Historia w pigułce.pdf

INFORMACJE O SEJMIE

Za początek polskiego Sejmu zwykło się uznawać rok 1493 czyli

ukształtowanie się Sejmu Walnego złożonego z trzech stanów

sejmujących: króla, senatu i izby poselskiej. Powstał on zatem później

niż angielski parlament czy francuskie Stany Generalne, a w tym samym

czasie co niemiecki Reichstag. Powstanie Sejmu było rezultatem serii

przywilejów, które począwszy od XIV wieku otrzymywał stan szlachecki,

i dzięki którym zaczął decydować o podatkach, o udziale w wojnie,

wreszcie uzyskał gwarancje nietykalności osobistej i majątkowej

(neminem captivabimus). Zgodnie z konstytucją Nihil novi (1505) król

nie mógł bez zgody posłów i senatorów stanowić żadnych nowych praw.

W okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej Sejm był

przedstawicielem wyłącznie stanu szlacheckiego, który stanowił jednak

ok. 8 procent całego społeczeństwa. W porównaniu do podobnych

instytucji stanowych innych krajów Europy miał bardzo szerokie

kompetencje, pozwalające mu skutecznie konkurować z władzą

królewską, tym bardziej, że monarchia była elekcyjna. Od połowy XVII

wieku Sejm, skrępowany zasadą jednomyślności (liberum veto),

pogrążył się w głębokim kryzysie, który sparaliżował jego działalność

prawodawczą. Doprowadziło to w rezultacie do osłabienia państwa i było

jedną z przyczyn jego upadku pod koniec XVIII wieku.

W połowie XVIII stulecia podjęto próbę naprawy Rzeczypospolitej.

Reformy, których ukoronowaniem była uchwalona przez Sejm Wielki

w 1791 r. Konstytucja 3 Maja (pierwsza nowożytna konstytucja

w Europie, druga na świecie), miały na celu usprawnienie

funkcjonowania państwa, w tym Sejmu. Konstytucja wprowadziła

nowoczesny dwuizbowy parlament reprezentujący oprócz szlachty także

i mieszczan, podejmujący uchwały większością głosów. Konstytucja 3

Maja nie weszła jednak nigdy w całości w życie, a wkrótce w wyniku

kolejnych rozbiorów (1793,1795) państwo polskie przestało istnieć.

W wieku XIX do tradycji dawnego Sejmu nawiązywały Sejmy

Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego doby autonomicznej: ich

znaczenie było jednak drugorzędne wobec silnej władzy monarszej

i wykonawczej. Pewną rolę w podtrzymywaniu tradycji polskiego

parlamentaryzmu odegrał też w czasach rozbiorów Sejm Krajowy

powołany w 1861 r. dla Galicji.

Konstytucja Marcowa

strona tytułowa wydania

okolicznościowego, 1921