Akcent.pdf

Archaizm

Archaizm to wyraz przestarzały w stosunku do języka współczesnego.

Archaizmy głosowowe - zmianie uległa wymowa wyrazu.

kozieł - kozioł

wiesna - wiosna

Archaizmy fleksyjne - zmianie uległa odmiana

w Prusiech - w Prusach

w Wielkopolskiem - w Wielkopolsce

Archaizmy rzeczowe - wyraz wyszedł z użycia

binokle, pryncypał

Archaizmy składniowe - przyimki, które wyszły z użycia

gwoli, aliści, azali

Archaizmy frazeologiczne - zwroty, które wyszły z użycia

Wszem wobec i każdemu z osobna wiadomym się czyni...

Archaizmów używa się w:

- stylizacji literackiej (np. "Potop" H. Sienkiewicza), aby uwiarygodnić świat

przedstawiony dzieła literackiego,

lub w stylu żartobliwym, np. aby naśladować Sarmatę, epokę itp.

Terminem " akcent " mogą być obejmowane trzy zjawiska:

- różnice w czasie trwania zgłosek (iloczas),

- zmiany w wysokości dźwięków mowy (intonacja),

- różnice w natężeniu głosu (przycisk dynamiczny).

Akcent w języku polskim ma charakter dynamiczny .

Akcent może być:

- STAŁY : towarzyszy zawsze stałej sylabie wyrazu (paroksytoniczny -

przedostatniej);

- RUCHOMY : pod względem morfologicznym, może przesuwać się z rdzenia na

przyrostek, z tematu na końcówkę fleksyjną (ogrodnik - ogrodniczka).

Odstępstwa :

- wyrazy pochodzenia łacińskiego i greckiego: matematyka, gramatyka, muzyka;

- uzależnienie historyczne: (formy złożone) dziewięćset;

- tryb przypuszczający czasownika: (czas przeszły + by) zrobilibyście, zapomnieliby;

- wyraz pozbawiony samodzielnego akcentu, łączący się w jedną całość z wyrazem

poprzedzającym: zgubiłem go;

- wyraz pozbawiony samodzielnego akcentu, łączący się w jedną całość z wyrazem

następnym: nad morzem (zestrój akcentowy);

- akcent poboczny - występuje w wyrazach wielozgłoskowych: odpowiedzialność.