ROZWÓJ FIZYCZNY I POZNAWCZY W OKRESIE DORASTANIA
‘’Okres dojrzewania” jest etapem w wymiarze psychologicznym i kulturowym pomiędzy dzieciństwem a dorosłością. Jest to okres przejściowy w ,którym dziecko pod względem fizycznym , umysłowym i emocjonalnym zmienia się w dorosłego. Poprzez te zmiany czas ten jest określany mianem „burzy i naporu”
ZMIANY FIZYCZNE
Wiele zmian spowodowanych jest działaniem hormonów. Najważniejszym z nich jest przysadka mózgowa kieruje dystrybucją hormonów produkowanych przez inne gruczoły. Najbardziej widoczną jest wzrost ciała wywołany przez hormon wzrostu. W tej fazie przez kilka lat z rzędu dziecko zyskuje około 7-10 cm rocznie. Proporcje ciała przechodzą serie zmian .Dłonie i stopy osiągają ostateczną wielkość najszybciej. Włókna mięśniowe podobnie jak tkanka kostna rosną szybciej stając się gęstsze i grubsze. Można zaobserwować inne zmiany w wielkości serca i płuc jednocześnie jego czynności ulegają spowolnieniu. Zmiany hormonalne w okresie dojrzewania prowadzą do wykształcenia pierwszorzędnych cech płciowych dotyczących penisa i jąder u chłopców oraz jajników i macicy u dziewcząt. U 95% dziewcząt pierwsza miesiączka pojawia się miedzy 11 a 15 rokiem życia.
WCZESNY I PÓZNY ROZWÓJ PŁÓCIOWY
Każde dziecko i nastolatek posiada wewnętrzny model czasu dojrzewania. Ci których rozwój płciowy odbywa się poza wyznaczonymi pragnieniami i oczekiwaniami mają o sobie gorsze zdanie. Są mniej zadowoleni ze swojego ciała i z procesu dojrzewania.
Częstość współżycia seksualnego u nastolatków od lat 50 tych w Stanach Zjednoczonych gwałtownie wzrosła .Jak wynika z ankiet w 1993 roku połowa z nich oświadczyła ,ze odbyło przynajmniej jeden stosunek .Przyznających się jest więcej chłopców niż dziewcząt. Ci którzy wcześnie zaczynają aktywność seksualną zwykle zamieszkują ubogie środowiska gdzie są słabiej kontrolowani przez dorosłych. W rodzinach tych częściej też spożywa się alkohol, panuje rozluźnienie reguł określających kontaktowanie się z płcią przeciwna. Skutkiem współżycia często jest niechciana ciąża. Czynnikami pozwalającymi przewidzieć czy zajdzie w ciąże przed 20 r. ż są te same czynniki które w ogóle warunkują aktywność seksualną. Zaliczamy do nich charakter rodzinny, aspiracje edukacyjne, termin rozpoczęcia rozwoju płciowego i
poglądy danej subkultury. Przebieg związków z rówieśnikami w okresie szkoły podstawowej również nie pozostaje bez znaczenia (odrzucone przez rówieśników częściej)
ZDROWIE NASTOLATKÓW
Do problemów zdrowotnych wśród nastolatków zaliczamy zaburzenia łaknienia, częściej występują u dziewcząt jest to bulimia i anoreksja.
Ta pierwsza charakteryzuje się przesadną dbałością o sylwetkę. Połączoną z nadmiernym objadaniem się ,częstym wypróżnianiu przy użyciu środków przeczyszczających i wywoływaniu wymiotów Do fizycznych konsekwencji bulimi można zaliczyć rozległą próchnice zębów, podrażnienie żołądka , obniżenie temperatury ciała. Zaburzenie gospodarki chemicznej organizmu i wypadanie włosów. Bulimicy często popadają w depresje. Częstość występowania tego zaburzenia w krajach zachodnich wzrosła. Bulimia jest zupełnie nie spotykana w krajach borykających się z problemami żywieniowymi. Anoreksja jest rzadziej spotykana ale potencjalnie groźniejsza. Charakteryzuje się przesadnym odchudzaniem ,obsesyjnym podejściem do ćwiczeń fizycznych. Utrata wagi prowadzi do rozmaitych objawów fizycznych takich jak; zaburzenia snu, zatrzymanie cyklu miesiączkowego, utrata wrażliwości na ból ,utrata owłosienia głowy, obniżenie ciśnienia krwi, rozmaitych objawów sercowo naczyniowych.
