze ludności, źródłem informacji demograficznej jest spis powszechny. Pokazuje on, jaka jest rzeczywista liczba ludności na danym terenie w danym momencie.
Prognozy demograficzne – prawdopodobne przedstawienie zjawisk i procesów demograficznych.
Warianty prognoz:- minimalny,- maksymalny,- najbardziej prawdopodobny;
Źródła informacji demograficznej:- spisy powszechne,- bieżąca rejestracja,- bieżące badania,- źródła wtórne (dokumenty);
Polityka ludnościowa – oddziaływanie państwa za pomocą odpowiednich bodźców na kształtowanie się stosunków ludnościowych w celu osiągnięcia założonej liczby oraz struktury ludności wg płci i wieku a także założonego tempa wzrostu dodatniego lub ujemnego i rozmieszczenia terytorialnego.
Rozróżniamy trzy typy polityki ludnościowej:- polityka pronatalistyczna - obejmuje ona działania zmierzające do zwiększenia liczby urodzeń; celem tej polityki jest osiągnięcie największego liczebnego wzrostu ludności;- polityka antynatalistyczna - obejmuje ona działania zmierzające do ograniczenia wzrostu liczbowego ludności: celem tej polityki jest utrzymanie reprodukcji zawężonej;- polityka neutralna (umiarkowana) - dąży do zachowania istniejącej sytuacji ludnościowej, pozostawiająca zagadnienia prokreacji rodzinom i wyspecjalizowanym organizacjom; celem tej polityki jest dbałość o stronę jakościową procesów ludnościowych, przebiegających w ramach reprodukcji prostej.
8. Podmioty polityki społecznej i ich charakterystyka.
Podmiotami polityki społecznej są te wszystkie organy, instytucje i organizacje, których zadaniem jest realizacja celów polityki społecznej. Są to:1. Sejm – uchwala i wydaje akty prawne regulujące m. in. zasady polityki społecznej, ustala budżet państwa itp.,2. resorty wykonawcze w stosunku do Sejmu,3. Komisja Planowania przy Radzie Ministrów,4. Ministerstwo Zdrowia – zajmuje się ochroną zdrowia, pomocą społeczną, rehabilitacją niepełnosprawnych,5. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej – sprawuje nadzór nad ZUS, prowadzi politykę zatrudnienia i płac, ubezpieczeń społecznych,...
RNA1