Biologiczne podstawy zachowań – Biopsychologia Strona 6 z 6
Wszystkie nasze działania sa biologicznie motywowane. Jesteśmy ukierunkowani na poznanie tych mechanizmów, świata zewnętrznego.
Neuronauka: wszelkie badania naukowe dotyczące układu neurowego. W ramach tego działu znajduje się biopsychologia, a jej elementem z kolei jest etologia.
Biopsychologia jest jednym z większych i bardziej istotnych działów psychologii. Określa obszar badań, który bazuje na biologii. Cała biologia żywego organizmu jest wykorzystywana do tego, aby mogły zachodzić rózne zachowania. Behawioralne objawy tego, co dzieje się z organizmem zachodzą także wewnętrznie, na poziomie biologicznym, niezauważalnie.
Psychologia to nauka o zachowaniu (się). Badania są możliwe poprzez obserwację i pomiar zachowań.
Celem badań jest powiązanie ze sobą zachowań i reakcji organizmu na określone bodźce. Polegaja na szukaniu związków pomiędzy biologią organizmu a zachowaniem się.
SR (stymuluj – reaction) – pierwsze badania były oparte na badaniu reakcji na bodźce.
S --------- pomijany wówczas organizm ----à R
Behawioryści uznają istnienie organizmu, ale marginalizują jego wewnętrzne reakcje. Każdy bodziec może wywoływać inną reakcję. Wystarczy znać bodziec i reakcję aby opisać dane zachowanie.
Przedmiotem zainteresowania biopsychologa jest organizm – jego struktury i mechanizm, które prowadzą do danej reakcji.
Etologia – środowisko biologów, zoologów
Psychologia fizjologiczna – koncentruje się na zjawiskach fizjologicznych szukając mechanizmów, struktur, czynności pośredniczących między bodźcem a reakcją. Badania wykorzystywane w psychologii fizjologicznej dzielimy na dwa typy: na ludziach i na zwierzętach. Wyniki badań na zwierzętach pozwalają nam na przejście na psychologię ludzi. Porównujemy reakcje na różnych organizmach, od najniżej skonstruowanych
Eksperyment ostry: lokalne badanie eksperymentalne dotyczące komórki lub zespołu komórek; mocno inwazyjne. Powodują nieodwracalne zmiany
Eksperyment przewlekły: nie powodują uszkodzeń, pozwalają żyć badanemu organizmowi – np. szczur w labiryncie
Szczury sa podstawowymi zwierzętami wykorzystywanymi w badaniach psychologicznych:
Bardzo ruchliwe
Łatwe do utrzymania
Łatwe do rozmnażania
Chetne do udziału w eksperymentach
Podział badań ze względu na motyw ich wykonania:
Podstawowe – związane z biopsychologią Do przeprowadzenia badań prowadzi czysta ciekawość poznawcza. Dzięki temu możemy przewidzieć pewne rzeczy i wyniki badań – predyktywność. Predyktywność jest podstawą stosowalności danych badań, metod, wyników.
Stosowane – wyniki tych badań pomagają w praktyce psychologicznej
Psychofarmakologia
Podstawy chemiczne, farmakologiczne
Dziedzina podstawowa i stosowana – ze względu na użyteczność leków. Prowadzone badania podstawowe pokazują nam jakie są skutki stosowania środków farmakologicznych. Wyjąsnia zjawiska chemiczne zachodzące w reakcji organizmu na bodziec. Badania substancji chemicznych występujących w organizmie.
Psychofizjologia
Rodzaj badań koncentrujący się na powiązaniu zjawisk psychologicznych ze wskaźnikami fizjologicznymi; reakcje fizjologiczne na bodźce. Szukamy korelatów pomiędzy zachowaniem a wskaźnikami fizjologicznymi
Neuroanatomia
Zajmuje się budową i strukturą układu neurowego
Neuropsychologia
Należy do dziedzin stosowanych
Zajmuje się zjawiskami klinicznymi
Za obiekt badań obrała wykrywanie związku pomiędzy uszkodzeniami układu neurowego a zachowaniem
Psychologia porównawcza
Związana z ewolucją.
