R.3 Cechy jako składniki osobowości

Psychologia cech G.W. Allporta

·        Cechy jako podstawowe jednostki strukturalne osobowości

·        Definiował cechy jako predyspozycje do reagowania w określony sposób

·        Uważał, że cechy rzeczywiście istnieją i są osadzone w „systemie neuropsychicznym”(cechy wynikają z fizycznych i biologicznych różnic między ludźmi)

·        Klasyfikował cechy:

-klasyfikacja nomotetyczno-idiograficzna (opis cech charakterystycznych dla -wszystkich ludzi i takich które są charakterystyczne dla jednostek)

-Dyspozycje dominujące-cechy które tak silnie wpływają na zach. człowieka, że  praktycznie każde zach. można do niej odnieść

-Dyspozycje centralne (uczciwość, uprzejmość, itd.)

-Dyspozycje wtórne – to cechy najmniej wyraziste

·        Przedkładał badania idiograficzne nad nomotetyczne

Psychologia cech osobowości R.B. Cattella

·        Stosował analizę czynnikową

·        Najpierw wyróżnił 15 potem 16 a na końcu 21 cech(czynników podstawowych)

·        Przy pomiarze osobowości stosował obserwację, kwestionariusze i pomiar laboratoryjny

·        Interesował się dziedziczeniem cech (1/3 dziedziczenie, 2/3 środowisko)

·        Interesował się ewolucją cech-stwierdził stabilność cech, zwiększającą się jeszcze w miarę upływu lat

Psychologia cech osobowości Eysencka (PEN):

·        Wyróżnił trzy podstawowe wymiary osobowości – ekstrawersja/introwersja, neurotyzm/stabilność emocjonalna i psychotyzm/kontrola impulsów

·        Różnice w osobowości odzwierciedlają różnice w budowie biologicznej

·        Dziedziczymy cechy

·        Ewolucyjne uwarunkowania cech

·        Stworzył Kwestionariusz EPQ do pomiaru osobowości

Pięcioczynnikowy Model Osobowości (NEOAC) (Costa i McCrae)

·        Wymienili 5 podstawowych wymiarów osobowości (ekstrawersja/introwersja, neurotyczność, otwartość na doświadczenia, ugodowość, sumienność)

·        Kwestionariusz Osobowości NEO (NEO-PI)

·        Wymienili następujące dowody na poparcie swojej tezy o istnieniu pięciu podstawowych wymiarów osobowości:

1.Podobieństwo międzykulturowe – analiza określeń oznaczających cechy osobowości w różnych językach wykazuje ich wielkie podobieństwo, pięć głównych czynników wyodrębniono w językach większości kultur (podstawowa hipotez leksykalna Goldberga – najważniejsze różnice między ludźmi  mają swoje określenia w językach wszystkich kultur).

2.Samoocenianie się i ocena innych ludzi – Dokonywane przez osoby badane oceny poziomu występowania u nich cech z modelu pięcioczynnikowego w zasadzie pokrywają się z ocenami dokonywanymi przez ich małżonków lub znajomych.

3.Motywy, emocje i kontakty interpersonalne – istnieje korelacja między Pięcioczynnikowym modelem osobowości i kwestionariuszem a innymi elementami osobowości, np. emocjami, motywami i kontaktami interpersonalnymi.

4.Diagnozowanie zaburzeń osobowości – niektóre wymiary są skorelowane z pewnymi zaburzeniami, powodują, że osoby są na nie podatne, np. osoby o niskiej ugodowości mają tendencje antyspołeczne.

5.Genetyka i teoria ewolucji – ok. 40% różnic indywidualnych w zakresie osobowości można wytłumaczyć czynnikami dziedzicznymi, uważali również że cechy z Wielkiej Piątki wykształciły się ponieważ były przystosowawcze z punktu widzenia ewolucji.

Co determinuje zachowani – osobowość czy sytuacja?

Stabilność osobowości – jest to niezmienność cech mimo upływu lat

Spójność osobowości – odnosi się do sytuacji, spójności międzysytuacyjnej – te same cechy widoczne są w różnych sytuacjach

Dana cecha nie przejawia się zawsze w taki sam sposób w różnych sytuacjach. Zgodnie z zasadą agregacji dana cecha nie wyraża się określonym zachowaniem w danej sytuacji, ale rozmaitymi zachowaniami w różnych sytuacjach. Np. ludzie o wysokim poziomie ekstrawersji dają temu różny wyraz w różnych sytuacjach, a nieraz nie ujawniają tej cechy w ogóle. Dlatego aby ocenić czy ktoś posiada daną cechę trzeba go obserwować w różnych sytuacjach i dokonać łącznej (agregacyjnej) oceny zachowania. Badania nad tym prowadził Epstein. Cecha czasami różnie się objawia w różnych sytuacjach.