ROZWÓJ POZNAWCZY
Piaget określił czwarty główny poziom rozwoju poznawczego w okresie dorastania mianem operacji formalnych. Charakteryzuje się on zdolnością zastosowania operacji podstawowych nie tylko w stosunku do przedmiotów rzeczywistych ale również do idei i sytuacji możliwych .Logika dedukacyjna i systematyczne poszukiwanie rozwiązań są częścią stadium operacji formalnych. Badanie znaleźli potwierdzenie istnienia takich zaawansowanych form myślenia przynajmniej u niektórych nastolatków. Myślenie w kategoriach operacji formalnych nie jest jednak uniwersalne nawet u tych ,którzy posiadają tę zdolność ,nie zawsze jest wykorzystywane. Swoją teorie na temat rozwoju moralnego przedstawił Kolberg podzielił na poziomy i etapy.
Poziom 1Moralność przedkonwencjonalna
Etap 1 Nastawienie na karę i posłuszeństwo
Etap 2 Indywidualizm cel instrumentalny i wymiana
Poziom 2 Moralność konwencjonalna
Etap 3 Wzajemne oczekiwania interpersonalne ,związki i zgodność miedzyludzka
Etap 4 System społeczny i sumienie ( prawo i porządek)
Poziom 3
Etap 5 Kontakty i użyteczność społeczna a prawa jednostki
Etap 6 Uniwersalne zasady etyczne
ROZWÓJ SPOŁECZNY I OSOBOWOŚCI W OKRESIE DORASTANIA
W okresie dojrzewania autodefinicje nastolatków staja się wyraźnie abstrakcyjne. Podkreślają one trwałe wewnętrzne cechy i ideologie. Młodzi ludzie coraz częściej definiują się w cechach męskich i żeńskich Jeśli obserwujemy wysoki poziom jednych i drugich to określamy taką osobę mianem androgynicznej .Ten typ kojarzy się z wyższym poczuciem własnej wartości zarówno u chłopców jaki i dziewcząt. Erikson podkreślał ,ze nastolatki muszą przejść przez kryzys i okres przedefiniowania własnego ja .Jednak nie wiemy czy dzieje się tak u wszystkich. Poczucie własnej wartości na początku dojrzewania nieco opada a przez następne lata równocześnie wzrasta. Stosunki z Rodzicami na początku ulegają zaostrzeniu. Ma to prawdopodobnie związek ze zmianami fizycznymi spowodowanymi dojrzewaniem płciowym .Łączące ich przywiązanie zostaje. Nadal najlepsze dla nastolatka przynosi autorytytatywny styl wychowania. Dzieci z takich rodzina są bardziej samodzielne, rzadziej sięgają po narkotyki mają większe poczucie wartości niż nastolatki z rodzin zaniedbywanych. Ponowny związek małżeński ma gorszy wpływ na dziewczęta niż chłopców w okresie dorastania.W okresie dojrzewania z czasem coraz ważniejsze staja się relacje z rówieśnikami. Grupy powstałe na bazie reputacji zwane paczkami są ważną częścią życia nastolatka szczególnie na poziomie szkoły podstawowej i średniej. Uległość wobec nacisków ze strony grupy osiąga najwyższy stopień w wieku trzynastu ,czternastu lat. Uległość poszczególnych nastolatków są bardzo różne. W krajach zachodnich nastolatki zaczynają chodzić na randki około 15 roku życia ale nie jest to reguła. Depresja w okresie dorastania znacznie się pogłębia i częściej występuje u dziewcząt niż chłopców. Przyczynami depresji mogą być :brak akceptacji ze strony rówieśników, niskie poczucie własnej wartości, poziom zmian i stresu w okresie dojrzewania. Nastolatki pracujące na część etatu są zjawiskiem często spotykanym .Uważa się, że przyczynia się to do obniżenia wyników szkolnych i podwyższenia ryzyka zachowań przestępczych. Inaczej gdy praca jest ciekawa i wiąże się z podnoszeniem nowych kwalifikacji.
alfs28