Możemy porównywac rózne organizmy na równym stopniu drabiny ewolucyjnej, porównywać zachowania i struktury róznych organizmów
Dzięki temu możemy sledzić ewolucję zachowania. Ułatwia to badania podstawowe i ekstrapolację wyników tych badań na ludzi
Genetyka behawioralna
Badanie związku między genotypem a zachowaniem się
Dziedziczenie zachowań
Można wykorzystać te badania w hodowli – np. psów rasowych
W latach 30-tych XX w Tryon przeprowadził eksperyment – celem było wyprowadzenie z jednej populacji szczurów 2 populacji różniących się szybkością znajdowania drogi w labiryncie. Wykorzystał fakt, że szczury popełniały rózną ilość błedów w poszukiwaniu drogi. Powstał ciąg szczurów i czasów uczenia się. Wziął kikka szczurów ze skrajnymi wynikami. Krzyżował szczury z obu grup. W ok. 20 pokoleniu pokazały się wyraźne róznice w obu grupach. Poprzez odpowiednią selekcję i hodowlę można wzmacnić pewne cechy i zachowania się oraz eliminowac cechy niepożądane w populacjach. W ten sposób hoduje się szczury eksperymentalne.
Biopsychologia
Biologia u podstaw zachowania. Współpraca wielu dziedzin szczegółowych obu nauk.
Dziedzina interdyscyplinarna, wymagająca wiedzy z wielu dziedzin i nauk
Układ nerwowy – układ narządów i tworów biologiczn6ych na które składają się tkanki i tworzące je komórki. Tkanka newrowa jest zbudowana nieco inaczej niż inne. W tkance komórki przylegają do siebie, czasem mają nawet wspólną błone komórkową. W tkance nerwowej jest trochę inaczej – przyczyną jest specyfika budowy komórki nerwowej.
Głowne elementy komórki nerwowej to:
1. Ciało komórki – perykorion
2. Akson – długa wypustka, z reguły pojedynczy, zwany także włóknem osiowym bądź neurytem. Niektóre aksony sa otoczone warstwą izolacyjną zbudowaną z mieliny, komórek mielinowych. Przerwy między nimi nazywane sa przewężeniami Ranviera – tam akson kontaktuje się ze środowiskiem zewnętrznym.
3. Wypustki – dendryty – krótkie, rozgałęzione wypustki odchodzące od ciała komórki
Dendryty doprowadzają informacje do ciała komórki, aksony wyprowadzają informacje do innych komórek.
Warstwa mielinowa zbudowana jest z substancji o nazwie mielina – jest ona zbudowana z tłuszczów. Pośredniczy w metabolizmie i ukrwieniu komórki. Stanowi rusztowanie, szkielet dla układu nerwowego.
Odrębnym elementem jest glej (komórki glejowe). Istnieją 3 ich rodzaje. Nie sa do końca poznane ich funkcje, ale możemy uznać za pewnik, że uczestniczą w tworzeniu otoczki mielinowej i w fagocytozie neuronów.
Aby utworzyć tkankę komórki muszą się łączyć ze sobą. Komórki nerwowe robią to za pośrednictwem aksonów i dendrytów.
Perykariony (ciała komórki) w 90% są umiejscowione w ośrodkowym układzie nerwowym. Na zewnątrz wychodzą wypustki – aksony biegnące do receptorów.
Poza ośrodkowym układem nerwowym pozostają tzw. komórki rzekomo dwubiegunowe – mają one dodatkowy perykarion odchodzący od aksonu.
Korzenie zawsze pełnią funkcję czuciową. Włókna w korzeniach są położone blisko siebie, mają wspólną otoczkę – tworzą nerwy rdzeniowe, obwodowe.
ośrodkowy układ nerwowy jest tworzony głównie przez nerwy. Kiedy wchodzimy do Obwodowego Układu Nerwowego staje się on swego rodzaju drogą, szlakiem, pasmem – ale nie nerwem. Są one na zewnątrz ośrodkowego układu nerwowego.
