Edward Abramowski - co to jest sztuka
Sztuka się demokratyzuje. Masy ludzkie są mniej niż kiedyś zaprzęgnięte myślami o tym, z czego się utrzymać, mają więcej czasu na wyrażanie swojej potrzeby sztuki. Walka z tym przez nowe kierunki i prądy myślenia czy sztuki nie ma sensu.
Skutkiem przemian społecznych ludzie mają więcej czasu na myślenie o sztuce, na próżniactwo - bo to myślenie przecież donikąd nie prowadzi. Sztuka przestaje być domeną wąskiego grona elit, staje się powszechna. W ślad za tym muszą iść przemiany samej sztuki. Staje się ona nowym środowiskiem życiowym dostępnym dla wszystkich.
Tołstoj przyłożył do sztuki swoją miarę, którą przykładał do wszystkiego - tą miarą jest ewangelia. Sztuka zajmuje dzisiaj tyle miejsca, ze przynajmniej dobrze by było wiedzieć, czym ona jest. Tymczasem jest wiele sprzecznych definicji, z których można wyczytać, że sztuka to tworzenie piękna. Skoro nie ma jednoznacznego określenia, tego, czym jest sztuka to za sztukę uznaje się wszystko co jest piękne. A to stwierdzenie bardzo subiektywne - uznajemy za sztukę, to co podoba się grupie ludzi. To grzech dzisiejszej sztuki i estetyki.
Piękno nie może stanowić zasady ani celu sztuki, tak jak celem posiłku nie jest smak a zaspokojenie głodu. Smak jest względny. A to, że celem posiłków jest odżywianie ludzie odkryli dopiero, kiedy przestali myśleć, że tym celem jest smak. Podobnie powinno być ze sztuką. Tołstoj mówi, że dopiero kiedy sztuka przestanie dążyć do piękna (przyjemności) będzie można znaleźć jej uniwersalną zasadę, która definiowałaby co jest sztuką a nie tak jak teraz, definiowałyby to gusta garstki ludzi. Ta zasada byłaby uniwersalna, ogólnoludzka u zlikwidowałaby sprzeczności dzisiejszej estetyki.
Abramowski: Tołstoj twierdzi, że uczucie radości z połączenia się z innymi pochodziło jedynie z przeżywania tego samego uczucia w danym momencie. Abramowski twierdzi, że to bzdura. Te wspólne wzruszenia nie koniecznie prowadzą do poczucia jedności, nie są z nim tożsame. Ta radość może tworzyć się jednostronnie, przy okazji gniewu, strachu, pożądania.
Społeczność człowieka tkwi w nim samym. Piękno jako coś odczuwanego indywidualnie nie może podlegać żadnym normom. Odczuwając piękno przestajemy myśleć o świecie zewnętrznym, o sprawach bytowych, oddajemy się "bezużytecznej" (z punktu widzenia tych spraw bytowych) kontemplacji. Dzięki tej kontemplacji pozbywamy się na chwile naszej "osobniczości indywidualnej", dochodzimy do "przedmyślowości duszy" - kontemplacji wolnej od spraw świata zewnętrznego. Zanika myślenie indywidualne, dociera się do istoty społecznej, ogólnoludzkiej w sobie. Wychodząc od indywidualnego poczucia piękna dochodzi się do poczucia człowieczeństwa w ogóle. Indywidualizm pogłębiając się staje się zaprzeczeniem indywidualizmu.
Wraz z postępującymi przemianami społecznymi, gdzie ludzie muszą mniej czasu poświęcać na zarabianie na chleb a mogą go więcej przeznaczyć na sztukę, nie będzie w sztuce miejsca na kanony i zasady. Nastąpi kult człowieka, gdzie każdy będzie się domagał uznania swojej indywidualności i wyrażania piękna, które będzie potwierdzane jedynie czuciami człowieka. Jednocześnie sztuka odwróci się od wszelkich molochów ideologicznych i zwróci się w stronę człowieka, żywej, indywidualnej duszy.
Błąd, który widzi Abramowski w "sztuce przyszłości" Tołstoja:
1. sądzi sztukę przyszłości punktu widzenia dzisiejszych mas ludzkich, podczas kiedy masy w przyszłości będą musiały być dostosowane do swoich czasów.
2. przemiany sztuki wg Tołstoja są wynikiem kanonu społecznego, który sam stawia powołując się na sumienie religijne epoki. A zmiany te będą musiały się dokonać na skutek i w zależności od prądu historycznego, który nurtuje ludzi dzisiaj. będzie to musiało doprowadzić do obalenia wszelkich kanonów w sztuce.
3. Tołstoj uzależnia demokratyzację sztuki od treści uczuć jakie będzie wyrażać, podczas gdy będzie ona zależeć od tego, ile ludzie będą mieli swobody w wyrażaniu swoich potrzeb artystycznych, od poszanowania i indywidualności każdego człowieka.
animacja