Zachowanie człowieka jest determinowane zarówno przez cech i przez środowisko, w różnych proporcjach w różnych sytuacjach.

R.3 Poznawcze komponenty osobowości

Teoria konstruktów osobistych Kellyego

·        Podstawowym składnikiem osobowości są konstrukty, a więc sposób spostrzegania, konstruowania i interpretowania rzeczywistości

·        Ludzie róznią się posiadanymi konstruktami i złożonością systemów konstruktów

·        Wyróżnił konstrukty centralne i peryferyczne, werbalne (dające się wyrazić w słowach) i niewerbalne oraz nadrzędne i podrzędne

·        Wyjątkowość człowieka wynika więc z konstruktów, którymi się posługuje oraz ze składających się na nie elementów (każdy człowiek ma swój własny świat)

·        Niepokój wiązał z uczuciem że wydarzenia leżą poza systemem konstruktów, lęk – z pojawieniem się nowego konstruktu, groźbę natomiast kojarzył z całościową zmianą systemu konstruktów

·        REP TEST – test do pomiaru konstruktów

Teoria społecznego uczenia się Rottera:

·        Uważał, że prawdopodobieństwo zachowania się w określony sposób wynika z tego jak oceniamy wartość wzmocnienia i prawdopodobieństwo jego wystąpienia (model oczekiwania-wartości). Jest to coś podobnego do warunkowania instrumentalnego (zach.-wzmocnienie) ale Rotter brał pod uwagę jeszcze procesy poznawcze takie jak ocenianie wartości w wzmocnienia i prawdopodobieństwa jego wystąpienia.

·        Na to jak ocenimy wartość i prawdopodobieństwo danego wzmocnienia ma wpływ zarówno wewnętrzne aspekty jednostki jak i sytuacja.

·        Choć Rotter uważał, że wartość i prawdopodobieństwo wzmocnienia są inne dla każdego człowieka i dla każdej sytuacji, to jednocześnie twierdził, że ludzie formułują również oczekiwania, które mają zastosowanie w wielu różnych okolicznościach (tzw. oczekiwania uogólnione)

·        Przykładem oczekiwań uogólnionych jest np. ufność albo umiejscowienie źródła kontroli (wewnętrzne – przekonanie, że wzmocnienia czy skutki zach. zależą ode mnie; zewnętrzne- zależy od czynników niezależnych ode mnie)

Teorie społeczno-poznawcze:

1.Mischela:

·        W teorii tej podkreśla się

a.       Wagę specyficzności układu bodźców sytuacyjnych – zachowanie człowieka jest zmienne i zależy od sytuacji

b.      Zdolność ludzi do różnicowania – ludzie potrafią rozróżniać nagrody oraz wymagania związane z różnymi sytuacjami i odpowiednio do tego zmieniać swoje zachowanie. Zachowanie ludzkie jest zależne od sytuacji.

c.       Ludzie mają zdolności samoregulacyjne

·        Podstawowe składniki osobowości:

1. 1. Konstrukty osobiste i strategie kodowania informacji
   2. Wartości subiektywne, preferencje i cele
   3. Oczekiwania dotyczące prawdopodobnych konsekwencji swoich działań
   4. Kompetencje behawioralne i poznawcze
   5. Systemy regulacyjne – dzięki temu potrafią wytrwale realizować dalekosiężne cele

2.Bandury:

·        Wyróżnia trzy składniki związane z poznawczymi elementami osobowości:

a.       Poznawcze aspekty uczenia się oraz kształtowania zachowań

b.      Poczucie własnej skuteczności

c.       Standardy i cele

·        Zajmował się zjawiskiem uczenia się przez obserwację(modelowania) – podkreślał tutaj procesy poznawcze, przede wszystkim oczekiwanie nagrody lub kary powstałe w wyniku obserwacji konsekwencji czyichś zachowań. Wyróżnił jeszcze warunkowanie zastępcze, czyli warunkowanie reakcji emocjonalnej poprzez obserwacje emocji innych.

·        Poczucie własnej skuteczności – ocena możliwości własnego działania w danej sytuacji, poczucie własnej skuteczności wpływa na myśli, emocje, motywację  i skuteczność działania w danej sytuacji

·        Wykazał, że poprzez obserwację uczymy się danych zachowań niezależnie od tego czy obserwujemy pozytywne czy negatywne konsekwencje danego zachowania, natomiast na to czy potem odtworzymy zachowanie ma wpływ nagroda. Czyli uczymy się zawsze, ale wykonujemy tylko kiedy coś z tego mamy.

·        Zwrócił uwagę na wpływ procesów poznawczych na motywację:

1.      Ludzka wytrwałość w dążeniu do celu zależy od informacji zwrotnych dotyczących skuteczności kolejnych kroków.

2.      Poczucie skuteczności wpływa na motywację.

3.      Oczekiwane przyszłe konsekwencje mają wpływ na motywację.

Te i inne struktury poznawcze wspomagają proces samoregulacji.