Istota szara w rdzeniu kręgowym jest położona wewnątrz rdzenia. Jest zbudowana z perykarionów z dendrytami. Istota biała, położona na zewnątrz istoty szarej, okalająca ją jest zbudowana z wypustek – głownie aksonów z otoczkami mielinowymi.
W układzie autonomicznym receptory są położone w narządach wewnętrznych, a efektorami są same narządy.
Nerwy czaszkowe – receptory są położone w obrębie głowy – są to nerwy uruchamiające receptory i efektory w obrębie głowy; sygnały sa przekazywane bezpośrednio do czaszki, mózgu, bez pośrednictwa rdzenia kręgowego. Kontrolują także ślinianki, wzrok, słuch, język itd. Mamy 12 par nerwów czaszkowych:
1. Nerw wzrokowy
2. Nerw słuchowy
3. Nerwy twarzowe – trójdzielne
4. Nerwy smakowe
5. Nerw błędny – element układu autonomicznego – Nerwus Wagus
6. I inne
Rdzeń kręgowy składa się z kilku poziomów, odcinków – analogicznie do kręgosłupa:
1. Szyjny
2. Piersiowy
3. Lędźwiowo – krzyżowy
4. Guziczny
Od każdego z tych poziomów, które dzielimy jeszcze na metamery odchodzą nerwy obwodowe.
Budowa mózgowia:
§ Tyłomózgowie tworzy się podczas ortogenetycznego rozwoju struktur mózgowych. Składa się z:
o Rdzenia przedłużonego
o Mostu
o Móżdżku
§ Pień mózgu
o Śródmózgowie
o Międzymózgowie
§ Przodomózgowie
o Półkule mózgowe
Rdzeń kręgowy stanowi swego rodzaju pas transmisyjny pomiędzy środowiskiem zewnętrznym a mózgowiem. Mamy także tzw. Odruchy rdzeniowe, zachodzące bez udziału mózgu – należy do nich odruch kolanowy.
Rdzeń przedłużony + most – pas transmisyjny + ważne życiowo ośrodki, zwłaszcza autonomiczne. Automatyczna reakcja, zachowanie. Siedlisko jąder podkorowych
RYSUNEK – JĄDRA PODKOROWE
Jądra podkorowe:
Istota czarna
Jądro czerwienne
Miejsce sine (sinawe)
Wzgórki czworaczne (na grzbietowej stronie śródmózgowia)
Kora mózgowa to swego rodzaju płaszcz okrywający półkule mózgowe. Składa się z ciał komórek, perykarionów tworzących istotę szara położoną na zewnątrz – odwrotnie niż w rdzeniu kręgowym. W czasie filogenezy rozrasta się co powoduje jej pofałdowanie i umożliwia rozrost bez wzrostu objętości czaszki.
Płaty kory mózgowej nazywamy analogicznie do kosci czaszki – płat skroniowy, potyliczny, czołowy, ciemieniowy. Pomiędzy płatem czołowym a ciemieniowym mamy bruzdę centralna – tzw. Rolanda, dookoła niej jest część czołowo – ciemieniowa.
Mózg i kora mózgowa jest jedną z najbardziej rozwiniętych i najwyżej stojacą ewolucyjnie częścią i strukturą układu nerwowego.
Funkcje kory mózgowej:
§ Myślenie
§ Czynności intelektualne
§ Myślenie abstrakcyjne
Funkcje te angażują również inne obszary, ciągle trwają badania nad tą sferą.
Pozostałe pola i obszary to kora funkcji wyższego rzędu – asocjacyjna, kojarzeniowa. Jest odpowiedzialna za myślenie, czynności psychiczne, myślenie abstrakcyjne, intelektualne, emocjonalne, analizę porównawczą bodźców.
U naczelnych – małp kora asocjacyjna zajmuje dużo mniej miejsca, ośrodki funkcyjne kory mózgowej zajmują dużo więcej miejsca. Stąd też ich niższe możliwości psychiczne.
MIROSŁAWA PISZER
Ewelina0008