Dodatkowe poznawcze składniki osobowości:

1. Schematy – z punktu widzenia teorii osobowości jednostki różnią się tworzonymi przez siebie schematami, relacjami między tymi schematami oraz sposobami przetwarzania informacji ważnych dla posiadanych schematów.
2. Atrybucje – ludzie różnią się sposobem wyjaśniania przyczyn danych zachowań czy sytuacji , np. pesymistyczny/optymistyczny styl wyjaśniania.
3. Przekonania

Yow…Tako więc oddaje do użytq kolejną część osobowości, która przypadła mi w udziale. Jakkolwiek, po części metodologicznych wywodów, czas na lanie wody. Co prawda brzez… był szczegółowy i w ogóle chyba przegiąłem, tak jak wtedy z nadmierną ilością szczegółów, tak pewnie ta część jest trosze…eee rozlazła…  ale nie jest chyba tragicznie… pozdrawiam

k.

Osobowość – ćw. 3 –Pervin 49 - 78

Cechy jako składniki osobowości

Cechy:

q       Podstawowe kategorie opisu osobowości (np. przyjacielski, wrogi)

q       Odnoszą się do stałych aspektów funkcjonowania jednostki

q       W jęz. potocznym używane do scharakteryzowania innych lub siebie

q       2podejścia:

1.             badacze uznający że pojęcie cechy jest przydatne w badaniu naukowym

2.             badacze uznający, że osobowość jest zbyt złożona i zróżnicowana ,aby można ją było opisać pojęciem cech.

q       Myśl, że cecha jest podstawową jednostką opisu i budowy osobowości-już u zarania psych.osobowości (np. Allport, Stagner)

q       Psychologowie- brak zgody co do sposobów pomiaru i definicji cech ALE zbieżne opinie w 2punktach: 1) pojęcie cechy odnosi się do pewnych prawidłowości w zachowaniu àpozwala ono scharakteryzować podstawowe różnice między ludźmi
2) cechy mogą być wykorzystywane jako jednostki opisu osobowości

1.       PSYCHOLOGIA CECH GORDONA W. ALLPORTA

Definicja cech wg Allporta:

q       To podstawowe jednostki strukturalne osobow.

q       Predyspozycje do reagowania w określony sposób (czyli cecha objawia się gotowością do reagowania w określony sposób, bo osoba różne syt. traktuje podobnie, a ona przyjmuje pewien styl ekspresji i postępowania)

q       Cechy rzeczywiście istnieją, są osadzone w „systemie neuropsychicznym”

q       Cechy wynikają z biolog. i fizycznych różnic między ludźmi, można je ujrzeć w „widocznym z zewn. strumieniu zachowań”

Klasyfikacja cech osobowości wg Allporta:

1)       Nomotetyczno – idiograficzna (rozróżnienie opisu cech charakteryzujących wszystkich ludzi od opisu pojedynczego człowieka)

2)       Związana z siłą oddziaływania przypisywaną różnym cechom. Allport wyróżnia:

·                                                                                                Dyspozycje dominujące – najsilniej wpływają na funkcjonowanie człowieka, prawie każde zachowanie można do nich odnieść (np. makiawelizm, sadyzm, autorytaryzm; liczba tych dyspozycji -ograniczona)

·                                                                                         Dyspozycje centralne – określają skłonności obejmujące mniejszą liczbę sytuacji,ale wciąż dot. prawidłowości w zachowaniu (np. uczciwość, uprzejmość)

·                                                                                   Dyspozycje wtórne – to cechy najmniej wyraziste, spójne i najtrudniejsze do uogólnienia

=>cechy różnią się pod wzgl. znaczenia i zasięgu (różne cechy mogą być centralne, dominujące lub wtórne)

Poglądy Allporta:

q       Odrzucał analizę czynnikową bo: absolutyzuje przeciętność, prowadzi do pojmowania człowieka jako zespołu niezależnych elementów, a nie jednolitego systemu współzależnych struktur

q       Przyczynił się do opracowania taksonomii cech osobow. (ze słownika wypisał wszystkie słowa dot. osobowości dodał zwroty slangowe i podzielił wszystko na kategorie: trwałe cechy, przemijające nastroje i działania, oceny dokonywane przez otoczenie, cechy fizyczne + talenty+ zdolności; pierwsza kategoria najbliższa powszechnemu rozumieniu cech)

Istotne punkty teorii Allporta:

1)       Krytyczny stosunek autora do psychologów lekceważących całościowe podejście do osobowości( à wykluczenie analizy czynnikowej ze swoich metod bad. à przedkładał badania idiograficzne nad nomotetyczne, bo wg autora każda prawdziwa teoria osobow. musi ujmować wyjątkowość człowieka)

2)...